Η τέχνη του Capten κάνει σοβαρή πλάκα

«To δριμύ χιούμορ του Capten ενέχει αγάπη· είναι αγάπη. Η γυμνότητα, αν και θελκτική, μοιάζει ευπρεπώς ενδεδυμένη. Ο συνδυασμός των χρωμάτων της ερωτικής επιθυμίας, η παλέτα της libido, στα έργα του, καίτοι καμώνεται ότι φλερτάει με το kitsch, ουσιαστικά ερωτοτροπεί με το sacré, με το ιερό. Ξέρει να ξεγελάει ο Capten, αυτό είναι το παιχνίδι που παίζει, με κάθε σοβαρότητα, στην τέχνη (του). Μπάζει το σημαντικό, το ουσιώδες, το καίριο από την πίσω πόρτα. Νουθετεί αλλά χωρίς να φαίνεται, λες και νουθετεί ένας πλακατζής ταχυδακτυλουργός. Ναι, κυρίες και κύριοι, είναι funny, είναι διασκεδαστικό αλλά είναι εξόχως σοβαρό».

Αυτά σχολιάζει ο ποιητής, συγγραφέας και μεταφραστής Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης μιλώντας για τη νέα έκθεση του καλλιτέχνη με τίτλο «Libido».

H λίμπιντο, όπως είναι γνωστό επιστημονικά, διέπεται κατά κύριο λόγο από τη δραστηριότητα της μεσολομυϊκής οδού της ντοπαμίνης. Κατά συνέπεια, η ντοπαμίνη και τα σχετικά ιχνοστοιχεία (κυρίως φαιναιθυλαμίνη) παίζουν κρίσιμο ρόλο στον έλεγχο της λίμπιντο. Για αυτόν τον τόσο σημαντικό νευροδιαβιβαστή, την ντοπαμίνη, μιλήσαμε με τον Capten. Αφορμή, φυσικά, ήταν η έκθεσή του.

Η φωτογραφία του Capten είναι της Δήμητρας Λαζαρίδου.

Η Αρπαγή της Ευρώπης, 65×65 (cm), 2020, μεικτή τεχνική (χρωματιστές τσόχες-fetrin σε βελούδο) / Photo: Χριστόφορος Δουλγέρης

-Τι σας ελκύει στον σουρεαλισμό -αν αποδέχεστε τον όρο για τη δική σας δουλειά, φυσικά. 

Ο σουρεαλισμός που με αφορά δεν έχει σχέση με κάποιου είδους ενύπνια κατάσταση αλλά είναι ο σουρεαλισμός του καθημερινού κόσμου. Είναι ο υπαρκτός σουρεαλισμός που συναντάμε σε όλες τις εκφάνσεις του ανθρώπινου βίου και δει στη χώρα που ζω και αντλώ τις εμπειρίες μου, που είναι μέρος της πραγματικότητας στη ζωή μου, αλλά και ένα καταφύγιο, απέναντι στις «δυσκολίες και τα βάσανα της ζωής». Από την άλλη πρέπει να πω ότι ένα κομμάτι της δουλειάς μου πρόσκειται στον σουρεαλισμό ενώ ένα άλλο σε έναν ιδιότυπο εξπρεσιονισμό ο οποίος ενίοτε εκφράζεται και με τρόπο σουρεάλ. Θα μπορούσε ίσως να χαρακτηριστεί ως σουρεαλιστικός εξπρεσιονισμός, αλλά εδώ χρειάζεται ο θεωρητικός τέχνης που σαν καλός ψυχίατρος αφού εισχωρήσει βαθιά στο νου του καλλιτέχνη και βρει τα κομμάτια του παζλ, θα βγάλει τη διάγνωση. Στον καθαρό σουρεαλισμό πάντως εκτός από τα εξαίσια κείμενα του Μπρετόν είναι εντυπωσιακές οι ταινίες του Μπουνιουέλ, ενώ έχουν πολύ μεγάλη πλάκα οι ορισμοί στα κείμενα του Νταλί.

-Πώς θα περιγράφατε τη δουλειά σας σε κάποιον που δεν έχει ιδέα με τι καταπιάνεστε;  

Βασικός άξονας της δουλειάς μου είναι η ημερολογιακή καταγραφή σκέψεων, καταστάσεων, συναισθημάτων, αφορισμών που σε πρώτη φάση αποτυπώνονται εν είδει εικαστικών σημειώσεων, μαζί με τις υπόλοιπες καθημερινές διεκπεραιώσεις και αποτελούν την πρώτη μαγιά των έργων μου. Αυτές οι σημειώσεις, που ξεκινούν από γεγονότα βιωματικά, εξελίσσονται σε εγκαταστάσεις, happenings, εικαστικά έργα εν γένει.

Η Ύστατη Ηδονή, 31×41 (cm), 2021, μεικτή τεχνική
(χρωματιστές τσόχες-fetrin σε βελούδο, μεταλλικά εξαρτήματα) / Photo: Χριστόφορος Δουλγέρης

-Μιλήστε μου για τη νέα έκθεσή σας με τίτλο Libido. Το μήνυμα πίσω από τον τίτλο και την αφορμή για δημιουργία.

Εδώ θα πρέπει να είμαι απόλυτα ειλικρινής απέναντί σας και θα προσπαθήσω να είμαι όσο το δυνατό περισσότερο γίνεται πιο κατανοητός. Το τρέχων σώμα δουλειάς είναι προϊόν επίμοχθης εικαστικής έρευνας γύρω από κοινωνικού ενδιαφέροντος ζητήματα όπως, το φαινόμενο Τσιτσιολίνα στο φαντασιακό υποσυνείδητο πληρωμάτων πολεμικών πλοίων, η σεξουαλική επιθυμία σε συνθήκες ιδιαίτερα στρεσογόνες, διατροφή και σεξ, οι επιπτώσεις του κορεγασμού στο διαχωρισμό εκκλησίας κράτους, η συμβολή της εγχώριας αλιείας στη σύγχρονη τέχνη και πολλά άλλα ζητήματα που θα μπορούσαν ενδεχομένως να δώσουν τις βάσεις για μεταπτυχιακά προγράμματα ή και διδακτορικές μελέτες.

Στο σημείο αυτό παραθέτουμε το σχόλιο του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη για την έκθεση Libido: «Ο Capten, μες στον εγκλεισμό και την καραντίνα, καταφεύγει λυρτρωτικά στην Ιστορία και τον Μύθο· και πράττει άριστα. Προσποιείται τον ασεβή, χρησιμοποιεί εκκλησιαστικά λάβαρα και επιγονάτια (πνευματικά ξίφη, θεωρούνται τα επιγονάτια) ως καμβάδες στο πρώτο μέρος του δίπτυχου. Δημιουργεί γλυπτά και ζωγραφικά κολλάζ πάνω σε γαλάζια και ροζ βελούδα στο δεύτερο μέρος. Η libido ανθίσταται στον ζόφου του εγκλεισμού με έναν πανηγυριώτικο post-pop οργασμό φαντασίας και επίμονης καλλιτεχνικής εργασίας· τα έργα είναι λεπταίσθητα και φτιαγμένα με διάθεση λεπτουργίας, με έναν μόχθο που είναι παιγνιώδης και πείσμων. Είναι θραύσματα θαυμάτων που συγκροτούν ένα βιτρό όπου το φως τρεμοπαίζει και διαχέεται, ενώ οι μορφές, ιδίως στο δεύτερο δίπτυχο φέρνουν στο νου αυτές του Σαγκάλ που, θαρρείς, χορεύουν στον ουρανό — στο έργο του Capten χορεύουν στα ύδατα, θυμίζοντας τον στοχασμό του Πεντζίκη για τη διαλεκτική θάλασσας και ουρανού».

Και όμως υπάρχει Θεός!, 33x9x13 (cm), 2021, μεικτή τεχνική (ψάρι ready made,χρωματιστές τσόχες-fetrin) / Photo: Χριστόφορος Δουλγέρης

-Θυμάμαι την προηγούμενη έκθεση του 2021 με τις κατσαρίδες. Θέλετε να μου πείτε πώς αποφασίσατε να εστιάσετε σε αυτό το θέμα; 

Λοιπόν, και στην προηγούμενη έκθεση, το θέμα μου ήταν βιωματικό, εκφρασμένο με διαφορετικό τρόπο. Εκεί το θέμα ήταν η επιβίωση, τώρα, η επιβίωση με τη σύντροφό μου σε συνθήκες εγκλεισμού. Η ιστορία άλλωστε με τις κατσαρίδες ξεκίνησε από τα πολεμικά πλοία του ναυτικού, που κάποτε υπηρέτησα ως αξιωματικός και ήταν γεμάτα από δαύτες, μέχρι που τελικά τις αποθεώνω με μεγαλείο ιερατικό σε μία άλλου τύπου «μεταμόρφωση», απ’ ότι στον Κάφκα, όπου ο Γκρέκορ  Σάμσα μεταμορφώνεται σε ένα απεχθές ζωύφιο απέναντι στη δυσανεξία του σε μια κοινωνία που τελικά τον σκοτώνει.

Η Χρυσή Τερέζα, 2021.

-Πιστεύετε ότι η σεμνοτυφία της εποχής επηρεάζει την τέχνη; 

Κάθε εποχή έχει την τέχνη της, με την υποκρισία της, τη σεμνοτυφία της και διάφορα άλλα (κουσούρια) και μ΄ αυτή πορεύεται. Νομίζω η τέχνη πάντα βρίσκει τρόπους να ξεγλιστρά από τις στενωπούς και σιγά μη μασήσει απ’ τη σεμνοτυφία. Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος, υποστηρίζει ότι η γλώσσα της ποίησης πρέπει να είναι όπως η γλώσσα που μιλάς με τον αγαπημένο σου, με το φίλο σου, στην καθημερινότητά σου, πράγμα το οποίο με βρίσκει σύμφωνο και για την εικαστική γλώσσα.

-Ποιοι καλλιτέχνες του προηγούμενου αιώνα σας έχουν καθορίσει; 

Ο Pablo Picasso, ο William Kentridge και ο Αλέξης Ακριθάκης με τα υπέροχα σχέδιά τους, ο Μάρκος Βαμβακάρης και ο Αργύρης Μπακιρτζής με τη μουσική τους, ο Κ.Π. Καβάφης άνευ συστάσεων, ο Τζαίημς Τζόυς που κάποια φορά είχα πει πως αν κάποτε για κάποιο παράξενο λόγο έχανα ό,τι βιβλία είχα στη διάθεση μου, θα αρκούσε η ύπαρξη του Οδυσσέα και μόνο, για να έχω ένα ανάγνωσμα που να διαβάζω αργά και απολαυστικά ξανά και ξανά…και ο Νίκος Καββαδίας που μας έλεγε, «τη νύχτα στο καμπούνι μια ιστορία». Και τώρα που τους βλέπω όλους μαζεμένους, (λιγότερο ο Αλεξανδρινός) έχουν έντονο το αυτοβιογραφικό στοιχείο, αλλά αυτά είπαμε, για τους θεωρητικούς.

Ουπς…, 39×39 (cm) , 2021, μεικτή τεχνική (χρωματιστές τσόχες-fetrin σε βελούδο) / Photo: Χριστόφορος Δουλγέρης

-Πιστεύετε στο κόνσεπτ της στιγμής ή στην πολύωρη και κοπιαστική διαδικασία; Τι από τα δύο είναι τέχνη; 

Πιστεύω στο κόνσεπτ της στιγμής διότι αυτό δίνει το έναυσμα, γι’ αυτό και αφετηρία κάθε έργου μου είναι τα μπλοκάκια με τις σημειώσεις μου, όμως από κει και ύστερα απαιτείται εξαντλητική εργασία για ένα τελικό αποτέλεσμα άρτιο. Οπότε δημιουργούνται δύο έργα, παράλληλα, το ένα οι σημειώσεις, που αποτελούν έργο αυθύπαρκτο και το άλλο, το έργο που προκύπτει μετά από επεξεργασία και δουλειά. Ο Μπέργκμαν αναφέρει πως από 8 ώρες καθημερινής σκληρής δουλειάς για την πραγματοποίηση μιας ταινίας, «ζήτημα είναι να υπάρχουν δέκα-δώδεκα λεπτά -αν είσαι τυχερός- πραγματικής δημιουργίας».

-Το έργο σας διακατέχεται από χιούμορ; Έχετε νιώσει ότι αυτό σας έχει δημιουργήσει προβλήματα αποδοχής, ενδεχομένως, από τον καλλιτεχνικό χώρο μιας και βασιλεύει η σοβαροφάνεια; 

Νομίζω σε όσους αντιλαμβάνονται το χιούμορ μου είμαι αρεστός, αλλά και σε όσους δεν αντιλαμβάνονται το χιούμορ μου πάλι είμαι αρεστός αφού δεν το αντιλαμβάνονται. Το τελευταίο μάλιστα είναι ιδιαίτερα εποικοδομητικό γιατί άλλα λέω άλλα καταλαβαίνουν, με αποτέλεσμα όταν έχω την υπομονή, να δημιουργούνται ευφάνταστοι συνειρμοί.

Photo: Δήμητρα Λαζαρίδου

Σκίτσο του Capten

-Ποιο έργο σας είναι το πιο αγαπημένο από την τρέχουσα έκθεσή σας και για ποιο λόγο; 

Θα έμενα έκπληκτος από μία τέτοια διαπίστωση! Μάλιστα μου είναι πολύ δύσκολο να αποχωριστώ κάποιο έργο μου. Ιδανικά, θα ήθελα για κάθε έργο που δίνω, να φτιάχνω και ένα ολόιδιο για μένα, ώστε κάποια στιγμή να έφτιαχνα το δικό μου μουσείο, κάτι σαν «Το Μαυσωλείο του Capten», αν και από αντίστοιχες περιπτώσεις Ατατούρκ, Μάο κ.λπ είναι μάλλον δαπανηρό. Ίσως κάποια στιγμή να μη χρειάζεται να δίνω πια έργα, επομένως δίνεται τώρα η ευκαιρία σε όσους το επιθυμούν να αποκτήσουν κάποια έργα που αργότερα να είναι πλέον πολύ αργά.

-Τι έχετε να πείτε τα NFT;

Τα NFT είναι κάτι καινούργιο, τόσο καινούργιο που έχει ήδη παλιώσει. Απ’ όσο έχω καταλάβει έχουν δύο πόλους, ο ένας είναι το καλλιτεχνικό έργο το οποίο ουσιαστικά δεν υφίσταται σαν ύλη (μόνο σε ψηφιακή μορφή), ο άλλος πόλος (αφορά το εμπορικό κομμάτι) είναι ο τρόπος με τον οποίο αγοράζονται, που είναι ένα κρυπτονόμισμα, που κι αυτό δεν υφίσταται σαν ύλη και όλο αυτό είναι ένα παιγνίδι μέσα στο ιντερνέτ και κάποιοι μπορεί να βγάζουν και λεφτά απ’ αυτό, αλλά εμένα το ιντερνέτ με ζαλίζει και δεν ενδιαφέρομαι.

Αυτά τα υπέροχα λέει ο καλλιτέχνης κι εγώ το μόνο που έχω να πω είναι «Oh Capten! My Capten!», με ενθουσισμό και σε επανάλληψη.

*Η έκθεση Libido του Capten θα βρίσκεται στην Γκαλερί ΑΛΜΑ μέχρι τις 6  Μαϊου 2023 (Υψηλάντου 24, Αθήνα)