Μυρσίνη Ζορμπά: Παλεύοντας για μια Πολιτισμική Δημοκρατία

Μεγάλη συγκίνηση προκάλεσε ο θάνατος της πρώην Υπουργού Πολιτισμού Μυρσίνης Ζορμπά, σε ηλικία 74 χρόνων μετά από δύσκολη περιπέτεια που αντιμετώπισε με την υγεία της.

Μια γυναίκα που αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωή της στην επιστήμη και την έρευνα της πολιτισμικής πολιτικής.

«Τα βιβλία είναι πόρτες για να ανοίξεις και να δεις τον κόσμο.», έλεγε συχνά. Και έτσι αφιέρωσε τη ζωή της στη μελέτη και την έρευνα μέσα από πολλά πόστα που βρέθηκε. Την απασχολούσε πώς τα βιβλία, η ανάγνωση, οι ιδέες και ο πολιτισμός θα φτάσουν εκεί που συνήθως δεν φτάνουν. Στις μειονεκτούσες περιοχές και στα ευάλωτα στρώματα.

Oι δυσκολίες και η αντίστροφη μέτρηση για την πορεία της ζωής της ξεκίνησαν πριν 4 χρόνια όντας Υπουργός Πολιτισμού επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, έχοντας παραλάβει τη σκυτάλη από την Λυδία Κονιόρδου. Ωστόσο η ίδια ρίχτηκε με πάθος στα καθήκοντά της, έχοντας πάντα στο πλευρό της τον σύντροφο της ζωή της, τον ομότιμο Καθηγητή Νεώτερης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αντώνη Λιάκο, προσπαθώντας να κάνει ότι μπορεί ώστε να προσεγγίσει το όραμά της το οποίο η ίδια συνόψιζε ως εξής: «Ο σύγχρονος πολιτισμός με επάρκεια να κοιτάξει προς το παρελθόν που είναι η πολιτιστική κληρονομιά και με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, διορατικότητα και γνώση της Ιστορίας μας να κοιτάξει προς το μέλλον, προς τους νέους ανθρώπους, την κοινωνία».

Η διαδρομή

Μια ζωή ταγμένη στην ανάλυση, στην έρευνα, στη μελέτη, στο όραμα για έναν άλλον κόσμο

Πολυγραφότατη στη διαδρομή της έγραψε άρθρα και επιφυλλίδες σε εφημερίδες και περιοδικά σχετικά με την πολιτική της Κοινότητας για το βιβλίο, το μέλλον της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης, την πολιτιστική αναμόρφωση της πολιτικής, την πολιτική για την παιδική ηλικία, τον Συνήγορο του παιδιού, την ευρωπαϊκή πολιτική για την έρευνα και τον πολιτισμό ενώ συνεργάστηκε με τις εφημερίδες «Νέα», «Το Βήμα», «Αυγή», «Εφημερίδα των Συντακτών», τα περιοδικά «Μεταρρύθμιση», «Athens Voice» και «Χρόνος».

Το 1992 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ των πολιτικών επιστημών από το Πάντειο Πανεπιστήμιο. Την περίοδο 1973-1992 εργάστηκε ως εκδότρια (εκδοτικός οίκος «Οδυσσέας») και στο ίδιο διάστημα μετάφρασε πολυάριθμα βιβλία πολιτικής επιστήμης από τα Ιταλικά.

Το 1992 διορίστηκε σύμβουλος του Υπουργού Πολιτισμού για θέματα πολιτικής βιβλίου και ανάγνωσης και το 1994, πρώτη διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, όπου εργάστηκε για πέντε έτη.

Παράλληλα δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα «Ο ρόλος του βιβλίου στη διαμόρφωση αναγνωστικής συμπεριφοράς στα παιδιά προσχολικής ηλικίας» (1993-1995).

Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα Δικαιώματα του Παιδιού, συμμετείχε σε ευρωπαϊκές επιτροπές και δίκτυα, ίδρυσε μαζί με άλλους το Δίκτυο Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, του οποίου διετέλεσε πρόεδρος του ΔΣ μεταξύ 2004-2016

Μεταξύ 2008-9 ήταν διευθύντρια του Βιομηχανικού Μουσείου Σύρου. Από το 2006 ως το 2012 δίδαξε πολιτισμική θεωρία και πολιτική πολιτισμού σε μεταπτυχιακά προγράμματα. Μεταξύ Αυγούστου 2018-Ιουλίου 2019 διετέλεσε Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού στην κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα. Στις γενικές εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019 ήταν υποψήφια βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ στην Α’ εκλογική περιφέρεια Αθηνών, χωρίς να εκλεγεί.

Οι δημοσιεύσεις της Μυρσίνης Ζορμπά

«Βιβλιοθήκες και συγγράμματα στο ελληνικό πανεπιστήμιο» (1991)

«Κρατική πολιτική για το βιβλίο» (Οδυσσέας, 1994), «Κασσαβέτεια: Το χρονικό μιας βιβλιοθήκης στη φυλακή ανηλίκων» (συλλογικός τόμος, ΕΚΕΒΙ, 1998), «Βιβλίο και μέσα μαζικής επικοινωνίας» (ανάτυπο συνεδρίου, ΕΚΕΒΙ & Πάντειο Πανεπιστήμιο, 1998).

«Η αναγνωστική συμπεριφορά του ελληνικού πληθυσμού» (συλλογικός τόμος, ΕΚΕΒΙ, 1999), «Από τα Εξάρχεια στις Βρυξέλλες» (Οδυσσέας, 2004), «Πολιτική του πολιτισμού» (Εκδόσεις Πατάκη, 2014), βιβλίο που διδάσκεται σε μεταπτυχιακά πανεπιστημιακά τμήματα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, «Ανδρέας Παπανδρέου: Πολιτισμικό πορτρέτο» (Πεδίο, 2019).

Επίσης, «Culture as a Mirror of Crisis: Representations, Solidarity, Resilience and Paradigm Shift»στο K. Botanova et. (eds) «Culturescapes Greece», Christoph Merian Verlag, 2017,  «Αόρατες πόλεις: Πρακτικές αστικής αλληλεγγύης με την αξιοποίηση αφανών και υποτιμημένων πόρων» στο «Πρακτικές αστικής αλληλεγγύης», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, 2016, «La culture comme politique publique», στο Ph. Poirrier (ed.) «La politique culturelle en Europe apres la 2me Guerre Mondiale», La documentation Francaise 2011.«Ηγεμονία και μετα-ηγεμονία στις πολιτισμικές σπουδές», στον συλλογικό τόμο Γ. Βούλγαρης (επιμ.), «Στα μονοπάτια του Αντόνιο Γκράμσι: Πολιτική και πολιτισμός από το έθνος-κράτος στην παγκοσμιοποίηση», Θεμέλιο 2010. «Conceptualizing Greek Cultural Policy», στο «International Journal of Cultural Policy», 3: 2009. «Ανδρέας Παπανδρέου: πολιτιστικό προφίλ», στον συλλογικό τόμο «Ανδρέας Παπανδρέου», Ελληνικά Γράμματα, 2005, «Η Μελίνα Μερκούρη και η πολιτισμική πολιτική» στο «Λεξικό της δεκαετίας του ’80», Το Πέρασμα, 2010 «Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης» στο «Λεξικό της δεκαετίας του ’80».

Το συγκλονιστικό της αντίο

Στην ανάρτηση, περιλαμβάνεται και το τελευταίο κείμενο της Μυρσίνης Ζορμπά, το οποίο συγκλονίζει:

«Η λέξη που ταιριάζει σε αυτόν τον σύντομο ορίζοντά μου είναι η ανυπαρξία. Δεν περιγράφεται, γιατί είναι ένας ου τόπος, ου χρόνος. Την περασμένη εβδομάδα στη συζήτηση με τον γιατρό κατάλαβα ότι διακόπτουμε τις χημειοθεραπείες, δεν είχαν αποτέλεσμα, και ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές. Επομένως η ανυπαρξία είναι αυτό που εκφράζει καλύτερα, που διατυπώνει με μεγαλύτερη ακρίβεια αυτό που έρχεται. Βέβαια όλο το διάστημα, εδώ και έναν χρόνο, μέσα από τη συμπίεση, που διαρκώς μεγαλώνει, τον χρόνο που η κλεψύδρα του αδειάζει, διογκώνεται ο φόβος, που στην αρχή είχε μερικές χαραμάδες, κάποιες ελπίδες, μερικά ίσως πιθανόν, και σιγά σιγά ο φόβος καταλαμβάνει όλον τον υπάρχοντα χρόνο και είναι τόσο απόλυτος που πια δεν φοβάσαι, γιατί δεν υπάρχει μέσα σε αυτό κάτι που να κινείται, να έχει μία ροή.

Υπάρχει μόνο αυτό που ζεις και που από τη μία μεριά είναι σκοτεινό και δυσοίωνο, μια δυστοπία, από την άλλη είναι η πραγματική ζωή, αυτό το κάθε μέρα, που το επιμελείσαι, το φροντίζεις. Το φαγητό, το διάβασμα, ο καιρός έξω από το παράθυρο, τα ωραία λουλούδια, οι φίλοι, οι επικοινωνίες οι συζητήσεις, τα ενδιαφέροντα πάνω απ’ όλα, η δύναμη των ιδεών που δεν σταματάει να υπάρχει και που καταφέρνει να εξακτινωθεί πέρα από χρόνο. Επομένως υπάρχουν οι δύο πλευρές και η ζωή είναι αυτή που κερδίζει την καθημερινότητα, οπότε αυτός ο συμπαγής όγκος του φόβου μένει εκεί, παγωμένος και παγιωμένος και σου επιτρέπει να ζήσεις αυτό που ζεις. Πιο πέρα, σηκώνοντας το βλέμμα, η ανυπαρξία είναι το πιο ρεαλιστικό… Είναι λίγο αστείο βέβαια, καμία ανυπαρξία δεν είναι ρεαλιστική, παρά μόνο άμα τη βλέπεις απ’ έξω και εγώ τη βλέπω από πολύ κοντά πια».