Η ώρα των αλλαγών

Μια θητεία που ολοκληρώνεται με απουσία της υπεσχημένης «βαθιάς μεταρρυθμιστικής τομής» και με έντονη παρουσία «θεσμικών δυσλειτουργιών» (υποκλοπές, Τέμπη, καταδίκες πρώην υπουργών από ειδικό δικαστήριο, πιθανότητα συμμετοχής μελών ή συνεχιστών της Χρυσής Αυγής στην επόμενη Βουλή), είναι λογικό να συνοδεύεται από ένα γενικευμένο αίτημα βελτιωτικών αλλαγών. Αρκετά παράδοξο βρίσκω ότι το αίτημα δεν προέρχεται κατά πρώτο λόγο από την κοινωνία, αλλά, έστω οψίμως, από τα κόμματα, με πρώτο το κυβερνητικό, δηλαδή αυτό που δεν το προώθησε όσο βρισκόταν στην εξουσία. Ανεξαρτήτως του τι αποκαλύπτει αυτό το παράδοξο – την εστίαση της κοινωνίας στο ιδιωτικό/προσωπικό συμφέρον και όχι στο γενικό/δημόσιο ή την υποκρισία κομμάτων που θυμούνται τις «θεσμικές αλλαγές» μόνο κατά τις προεκλογικές περιόδους ή, όπως θεωρώ ότι συμβαίνει, και τα δυο συγχρόνως -, μια σειρά αλλαγών είναι και αναγκαίες και επείγουσες. Πέρα από τον συνταγματικό φετιχισμό της κυβέρνησης και τις γενικότητες περί «πιο δίκαιης κοινωνίας» της αντιπολίτευσης.

Να ποιοι είναι, στα μάτια μου, οι τομείς στους οποίους οφείλει (θα όφειλε) να εστιαστεί μια άξια του ονόματός της θεσμική, και ουχί θεωρητική, παρέμβαση: ουσιαστικοποίηση Κράτους Δικαίου, εγκατάλειψη κομματικού κράτους, χρήση δημοσίου χρήματος, προώθηση αξιολόγησης και αξιοκρατίας.

Και μόνο από τους «τίτλους» έρχεται στο μυαλό όλων μας τι δεν γίνεται σωστά σήμερα και τι πρέπει να βελτιωθεί από αύριο το πρωί. Κράτος Δικαίου: ανεξαρτησία Δικαιοσύνης, επιτάχυνση δικαστικών αποφάσεων, σεβασμός Ανεξάρτητων Αρχών, περιορισμός προνομίων Δημοσίου και «άρχουσας»-πολιτικής τάξης, υπεράσπιση των δικαιωμάτων, ιδίως των μειονοτήτων, και όχι υπέρμετρη κάμψη τους στο όνομα της «ασφάλειας».

Κομματικό κράτος: δραστική μείωση κατ’ επιλογήν προσλήψεων σε «παράλληλες» κυβερνητικές δομές, στροφή «επιτελικού κράτους» στην υπηρέτηση των πολιτών και στη λήψη αποφάσεων για το γενικό, και όχι για το κυβερνητικό, συμφέρον, αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης με κριτήρια τις ανάγκες του συνόλου και τις δεξιότητες των υπαλλήλων και όχι το «τάισμα» των κομματικών μηχανισμών. Δημόσιο χρήμα: διαφανέστερες διαδικασίες, ιδίως σε σχέση με τα ευρωπαϊκά/αναπτυξιακά κονδύλια, κόψιμο του ομφάλιου λώρου με τα βουλευτικά, υπουργικά, πρωθυπουργικά γραφεία, περιορισμός μόνο σε εντελώς εξαιρετικές περιπτώσεις των απευθείας αναθέσεων, γενίκευση του δικαστικού ελέγχου και της παρέμβασης του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Αξιοκρατία: εισαγωγή, επιτέλους, της αξιολόγησης σε κάθε τμήμα και επίπεδο της δημόσιας διοίκησης, του σχολικού και πανεπιστημιακού κύκλου, των υπηρεσιών υγείας, σεβασμός και «στεγανοποίηση» του νόμου για τον διορισμό των επικεφαλής των ΔΕΚΟ και γενικά αρχών στις οποίες συμμετέχει το κράτος ή συνδέονται με το δημόσιο συμφέρον, «διεθνοποίηση» όλων των διαγωνισμών, κλείσιμο και των τελευταίων «παραθύρων» για εξαιρέσεις από το ΑΣΕΠ.

Ορισμένα από τα παραπάνω απαιτούν νομοθετικές παρεμβάσεις, αλλά τα περισσότερα έμπρακτο σεβασμό του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου και αλλαγή νοοτροπίας εκ μέρους των κυβερνώντων. Μια κυβέρνηση που τα πήγε καλά στις κρίσεις, στην οικονομία και στη διεθνή εκπροσώπηση της χώρας, υστέρησε, κατά την κρίση μου, στα περισσότερα από τα παραπάνω μέτωπα (μη σεβασμός ανεξάρτητων αρχών, κομματικές προσλήψεις, αδιαφάνεια στο δημόσιο χρήμα, δόγμα «ασφάλειας», παραμερισμός αξιοκρατίας).

Είναι καλό που, έστω προ των εκλογών, οι προτάσεις της αποκτούν αυτοκριτική χροιά. Ακόμα καλύτερο θα ήταν αν, μαζί με τα άλλα κόμματα, εγκαταλείψει τα συνθήματα και τις υπερβολές – δεν φταίει για όλα, ούτε καν για τα βασικά, το Σύνταγμα – και στραφεί στην πράξη και στην ουσία των θεσμών.

Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ