Σάρα Μπερνάρ: Η πρώτη celebrity του κόσμου και ο Έλληνας στρατιωτικός

Η ηθοποιός και πρωτοπόρος του στυλ που ξελόγιασε και σκανδάλισε το Παρίσι, το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη βρισκόταν στο απόγειο της δόξας της ως αυτό που σήμερα θα αποκαλούσαμε παγκόσμιο είδωλο.

Η Μπερνάρ, η νόθα κόρη μιας Ολλανδέζας Εβραίας μητέρας, κατάφερε να δημιουργήσει έντονα συναισθήματα. Ο κόσμος την αγαπούσε ή τη μισούσε. Όλοι όμως ήξεραν το όνομά της. Πάνω από 100 χρόνια αργότερα, ο κόσμος εξακολουθεί να τη γνωρίζει.

Photo: Public Domain

Ποια νομίζεις ότι είσαι, Σάρα Μπερνάρ;

Το ποια πίστευε ότι ήταν η Σάρα Μπερνάρ, ή ήθελε ο κόσμος να πιστεύει ότι ήταν, δεν ταυτιζόταν πάντα με τα γεγονότα. Ο μύθος ήταν το ανταλλακτικό νόμισμά της και σίγουρα απέδωσε. Στο τέλος του 19ου αιώνα, ήταν γνωστή ως η πιο προβεβλημένη και πλουσιότερη ηθοποιός.

Αιχμαλώτισε τον κόσμο με την μεγαλύτερη από τη ζωή προσωπικότητά της και τις σκανδαλώδεις περιπέτειές της. Η διαισθητική της κατανόηση της «διαχείρισης της φήμης» καθώς και η εξαιρετική της επιτυχία ως ηθοποιού και επιχειρηματία δημιούργησαν το πρώτο πατρόν συμπεριφοράς για τους σημερινούς αστέρες.

Photo: Wikimedia Commons

Photo: Wikimedia Commons

Σάρα, η ηθοποιός;

Η ζωή της Μπερνάρ δεν ξεκίνησε ευοίωνα. Αν και τα επίσημα αρχεία της γέννησής της καταστράφηκαν σε πυρκαγιά, επιβεβαιώνεται ότι γεννήθηκε ως Εριέτ-Ροζίν Μπερνάρ το 1844, ορφανή κόρη μιας ολλανδοεβραϊκής εταίρας.

Παρά την εβραϊκή καταγωγή της, πέρασε μεγάλο μέρος της παιδικής της ηλικίας σε μοναστηριακό σχολείο, δηλώνοντας μάλιστα ότι ήθελε να γίνει καλόγρια. Ένας από τους εραστές της μητέρας της, ο Δούκας Κάρολος ντε Μορνύ, ο εξώγαμος ετεροθαλής αδελφός του Ναπολέοντα Γ’, παρατήρησε ότι το ταπεραμέντο της 16χρονης Σάρα ήταν καταλληλότερο για το θέατρο.

Κίνησε κάποια νήματα και της έδωσε τα χρήματα για να φοιτήσει στο Ωδείο του Παρισιού. Όταν απέτυχε να εντυπωσιάσει τους δασκάλους της, ο Μορνύ χρησιμοποίησε και πάλι την επιρροή του για να εξασφαλίσει στην Μπερνάρ μια θέση στην Comedie-Francaise, τον διάσημο εθνικό θίασο της Γαλλίας.

Photo: Wikimedia Commons

Ένα χαστούκι και η γέννηση μιας ντίβας

Η Μπερνάρ έκανε το ντεμπούτο της στις 31 Αυγούστου 1862 στον ομώνυμο ρόλο της Ιφιγένειας του Ρακίνα. Δεν είχε καμία επιτυχία.

Μετά την αυλαία, όταν ζήτησε συγγνώμη από τον δάσκαλό της, εκείνος σημείωσε: «Εγώ μπορώ να σε συγχωρήσω, και τελικά θα συγχωρήσεις τον εαυτό σου, αλλά ο Ρακίνας στον τάφο του δεν θα το κάνει ποτέ». Η κακή της απόδοση, σε συνδυασμό με το συνεχές σκηνικό της άγχος και τους θεατρινισμούς της, οδήγησε σε έναν καυγά κατά τον οποίο χαστούκισε μια ανώτερη ηθοποιό του θιάσου. Έτσι, γεννήθηκε η φήμη της Μπερνάρ ως ντίβα περιωπής.

Τα επόμενα χρόνια δούλεψε πάνω στην τέχνη της και το 1868 είχε μια μεγάλη επιτυχία με την αναβίωση του έργου του Αλέξανδρου Δουμά, Kean. Η ικανότητά της – και η εισπρακτική επιτυχία της παράστασης- ήταν τόσο μεγάλη που η Comedie-Francaise την καλωσόρισε ξανά στον θίασο το 1872.

Πίνακας της Σάρα Μπερνάρ του ζωγράφου Γκιόργκι Κλαϊρίν / Photo: Public Domain

Théâtre de la Ville

Η Μπερνάρ έπαιξε τουλάχιστον 70 ρόλους σε 125 θεατρικά έργα κατά τη διάρκεια της καριέρας της, τόσο γυναικείους όσο και ανδρικούς. Πιο δημοφιλείς ήταν οι δραματικές σκηνές θανάτου της.

Έπαιξε την 19χρονη Ιωάννα της Λωραίνης όταν ήταν 46 ετών. Στα 55 της υπέγραψε 25ετή μίσθωση ενός θεάτρου στο Παρίσι, μετονομάζοντάς το σε Théâtre Sarah Bernhardt. Συνέχισε να περιοδεύει σε όλο τον κόσμο στα τέλη της ζωής της, δίνοντας μάλιστα ένα ρεσιτάλ στη φυλακή του Σαν Κουέντιν.

Μετά τον ακρωτηριασμό του δεξιού της ποδιού, συνέχισε να παίζει στη σκηνή καθώς και για τα στρατεύματα στο μέτωπο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν χρησιμοποίησε προσθετικό μέλος, αλλά βασίστηκε σε στρατηγικά τοποθετημένα σκηνικά κομμάτια καθώς μετακινούνταν στη σκηνή ή μεταφερόταν πάνω σε μια σατέν, σεντάν καρέκλα στο στυλ του Λουδοβίκου ΙΕ’.

Πάντα στην αιχμή του δόρατος, πρωταγωνίστησε σε πολλές βωβές ταινίες. Αν και πέθανε το 1923 πριν από την παραγωγή ομιλούντων ταινιών, πολλοί τη θεωρούν την πιο διάσημη ηθοποιό που γνώρισε ποτέ ο κόσμος. Ένα εκατομμύριο άνθρωποι παρατάχθηκαν στους δρόμους του Παρισιού για να την αποχαιρετήσουν καθώς το φέρετρό της πήγαινε στο νεκροταφείο Περ Λασαίζ.

Η Μπερνάρ ως Άμλετ ξιφομαχεί με τον Λαέρτη

Οι πάμπολλοι μύθοι γύρω από τη ζωή της και ο Έλληνας στρατιωτικός

Κρεβάτι-φέρετρο. Καπέλο με ταριχευμένο δέρμα νυχτερίδας. Ακρωτηριασμένο πόδι. Πολλοί εραστές. Η Σάρα Μπερνάρ ήταν γνωστή για πολλά πράγματα πέρα από το σκηνικό της ταλέντο.

Σε ηλικία 20 ετών γεννήθηκε ο γιος της Μορίς, όπως και η φήμη της ως σκανδαλιάρα γυναίκα. Μόνο όταν έγινε αρκετά διάσημη, ο Ανρί Πρίγκιπας ντε Λινέ προσφέρθηκε να αναγνωρίσει επίσημα τον Μορίς ως γιο του. Ο Μορίς αρνήθηκε ευγενικά, εξηγώντας ότι αρκούνταν στο να είναι ο γιος της Σάρα Μπερνάρ.

Το 1882, η Μπερνάρ έκανε πρόταση γάμου στον Αριστείδη Δαμαλά, έναν Έλληνα στρατιωτικό, έντεκα χρόνια νεότερό της, και τον παντρεύτηκε. Τον προσέλαβε για να παίζει μαζί της, αλλά εκείνος προτιμούσε να ξοδεύει τα χρήματά της, να έχει παράλληλες σχέσεις και να παίρνει μορφίνη. Αν και χώρισαν, το ζευγάρι παρέμεινε παντρεμένο μέχρι που εκείνος πέθανε από υπερβολική δόση ναρκωτικών το 1899.

Η Σάρα κοιμόταν σε φέρετρο; / Photo: Flickr

Λατρεία για το λούσο

Η Μπερνάρ ήθελε ό,τι σχετιζόταν με την καλή ζωή, συμπεριλαμβανομένης της συλλογής εξωτικών κατοικίδιων ζώων της, η οποία λέγεται ότι περιλάμβανε έναν βόα, ένα λιοντάρι, έναν παπαγάλο, ένα πούμα, δύο άλογα, μια μαϊμού με το όνομα Δαρβίνος και έναν αλιγάτορα με το όνομα Αλί Γκάγκα, στον οποίο σέρβιρε γάλα και σαμπάνια, στέλνοντάς τον τελικά σε πρόωρο θάνατο. Η Μπερνάρ ξόδεψε επίσης εξωφρενικά χρηματικά ποσά για να εξοφλήσει τα πολλά χρέη του γιου της Μορίς στον τζόγο.

Κατά τη διάρκεια της ζωής της, η Σάρα μετέτρεψε πολλούς ακόμη συμπρωταγωνιστές της σε εραστές. Υπήρξε επίσης μούσα για πολλούς, όπως ο Όσκαρ Ουάιλντ, ο Εντμόντ Ροστάν και ο Μαρσέλ Προυστ.

Από μούσα εξελίχθηκε σε δημιουργό, αναπτύσσοντας το ταλέντο της στη συγγραφή, τη ζωγραφική και τη γλυπτική. Η Λουίζ Αμπεμά, μια εξπρεσιονιστική ζωγράφος με την οποία η Σάρα έζησε έναν μικρό έρωτα, ήταν μεγάλη θαυμάστρια του έργου της.

Η Μπερνάρ έχει ακόμη και σήμερα πολλούς θαυμαστές – το 2017, ένα γλυπτό της Οφηλίας, από λευκό μάρμαρο, που φιλοτεχνήθηκε και υπογράφηκε από την Μπερνάρ πωλήθηκε σε δημοπρασία για 385.444 δολάρια.

Photo: Public Domain

Photo: Wikimedia Commons

Η πρώτη celebtity του κόσμου

Η Σάρα Μπερνάρ φάνηκε να καταλαβαίνει ότι η πανταχού παρουσία ενίσχυε τη διασημότητα. Πόζαρε για πολλούς καλλιτέχνες, εξασφαλίζοντας ότι η εικόνα της θα γινόταν γνωστή σε όλο τον κόσμο σε πίνακες, γλυπτά, φωτογραφίες και γραφικά σχέδια, όπως οι περίφημες αφίσες Art Nouveau του Άλφονς Μούχα. Ο Βίκτωρ Ουγκώ, με τον οποίο είχε σχέση όταν εκείνος ήταν 70 ετών και εκείνη μόλις 27, της έδωσε το παρατσούκλι «Η χρυσή φωνή».

Έτσι, το 1910, επισκέφθηκε τον Τόμας Έντισον στο West Orange του Νιου Τζέρσεϊ για να ηχογραφήσει τον πιο διάσημο και συγκινητικό τραγικό της ρόλο, μια σκηνή από την τραγωδία Φαίδρα (Phèdre) του Ρακίνα, του 1677. Δάνεισε επίσης το όνομα και την εικόνα της σε επιχειρήσεις ακινήτων στο Μπρονξ και υποστήριξε πολλά προϊόντα, από πούδρα προσώπου μέχρι απεριτίφ.

Η Σάρα Μπερνάρ ανέπτυξε μια από τις πρώτες τάσεις στην λατρεία διάσημων προσωπικοτήτων του δυτικού κόσμου. Το 1906 ο Γάλλος κτηνοτρόφος Μονσιέ Λεμόν καλλιέργησε την παιώνια Sarah Bernhardt, την πιο επιδεικτική ποικιλία.

Το 1960, η Σάρα τιμήθηκε μετά θάνατον με ένα αστέρι στο Walk of Fame του Χόλιγουντ. Το 2001, η Μάρθα Στιούαρτ μοιράστηκε μια συνταγή για μπισκότα Sarah Bernhardt, υποστηρίζοντας ότι είναι τόσο «πολυεπίπεδα όσο και η συνονόματή τους».

*Με αφορμή την εκατονταετηρίδα από τον θάνατο της «θεϊκής Σάρας», μια πλούσια γιορτή για τη ζωή και την εποχή της Μερνάρ εγκαινιάζεται στο Petit Palais, την γκαλερί που χτίστηκε στα Ηλύσια Πεδία για την παγκόσμια έκθεση του 1900.

Δείτε ένα ντοκιμαντέρ για τη μυθική ζωή της