Άντι Γουόρχολ και Ζαν Μισέλ Μπασκιά: Ένα απίθανο ζευγάρι;

«Η δεκαετία του ’80 θα κοιτάξει όλους τους ανθρώπους και θα διαλέξει αυτούς που θα επιβιώσουν. Είναι η στιγμή που οι άνθρωποι είτε γίνονται μέρος του μέλλοντος είτε μέρος του παρελθόντος» – Άντι Γουόρχολ.

Μια βαθύτερη ματιά στην ιστορία πίσω από τη φιλία του καλλιτεχνικού δίδυμου και σε κάποια από τα έργα που παρήγαγε, καθώς και στο ατυχές και πρόωρο τέλος της το 1986.

Ποιος ήταν ο Μπασκιά όταν συνάντησε τον Γουόρχολ;

Διάσημος για τη χρήση συμβόλων, όπως κρανία, στέμματα και μάσκες, και για τις εκφραστικές, μεγάλης κλίμακας απεικονίσεις της ζωής των μαύρων Αμερικανών, ο καλλιτέχνης Ζαν Μισέλ Μπασκιά ξεκίνησε την καριέρα του ως ένας ταπεινός γκραφιτάς.

Σε συνεργασία με τον φίλο και συνεργάτη του Αλ Ντίαζ, ο Μπασκιά επινόησε την ετικέτα SAMO (μερικές φορές γράφεται ως SAMOã) στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Σημαίνει τη φράση «same old shit» (τα ίδια παλιά σκατά) – μια φράση που οι δυο τους κάποτε επινόησαν όταν κάπνιζαν μαριχουάνα μαζί – η ετικέτα γνώρισε μια τοτεμική άνοδο, έγινε γρήγορα ένα κοινό χαρακτηριστικό των βρώμικων δρόμων του Μανχάταν και τράβηξε την προσοχή του Αμερικανού καλλιτέχνη Κιθ Χέρινγκ.

Δείτε το βίντεο της νέας έκθεσης στο Foundation Louis Vuitton

Πώς γνωρίστηκαν Μπασκιά και Γουόρχολ;

Το 1979, ο Μπασκιά εντόπισε τον Γουόρχολ να δειπνεί στο εστιατόριο W.P.A. στην Spring Street του Μανχάταν μαζί με τον φίλο και επιμελητή Χένρι Γκελντζάλερ. Παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως έναν εκκολαπτόμενο καλλιτέχνη, ο Γκελντζάλερ απέρριψε τον Μπασκιά ως «πολύ νέο», όμως ο Γουόρχολ αγνόησε τον συνάδελφό του, αγοράζοντας μια από τις καρτ-ποστάλ του καλλιτέχνη για 1 δολάριο.

Το 1980, ο Μπασκιάτ εγκατέλειψε το γκράφιτι για μια πιο παραδοσιακή καλλιτεχνική προσέγγιση. Σύμφωνα με τα λόγια του εμπόρου τέχνης και επιμελητή Τζέφρι Ντιτς, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο νεαρός Μπασκιά έγινε «ο πιο σημαντικός νέος καλλιτέχνης στη διεθνή σκηνή».

Τον Οκτώβριο του 1982, ο Μπασκιά επισκέφθηκε το The Factory – το στούντιο και νυχτερινό κέντρο του Γουόρχολ στο Μανχάταν.

Παρουσιάζοντας επίσημα πλέον τον Μπασκιά στον Γουόρχολ, ο Ελβετός έμπορος και συλλέκτης έργων τέχνης, Μπρούνο Μπισχόφεργκερ, κανόνισε αργότερα να γευματίσουν οι δυο τους. Τα βρήκαν αμέσως. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’80, το σπίτι και το στούντιο του Μπασκιά ήταν μια σοφίτα στο Μανχάταν που ανήκε στον Γουόρχολ, ο οποίος είχε γίνει de facto προστάτης του.

Ένα φωτογραφικό άλμπουμ για τη ζωή τους από τις εκδόσεις Taschen.

Έκαναν έργα μαζί ο Γουόρχολ και ο Μπασκιά;

Όταν ο Μπασκιά και ο Γουόρχολ είχαν την πρώτη τους κανονική συνάντηση κατά τη διάρκεια γεύματος, τον Οκτώβριο του 1982, ο Γουόρχολ τράβηξε μια αυτοπροσωπογραφία του ζευγαριού με τη φωτογραφική του μηχανή Polaroid.

Η ιστορία λοιπόν λέει ότι μόλις δύο ώρες αργότερα, ο Μπασκιά έστειλε στον Γουόρχολ ένα διπλό πορτρέτο του δίδυμου, φτιαγμένο μετά τη φωτογραφία. Είχε τον τίτλο Dos Cabezas (1982), ή αλλιώς «Δύο Κεφάλια».

Το 1982, ο Γουόρχολ ολοκλήρωσε ένα έργο που συνδυάζει ένα πορτρέτο του Ζαν Μισέλ Μπασκιά σε μεταξοτυπία και είναι ένα από τα λεγόμενα «piss paintings» του Γουόρχολ – έργα που δημιουργήθηκαν με το συνδυασμό ούρων και χρωμάτων με βάση το χαλκό. Ένα δραματικό αμάλγαμα της ποπ αρτ και του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, το έργο παρωδούσε τη δημιουργική διαδικασία του Τζάκσον Πόλοκ: Του σημαντικότερου αφηρημένου εξπρεσιονιστή ζωγράφου της εποχής.

Αργότερα, μετά από πρόταση του Μπρούνο Μπισχόφεργκερ ο Γουόρχολ και ο Μπασκιά άρχισαν να συνεργάζονται.

Το Arm And Hammer II (1984) είναι ένα από τα πιο γνωστά προϊόντα της συνεργασίας των δυο τους. Συνδυάζοντας ένα αμερικανικό καταναλωτικό σύμβολο -το λογότυπο της μαγειρικής σόδας Arm and Hammer- με το χαρακτηριστικό στυλ του Μπασκιά και την καλλιτεχνική ενασχόληση με τη μαύρη κουλτούρα (αυτή τη φορά με τη μορφή του θρύλου της τζαζ Τσάρλι Πάρκερ), αποτελεί απόδειξη της δύναμης της προσωπικής και εργασιακής σχέσης του ζεύγους.

Το Untitled (General Electric II) είναι επίσης ο καρπός της συνεργασίας των δύο καλλιτεχνών. Σε αυτό το έργο, η τολμηρή, σκληρή απόδοση ενός καταναλωτικού λογότυπου από τον Γουόρχολ αναζωογονείται από την αναβράζουσα, δυναμική προσωπικότητα του Μπασκιά, η οποία είναι ορατή στο χαλαρό, ζωγραφικό του ύφος.

Στο σημείο αυτό να πούμε ότι μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Γουόρχολ θεωρούνταν από ορισμένους ξεπερασμένος -χάρη στον Μπασκιά βρέθηκε και πάλι στο προσκήνιο.

Photo: Εκδόσεις Taschen

Ένα απίθανο ζευγάρι;

Ο Γουόρχολ και ο Μπασκιά προέρχονταν από πολύ διαφορετικά προσωπικά και καλλιτεχνικά υπόβαθρα.

Ο Γουόρχολ καταγόταν από το Πίτσμπουργκ και ήταν ο λεγόμενος «πατέρας» της Pop Art, ενός κινήματος που είχε ξεκινήσει τη δεκαετία του 1960 και το οποίο, μέχρι τη δεκαετία του 1980, είχε αρχίσει να φθίνει. Ο Μπασκία, αντίθετα, γεννήθηκε στο Μπρούκλιν από γονείς από την Αϊτή και το Πουέρτο Ρίκο- ήταν επίσης το wünderkind του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού, ενός συναρπαστικού νέου κινήματος που από πολλούς χαρακτηρίστηκε ως αντίπαλος της Pop Art.

Παρά τις διαφορές τους, ωστόσο, οι δυο τους είχαν τεράστιο αντίκτυπο ο ένας στον άλλο, εργαζόμενοι τόσο για να προκαλέσουν όσο και για να διευρύνουν την καλλιτεχνική τους παραγωγή και να γεννήσουν νέους τρόπους έκφρασης.

Για παράδειγμα, ο Μπασκιά έπεισε τον Γουόρχολ να ασχοληθεί ξανά με τη ζωγραφική με ελεύθερο χέρι- αντίθετα, ο Μπασκιά άρχισε να πειραματίζεται για πρώτη φορά με τη μεταξοτυπία – ένα μέσο για το οποίο ο Γουόρχολ ήταν παγκοσμίως γνωστός.

Τόσο ο ένας όσο και άλλος δέχτηκαν κριτική για την μεταξύ τους συνεργασία. Αν και κατηγορήθηκαν ότι «στήριζαν ο ένας τον άλλον», το ζεύγος δούλευε επί ίσοις όροις, αφήνοντας τις δημιουργικές αποφάσεις να λαμβάνονται αυθόρμητα στο στούντιο.

Το 1985, ο Μπασκία περιέγραψε τη συνεργασία τους λέγοντας:

«Έπαιρνε κάτι πολύ συγκεκριμένο ή πολύ αναγνωρίσιμο, όπως έναν τίτλο εφημερίδας ή ένα λογότυπο προϊόντος, και μετά προσπαθούσα να το παραμορφώσω, και μετά προσπαθούσα να τον πείσω να δουλέψει περισσότερο πάνω σε αυτό. Του αρέσει να κάνει μόνο μία κίνηση και μετά να με βάζει να κάνω όλη τη δουλειά».

Σε μια συνέντευξή του, ο Γουόρχολ απευθύνθηκε στον νεότερο συνεργάτη του, αστειευόμενος: «Κάνουμε κάποια δουλειά μαζί και με ζωγραφίζεις […] η δουλειά που έχω κάνει είναι να με ζωγραφίσεις».

Photo: YouTube

Πόσο καιρό ήταν φίλοι ο Μπασκιά και ο Γουόρχολ;

Δυστυχώς, η διάλυση της σχέσης τους ήρθε γρήγορα και δραστικά.

Στην παγκοσμίου φήμης φωτογραφία του Μίχαελ Χάλσμπαντ, ο Άντι και ο Ζαν Μισέλ (1985), η παιχνιδιάρικη ανταγωνιστικότητα που χαρακτήριζε το δίδυμο και τις συνδημιουργίες τους έρχεται στο προσκήνιο, υπενθυμίζοντάς μας ότι ο ένας ήταν το τέλειο καλλιτεχνικό «ταίρι» για τον άλλον. Αυτή η εικόνα εμφανιζόταν στην αφίσα της έκθεσης «Andy Warhol and Jean-Michel Basquiat», μιας έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στην γκαλερί Tony Shafrazi Gallery, το 1985.

Δυστυχώς, αυτή η έκθεση – ενώ ήταν ένα από τα μεγάλα καλλιτεχνικά γεγονότα της δεκαετίας του 1980 – θα ήταν η τελευταία του ζευγαριού.

Η κριτική αντίδραση στην έκθεση ήταν κακή, με τον Μπασκιά να αποκαλείται «μασκότ» του Γουόρχολ σε άρθρο των New York Times. Παρά τις σκληρές κριτικές, ο Γουόρχολ έγινε «μάνατζερ» του Μπασκιά, ο οποίος άρχισε να παίρνει σκληρά ναρκωτικά και ηρωίνη.

Ντροπή και κατακραυγή ακολουθούσε το ζευγάρι σε κάθε κοινή τους έξοδο. Σύντομα ο Μπασκιά σταμάτησε να τηλεφωνεί στον Γουόρχολ και το ζευγάρι έπαψε να συνεργάζεται. Δυστυχώς, η σχέση τους δεν ανέκαμψε ποτέ πραγματικά. Το 1987, ο Γουόρχολ πέθανε ξαφνικά αφού κάποια χρόνια πριν είχε δεχθεί μια απόπειρα δολοφονίας του από τη συγγραφέα Βαλερί Σολάνας, που τον είχε τραυματίσει σοβαρά – ο Μπασκιά θα πέθαινε ένα χρόνο αργότερα, το 1988.

*Η έκθεση Basquiat x Warhol: Painting Four Hands στο Fondation Louis Vuitton στο Παρίσι εξετάζει τη σχέση τους και τη συνεργασία τους. Το ζευγάρι πιστεύεται ότι δημιούργησε από κοινού περίπου 160 έργα μεταξύ 1984 και 1986, ενώ η έκθεση περιλαμβάνει περισσότερους από 80 πίνακες που δημιούργησαν από κοινού και υπογράφουν οι δύο καλλιτέχνες.

Δείτε ένα ακόμα βίντεο με κοινά τους έργα