Χάρι Μπελαφόντε: «Στο φτωχό περιβάλλον, βρίσκω μεγάλη έμπνευση»

Ο Χάρι Μπελαφόντε γεννήθηκε την 1η Μαρτίου 1927, ως Χάρολντ Τζορτζ Μπελαφάντι Τζούνιορ, στην κοινότητα Χάρλεμ της Νέας Υόρκης, Νέα Υόρκη. Είχε μια δύσκολη παιδική ηλικία και η οικογένειά του ζούσε σε συνθήκες φτώχειας. Η μητέρα του Μπελαφόντε, Μελβίν, καταγόταν από την Τζαμάικα και εργαζόταν ως καμαριέρα και μοδίστρα- ο πατέρας του, Χάρολντ, καταγόταν από το υπό γαλλικό έλεγχο νησί της Μαρτινίκας, αλλά εργαζόταν ως σεφ στο βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό.

Μετά το διαζύγιο των γονέων του, ο Μπελαφόντε, ως μικρό παιδί, στάλθηκε στη Τζαμάικα για να ζήσει με τη γιαγιά του. Έζησε στη Τζαμάικα για οκτώ χρόνια, πριν επιστρέψει για να ζήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Φεύγοντας από τη Τζαμάικα ως έφηβος το 1939, ο Μπελαφόντε επέστρεψε για να ζήσει με τη μητέρα του στο Χάρλεμ. Επειδή, όμως, τον άφηνε συχνά με μια μπέιμπι σίτερ όσο εκείνη ήταν στη δουλειά, δεν περνούσε πολύ χρόνο μαζί της. Στο λύκειο, ο Μπελαφόντε πάλευε με μια μαθησιακή δυσκολία, οπότε εγκατέλειψε το σχολείο και κατατάχθηκε στο αμερικανικό ναυτικό το 1944.

Υπηρετώντας κοντά στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Μπελαφόντε έλαβε τιμητική απαλλαγή από το Ναυτικό το 1945 και επέστρεψε στη Νέα Υόρκη για να εργαστεί ως βοηθός επιστάτη.

Το γύρισμα της τύχης

Στα τέλη του 1945, ο Μπελαφόντε έλαβε δωρεάν εισιτήρια για να δει την παράσταση Home is the Hunter στο American Negro Theater του Χάρλεμ. Γοητευμένος από την παράσταση, αποφάσισε να γίνει εθελοντής βοηθός σκηνής στο θέατρο.

Γράφτηκε σε μαθήματα υποκριτικής στο Dramatic Workshop του New School for Social Research και σύντομα, εμφανίστηκε σε πολυάριθμες παραγωγές του ANT, με αποκορύφωμα τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο «Days of Our Youth» κατά τη διάρκεια του 1946.

Η μουσικότητά του έγινε αντιληπτή όταν τραγούδησε στο πλαίσιο μιας εργασίας της τάξης.

Ο Μόντε Κέι, ένας μουσικός ατζέντης, αναγνώρισε το ταλέντο του Μπελαφόντε και τον κάλεσε να τραγουδήσει στο τζαζ κλαμπ Royal Roost.

Εμφανιζόμενος ως εναρκτήριο νούμερο για τους Charlie Parker, Max Roach και Miles Davis, ο Μπελαφόντε έτυχε καλής υποδοχής από το κοινό. Κερδίζοντας τον σεβασμό διάσημων καλλιτεχνών, εξασφάλισε το πρώτο του δισκογραφικό συμβόλαιο το 1949. Αφήνοντας τη λαϊκή μουσική στις αρχές της δεκαετίας του 1950, δημιούργησε τη δική του θέση στο παραδοσιακό φολκ είδος – αντλώντας έμπνευση από όλο τον κόσμο – και άρχισε να εμφανίζεται σε φολκ κέντρα της Νέας Υόρκης, συμπεριλαμβανομένου του Village Vanguard.

Ο πρώτος μαύρος που κέρδισε βραβείο Τόνι

Το 1953, ο Μπελαφόντε άρχισε να παίζει σε παραγωγές του Μπρόντγουεϊ- ένα χρόνο αργότερα, έγινε ο πρώτος Αφροαμερικανός που κέρδισε βραβείο Τόνι για το ρόλο του στο Almanac του Τζον Μάρεϊ Άντερσον – ένα μιούζικαλ που περιλάμβανε μερικά από τα πρωτότυπα τραγούδια του.

Το κινηματογραφικό ντεμπούτο του Μπελαφόντε έγινε το 1953, υποδυόμενος έναν διευθυντή σχολείου στη δραματική ταινία Bright Road. Ωστόσο, η μεγάλη του επιτυχία ήρθε το 1954, συμπρωταγωνιστώντας με την Dorothy Dandridge στη μουσική ταινία Carmen Jones.

Υποδυόμενος έναν στρατιώτη που ερωτεύεται τον χαρακτήρα της Carmen της Dandridge, προτάθηκε για Όσκαρ για την ερμηνεία του. Η ταινία ήταν εξαιρετικά επιτυχημένη και προώθησε την καριέρα του Μπελαφόντε στο τραγούδι και την υποκριτική.

Λίγα χρόνια μετά, πήρε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία Island in the Sun προκαλώντας κατακραυγή όταν κυκλοφόρησε, επειδή απεικόνιζε μια διαφυλετική ερωτική σχέση μεταξύ ενός μαύρου άνδρα (τον οποίο υποδυόταν ο Μπελαφόντε) και μιας λευκής γυναίκας (την οποία υποδυόταν η Τζόαν Φοντέιν). Ορισμένοι ιδιοκτήτες κινηματογράφων απαίτησαν να αποσυρθεί η ταινία από την αγορά, και αν και τα περισσότερα αιτήματα αποδείχθηκαν ανεπιτυχή, η ταινία απαγορεύτηκε στο Μέμφις.

Ο Μπελαφόντε έκανε δημοφιλή τη λαϊκή μουσική της Καραϊβικής με το άλμπουμ του Calypso του 1956,το πρώτο άλμπουμ σολίστ που πούλησε πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα. Περιελάμβανε μερικές από τις πιο δημοφιλείς επιτυχίες του Μπελαφόντε, όπως το «The Banana Boat Song (Day-O)» και το «Jamaica Farewell».

Συνέχισε να συνεργάζεται με άλλους δημοφιλείς μουσικούς καθ’ όλη τη διάρκεια της μουσικής του καριέρας, όπως ο Οντέσα και ο Μπομπ Ντίλαν.

Το 1959, ο Μπελαφόντε παρουσίασε τη δική του τηλεοπτική εκπομπή με τίτλο Tonight with Belafonte, γράφοντας ιστορία ως ο πρώτος μαύρος τηλεοπτικός παραγωγός.

Ακούστε την Matilda

Εποχή των πολιτικών δικαιωμάτων

Παρά την επιτυχία του Μπελαφόντε στον κόσμο της ψυχαγωγίας, όπως ο ίδιος έχει πει ο πολιτικός ακτιβισμός ήταν καθοριστική πτυχή της ζωής του.

Μετά τη στρατιωτική θητεία του Μπελαφόντε, καθοδηγήθηκε από τον μουσικό της τζαζ και συμπαθούντα τους κομμουνιστές Πολ Ρόμπεσον, ο οποίος επηρέασε σημαντικά τις πολιτικές του πεποιθήσεις και ενέπνευσε επίσης τον ακτιβισμό του.

Ο Ρόμπεσον λέει ο Μπελαφόντε, του έδειξε ότι η μουσική θα μπορούσε να είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την προώθηση μιας πολιτικής ατζέντας.

Σε μια συζήτηση μεταξύ των δύο ανδρών, ο Ρόμπεσον -μιλώντας για τον πολιτικό ακτιβισμό- φέρεται να είπε στον Μπελαφόντε: «Χάρι, κάνε τους να τραγουδήσουν το τραγούδι σου και θα θέλουν να μάθουν ποιος είσαι. Και αν θέλουν να μάθουν ποιος είσαι, έχεις κερδίσει το πρώτο βήμα για να φέρεις την αλήθεια και τη διορατικότητα που μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να περάσουν μέσα από αυτόν τον μάλλον δύσκολο κόσμο».

Η γνωριμία με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ

Ο Μπελαφόντε έγινε ακτιβιστής κατά την άνοδο του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα τη δεκαετία του 1950. Ενώ συμμετείχε στο μποϊκοτάζ των λεωφορείων του Μοντγκόμερι, ο Μπελαφόντε γνωρίστηκε με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ. Αυτός και ο Κινγκ έγιναν στενοί φίλοι και διαδήλωσαν μαζί σε διάφορες συγκεντρώσεις.

Ενώ ο Κινγκ ταξίδευε στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Μπελαφόντε υποστήριζε οικονομικά τη σύζυγο και τα παιδιά του Κινγκ. Υποστήριξε τη Διάσκεψη Χριστιανικής Ηγεσίας του Νότου (SCLC), μια ομάδα πολιτικών δικαιωμάτων με επικεφαλής τον Κινγκ, συγκεντρώνοντας χρήματα για την εκστρατεία της ομάδας στο Μπέρμιγχαμ – η οποία παρείχε εγγύηση σε όσους φυλακίζονταν για τον ακτιβισμό τους.

Αφού ο Κινγκ φυλακίστηκε στη φυλακή του Μπέρμιγχαμ της Αλαμπάμα, ο Μπελαφόντε, οργανώνοντας φιλανθρωπικές συναυλίες και εράνους, συγκέντρωσε 50.000 δολάρια για την Εκστρατεία του Μπέρμιγχαμ, προκειμένου να βγει με εγγύηση ο ηγέτης των πολιτικών δικαιωμάτων από τη φυλακή.

Ο Μπελαφόντε ήταν ο διοργανωτής της Πορείας στην Ουάσινγκτον για την Εργασία και την Ελευθερία, όπου ο Κινγκ εκφώνησε την περίφημη ομιλία του, «Έχω ένα όνειρο».

Ελπίζοντας να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στο γεγονός, ο Μπελαφόντε, αξιοποιώντας τις υψηλού προφίλ διασυνδέσεις του στο Χόλιγουντ, στρατολόγησε μια μεγάλη ομάδα διασημοτήτων για να παραστεί στην πορεία στην Ουάσινγκτον- τους μετέφερε στην Ουάσινγκτον με πτήση τσάρτερ που είχε οργανώσει ο ίδιος.

«Η δουλειά μου ήταν να πείσω τα είδωλα των τεχνών ότι έπρεπε να έχουν παρουσία» στην πορεία, δήλωσε ο Μπελαφόντε.

Διαφημίζοντας τον Κένεντι

Κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών των Δημοκρατικών το 1959, ο γερουσιαστής των ΗΠΑ, Τζον Κένεντι, αποφασισμένος να κερδίσει την ψήφο των Αφροαμερικανών, ήρθε στην πόρτα του Μπελαφόντε παρακαλώντας για βοήθεια.

Ο Μπελαφόντε όχι μόνο συμβούλεψε τον γερουσιαστή Κένεντι για το θέμα, αλλά και υποστήριξε την υποψηφιότητά του για την προεδρία. Ο Κένεντι κέρδισε τις προκριματικές προεδρικές εκλογές με μία μόνο μονάδα διαφορά και ορισμένοι πιστεύουν ότι η υποστήριξη του Μπελαφόντε ήταν το κλειδί για την επιτυχία του.

Κριτική στην κυβέρνηση Τζορτζ Μπους

Ο Μπελαφόντε, ήταν ειλικρινής επικριτής της εισβολής των Ηνωμένων Πολιτειών στο Ιράκ το 2003, προκάλεσε διαμάχη το 2002 επειδή παρομοίασε δύο επιφανείς Αφροαμερικανούς στη διοίκηση του Τζορτζ Μπους, τη σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας Κοντολίζα Ράις και τον υπουργό Εξωτερικών Κόλιν Πάουελ, με «σκλάβους που ζούσαν στο σπίτι του «αφέντη»».

Αρνούμενος να ζητήσει συγγνώμη ή να τροποποιήσει τα σχόλιά του, ενίσχυσε τις δηλώσεις του. Η Ράις και ο Πάουελ, πρόσθεσε σε επόμενη συνέντευξή του, ήταν ένοχοι για το ότι «υπηρετούν αυτούς που συνεχίζουν να σχεδιάζουν την καταπίεσή μας».

Αντι-ρεπουμπλικανικά σχόλια

Σε μια συνέντευξη στο MSNBC μετά την επανεκλογή του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα το 2012, ο Μπελαφόντε μίλησε για την περιφρόνησή του για τους Ρεπουμπλικάνους του Κογκρέσου που πήγαιναν κόντρα στην ατζέντα του προέδρου. «Το μόνο πράγμα που απομένει στον Μπαράκ Ομπάμα να κάνει είναι να λειτουργήσει σαν τριτοκοσμικός δικτάτορας και να βάλει όλους αυτούς τους τύπους στη φυλακή» είπε σε μια ακραία δήλωσή του, επειδή «παραβίαζαν την αμερικανική επιθυμία».

Υποστήριξη του Μπέρνι Σάντερς

Κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών το 2016, ο Μπελαφόντε υποστήριξε τον σοσιαλιστή γερουσιαστή των ΗΠΑ, Μπέρνι Σάντερς, για την προεδρία. Ο Μπελαφόντε, ο οποίος ανακοίνωσε την υποστήριξή του σε ένα διαδικτυακό βίντεο, δήλωσε ότι ο γερουσιαστής εκπροσωπούσε «μια ηθική επιταγή».

Ο Χάρι Μπελαφόντε, όπως ανακοινώθηκε, πέθανε σήμερα στο σπίτι του στο Μανχάταν, από καρδιακή ανεπάρκεια, στα 96 του.

Ο Χάρι Μπελαφόντε μέσα από τα λόγια του

• «Στο φτωχό περιβάλλον, βρίσκω μεγάλη έμπνευση. Πολλοί από τους άνδρες και τις γυναίκες που θαυμάζω ως καλλιτέχνες, τα πράγματα που γράφουν, τα τραγούδια που τραγουδούν, είναι εμπνευσμένες στιγμές για να ξεπεράσουν την καταπίεση».

• «Είμαι ένας άνθρωπος που αντιλαμβάνεται τη ζωή με έναν συγκεκριμένο τρόπο, ένας άνθρωπος που απορρίπτει οτιδήποτε δεν θα δώσει στους ανθρώπους χώρο για διαφωνία».

• «Η τέχνη στην υψηλότερη μορφή της είναι η τέχνη που υπηρετεί και διδάσκει την κοινωνία και την ανθρώπινη ανάπτυξη».

• «Μπορείς να βάλεις σε κλουβί τον τραγουδιστή αλλά όχι το τραγούδι».

• «Αυτά τα παιδιά και οι γονείς τους γνωρίζουν ότι η εκπαίδευση δεν είναι μόνο δικαίωμά τους, αλλά διαβατήριο για ένα καλύτερο μέλλον – για τα παιδιά και για τη χώρα».

• «Είμαι αυτός που είμαι, παρά τα όσα η Αμερική έχει βάλει μπροστά μου. Είμαι αυτός που είμαι παρά τα εμπόδια που έχουμε όλοι αντιμετωπίσει με βάση τη φυλή και με βάση την κοινωνική και πνευματική ταπείνωση».

• «Καθένας από εσάς σε αυτή την αίθουσα, με τα χαρίσματά σας, τη δύναμή σας και τις ικανότητές σας, θα μπορούσε ίσως να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο η παγκόσμια ανθρωπότητα δυσπιστεί απέναντι στον εαυτό της».

Δείτε το βίντεο