Η Ισπανία στο «καζάνι» της κλιματικής αλλαγής

Η υψηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί ποτέ στην όλο και πιο «διψασμένη» πια Ισπανία για τον μήνα Απρίλιο ήταν 37,4 βαθμοί Κελσίου το 2011 στη Μούρθια, στα νοτιοανατολικά.

Οι μετεωρολόγοι τώρα προειδοποιούν ότι ο υδράργυρος θα σπάσει αυτή την εβδομάδα ρεκόρ για την εποχή, φτάνοντας έως και 40 βαθμούς Κελσίου στην νότια κοιλάδα του ποταμού Γουαδαλκιβίρ.

Αν και οι υψηλές θερμοκρασίες αποδίδονται κυρίως σε θερμές αέριες μάζες από την Αφρική, το φαινόμενο δεν είναι παροδικό.

Έπειτα από τρία συναπτά έτη περιορισμένων βροχοπτώσεων και υψηλών θερμοκρασιών, η μεγαλύτερη χώρα της Ιβηρικής χερσονήσου βρίσκεται επίσημα σε παρατεταμένη ξηρασία και ήδη βίωσε τις πρώτες δασικές πυρκαγιές για φέτος.

Σύμφωνα με την ισπανική μετεωρολογική υπηρεσία ΑΕΜΕΤ, η μέση θερμοκρασία στα ισπανικά εδάφη έχει αυξηθεί κατά 1,3 βαθμούς Κελσίου μέσα στα τελευταία 80 χρόνια.

Το 2022 ήταν το έκτο πιο ξηρό στα χρονικά και το θερμότερο από το 1961, αφότου άρχισαν να καταρρίπτονται το ένα μετά το άλλο τα ρεκόρ.

Η φετινή χρονιά προδιαγράφεται ακόμη δυσκολότερη.

Η μέση στάθμη το νερού στους ταμιευτήρες στην νότια περιφέρεια της Ανδαλουσίας -κύρια περιοχή εξαγωγής τροφίμων της Ισπανίας- κυμαίνεται στο 30%.

Στην Καταλονία, στα βορειοανατολικά, είναι ακόμη πιο χαμηλά, κοντά στο 27% της χωρητικότητάς τους και έχουν ήδη επιβληθεί περιορισμοί στη χρήση του νερού στη γεωργική και βιομηχανική παραγωγή, για το πλύσιμο αυτοκινήτων ή για να γεμίζουν οι πισίνες.

Η μέση ποσότητα του διαθέσιμου νερού είχε μειωθεί κατά 12% από το 1980 και οι προβλέψεις είναι ότι αυτό μπορεί να φτάσει έως και το 40% μέχρι το 2050, σημείωσε η υπουργός Οικολογικής Μετάβασης της Ισπανίας, Τερέσα Ριμπέρα, προειδοποιώντας νέτα-σκέτα από τον περασμένο Ιανουάριο για την αναπόφευκτη νέα πραγματικότητα της κλιματικής έκτακτης ανάγκης.

Πολύ λίγα, πολύ αργά;

«Δεν μπορούμε να εξαρτόμαστε αποκλειστικά από τη βροχή για να εγγυηθούμε την παροχή πόσιμου νερού ή νερό για άλλες χρήσεις», υπογράμμισε η Ισπανίδα υπουργός.

Ήδη η κυβέρνηση της Μαδρίτης έχει εγκρίνει σχέδιο ύψους 23 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την προστασία και τη βελτίωση των αποθεμάτων νερού, επενδύοντας στις υποδομές, σε τεχνολογίες επεξεργασίας και καθαρισμού του νερού, στον  εκσυγχρονισμό της άρδευσης, στη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας.

Όμως σήμερα «δεν υπάρχει σχέδιο Β», είπε ο Χαβιέ Φάτας, στέλεχος της COAG, της κύριας ισπανικής ένωσης αγροτών.

Η παρατεταμένη ξηρασία έχει επηρεάσει πλέον το 60% της ισπανικής υπαίθρου, αναφέρει σε τελευταία έκθεση η ένωση, και ίσως να προκαλέσει «μη αναστρέψιμες απώλειες» σε περισσότερα από 3,5 εκατομμύρια εκτάρια καλλιεργειών.

Η παραγωγή σε σιτάρι και κριθάρι δέχεται μεγάλο πλήγμα και εκφράζονται φόβοι ότι ίσως καταστραφεί εντελώς σε τέσσερις ισπανικές περιοχές.

Η έλλειψη διαθέσιμου νερού επηρέασε επίσης καλλιέργειες με καλαμπόκι, ηλίανθους, ρύζι και βαμβάκι, οδηγώντας πιθανότατα αυτό το καλοκαίρι σε μειωμένη σπορά.

Ακόμη και «με τις βελτιώσεις στα συστήματα άρδευσης», τονίζει ο Χαβιέ Φάτας, «η κατάσταση είναι πάρα πολύ δύσκολη κατάσταση για καλλιέργειες που βασίζονται στο νερό της βροχής, όπως τα δημητριακά, τα αμύγδαλα και οι αμπελώνες».

Το πρόβλημα έχει πια επεκταθεί και στις ελιές, εν αναμονή πια άλλης μιας χρονιάς φτωχής συγκομιδής στη μεγαλύτερη παραγωγό ελαιολάδου στον κόσμο.

Για την καλλιεργητική περίοδο 2022-23 η παραγωγή ήδη μειώθηκε σε 680.000 τόνους, από 1,5 εκατομμύρια τόνους που ήταν το 2021-22.

Οι καλές ποιότητες «στερεύουν».

Η τιμή του ισπανικού έξτρα παρθένου ελαιολάδου εκτινάχθηκε στα 5,40 ευρώ το κιλό στις αρχές Απριλίου, σημειώνοντας άνοδο πάνω από 60% σε 12 μήνες.

Οι κτηνοτρόφοι επίσης αντιμετωπίζουν δυσκολίες, καθώς ξεραίνονται οι βοσκότοποι.

Αυτή, δε, θα είναι η τρίτη συνεχόμενη σεζόν χωρίς παραγωγή για τους μελισσοκόμους, καθώς οι μέλισσες δεν βρίσκουν αρκετή βλάστηση και λουλούδια στα βουνά για να τραφούν.

Αιτία: η έλλειψη νερού.

According to our #EDO Combined #Drought🚱 Indicator, for the first 10-day period of April 2023 the drought situation in Europe is worsening:

🟠2⃣6⃣.6⃣% of the EU-27 territory is in Warning conditions (+2%)
🔴1⃣.3⃣% is in Alert conditions (+0.1%)

More 👇https://t.co/hwr6Ng7Zgy pic.twitter.com/JEcs1BjdRz

— Copernicus EMS (@CopernicusEMS) April 21, 2023

Κάθε πέρσι και καλύτερα για όλη την Ευρώπη

Με την Ευρώπη να έχει ζήσει πέρυσι το πιο ξηρό καλοκαίρι των τελευταίων 500 ετών, μεγάλο μέρος της ηπείρου βίωσε έναν ασυνήθιστα ξηρό χειμώνα και τώρα ετοιμάζεται για μια επανάληψη του ίδιου εφιάλτη.

Πρόσφατη μελέτη του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου του Γκρατς στην Αυστρία καταλήγει πάντως στο συμπέρασμα ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε ξηρασία από το 2018.

Χαρακτηρίζει δε την κατάσταση των αποθεμάτων υπόγειων υδάτων της ηπείρου «πολύ επισφαλή».

Μια ματιά στον ενημερωμένο χάρτη του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ξηρασίας (EDO) είναι αρκούντως κατατοπιστική.

«Το 26,6% της επικράτειας της ΕΕ βρίσκεται σήμερα σε συνθήκες προειδοποίησης και το 1,4% σε συνθήκες συναγερμού», επισημαίνει.

Πιο οξύ εντοπίζεται το πρόβλημα στο νότο.

Ειδικοί τονίζουν ότι, αν και η ξηρασία αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά του μεσογειακού κλίματος, η μείωση των  βροχοπτώσεων κατά τη φθινοπωρινή και χειμερινή περίοδο, σε συνδυασμό με την αύξηση των θερμοκρασιών, αλλάζουν τα δεδομένα.

Και όχι μόνο του καιρού…

Στη βόρεια Ιταλία, στη Γαλλία και στην Ισπανία, η κατάσταση «εγείρει ανησυχίες για την παροχή νερού για ανθρώπινη χρήση, για τη γεωργία και για την παραγωγή ενέργειας», επισημαίνει στην τελευταία έκθεση για την ξηρασία το Κοινό Κέντρο Ερευνών της ΕΕ (JRC).

Έτσι, μετά τον πιο ξηρό χειμώνα των τελευταίων 60 ετών, η γαλλική κυβέρνηση επέβαλε περιορισμούς στη χρήση νερού από τον Φεβρουάριο κιόλας.

Η κυβέρνηση στην Ιταλία, που επίσης ακολουθεί πολιτική περιορισμών, ετοιμάζει πακέτο βοήθειας ύψους 7,8 δισεκατομμυρίων ευρώ μετά την ανησυχητική πτώση της στάθμης στον μεγαλύτερο ποταμό της, τον Πάδο.

Οι περιορισμένες χιονοπτώσεις έχουν επίσης σημάνει συναγερμό σε χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης.

Προφανώς οι περιορισμοί στη χρήση νερού δεν αποτελούν τη λύση, τονίζουν ειδικοί της Υπηρεσίας Κλιματικής Αλλαγής (C3S) του ευρωπαϊκού προγράμματος Copernicus, καθώς και άλλοι εμπειρογνώμονες.

Πλέον απαιτούνται νέες τεχνολογίες, αναφέρουν, και περισσότερη ανακύκλωση στη χρήση του πιο απαραίτητου στοιχείου για τη ζωή, πλέον για την ανάπτυξη, μέχρι και για την ειρήνη.