Ένας καλός λόγος που δεν παίρνουν στα σοβαρά τις ΗΠΑ – Το διαχρονικό λάθος της Ουάσινγκτον

Αν και είναι νωρίς να γίνει αποτίμηση της δυναμικής κινεζικής διπλωματίας στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία, ωστόσο, το σίγουρο είναι ότι το κατεστημένο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής αιφνιδιάστηκε από την ταχύτητα με την οποία αυξάνεται η φήμη του Πεκίνου. Αλλά, οι ΗΠΑ κακώς αιφνιδιάζονται. Όταν έχεις φερ’ επείν πυροδοτήσει τον ανταγωνισμό Σαουδικής Αραβίας-Ιράν, μην περιμένεις να προστρέξουν σε εσένα να μεσολαβήσεις.

Με παρέμβασή του στο περιοδικό National Interest o συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης The Institute for Peace and Diplomacy, που εδρεύει στην Ουάσινγκτον, Christopher Mott, εξηγεί τους λόγους που η διεθνής κοινότητα απομακρύνεται από τη Δύση, η οποία υιοθετεί ρητορική Ψυχρού Πολέμου.

Αναφερόμενος σε μεγάλες δυνάμεις της Ανατολής, ο Mott εξηγεί πως, για παράδειγμα, η αποστασιοποιημένη -πολιτικά και κομματικά- προσέγγιση της Κίνας στη Μέση Ανατολή, της επιτρέπει –σε αντίθεση με τις ΗΠΑ- να κάθονται στο τραπέζι μαζί της περισσότερα μέρη για να συζητήσουν. Η Ινδία παίζει ένα ευέλικτο διπλωματικό παιχνίδι, ούτε υποστηρίζει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ούτε απορρίπτει τη μακροχρόνια και ευεργετική σχέση της με τη Μόσχα που χρονολογείται από την ανεξαρτησία. Η Βραζιλία, αμφισβητεί το αφήγημα των μεγάλων δυνάμεων. Η Γαλλία λέει ότι υπάρχει απόκλιση αμερικανικών και ευρωπαϊκών συμφερόντων. Δικαίως, καταλήξαμε να μιλάμε για πολυπολικό κόσμο.

Στις ΗΠΑ αρνούνται να το δούνε

Το βιομηχανικό και οικονομικό μερίδιο της αμερικανικής ισχύος στην παγκόσμια σκηνή έχει περιοριστεί σημαντικά από την ακμή της στον Ψυχρό Πόλεμο και ακόμη και στις αρχές του 21ου αιώνα. Ανεξάρτητα από το τι πιστεύει κάποιος για αυτό, ο πολυπολικός κόσμος είναι ήδη εδώ. Αντί λοιπόν, να το θεωρούν ως κάτι παράξενο, είναι στην πραγματικότητα η κανονική κατάσταση του διεθνούς συστήματος. Είναι προφανές από τις ενέργειες χωρών όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία ότι το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου το γνωρίζει αυτό και εργάζεται για την προσαρμογή σε ένα τέτοιο μέλλον.

Αλλά οι ΗΠΑ και πολλοί από τους εξαρτημένους συμμάχους τους δεν είναι. Η ρητορική, της Ουάσιγκτον ή του Λονδίνου έλκεται από την λογική ενός «Νέου Ψυχρού Πολέμου», όπου ένας «Άξονας αυταρχισμού» αναδύεται μεταξύ Κίνας και Ρωσίας που επιδιώκει να διεξάγει μια ιδεολογική μάχη ενάντια στον «Ελεύθερο Κόσμο», σε μια προσπάθεια για παγκόσμια υπεροχή.

Εκτός ίσως από την Ρωσία, λίγοι εκτός Βορειοατλαντικού κόσμου παίρνουν αυτή τη ρητορική στα σοβαρά, καθώς επικεντρώνονται στο περιφερειακό προσωπικό τους συμφέρον. Συνεπώς, αναρωτιέται ο Mott πως είναι δυνατόν ένα τόσο μεγάλο μέρος των στελεχών της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσινγκτον να συνεχίσει να θυσιάζει το κακό αποτέλεσμα των συνεπειών των εμμονικών πολιτικών πιστών σε μια ιδεολογία για παγκόσμια σύγκρουση για χάρη δήθεν οικουμενικών αξιών; Τι είναι αυτό που συγκινεί τόσο τις αγγλοαμερικανικές ελίτ, ώστε να βλέπουν τον κόσμο σήμερα με τον ίδιο αμφιλεγόμενο τρόπο του Ψυχρού Πολέμου, που όμως σήμερα είναι παρωχημένος;

Η αντίφαση με τους εμμονικούς στη δημοκρατία

Πέρυσι, η δρ. Emily Finley, από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, κυκλοφόρησε ένα σημαντικό και περιεκτικό βιβλίο που καταγράφει την ιστορία αυτής της κοσμοθεωρίας. Στο «The Ideology of Democratism», η Finley περιγράφει πώς η κοσμοθεωρία του Ρουσώ, βασισμένη σε μεταγενέστερες προσθήκες που προέρχονται από τον Τόμας Τζέφερσον, τον Γούντροου Γουίλσον, τον Τζον Ρολς, τον Λέο Στράους μέχρι και τους νεοσυντηρητικούς της εποχής Μπους, εισήγαγε μια οικουμενική πίστη στη φιλελεύθερη δημοκρατία ως την κατευθυντήρια αρχή όχι μόνο συγκεκριμένων κοινωνιών και τοπικών συνθηκών, αλλά ολόκληρου του κόσμου.

Τα δημοκρατικά συστήματα δεν είναι πλέον αποτέλεσμα ιδιαίτερων ιστορικών και γεωγραφικών συνθηκών, αλλά θεωρούνται ως η αναπόφευκτη μοίρα όλης της ανθρωπότητας. Το να απειλείται μια δημοκρατία οπουδήποτε, πρέπει να απειλείται παντού. Έτσι, η δημοκρατία γίνεται ένα είδος αστικής θρησκείας που είναι γνωστό ως «Δημοκρατισμός».

Ένα από τα παράδοξα του δημοκρατισμού, όπως περιγράφεται από την Finley, είναι ότι ο «δημοκρατικός» ισχυρίζεται ότι μιλάει «για τον λαό», ενώ ταυτόχρονα απορρίπτει τις τοπικές ανησυχίες ή τις λαϊκές απόψεις, εάν αυτές έρχονται σε αντίθεση με την ιεραποστολική νοοτροπία επέκτασης της δημοκρατίας στο εξωτερικό ή αποκλίνουν από την σχέδια των «ειδικών» της δημοκρατίας.

Η «εθνική βούληση» δεν είναι κάτι που αφήνεται στις εκλογές, αλλά είναι μάλλον ένα μακροπρόθεσμο έργο που μπορεί να ανατεθεί μόνο στους τεχνοκράτες της δημοκρατικής διακυβέρνησης. Με άλλα λόγια, μόνο οι ίδιοι οι δημοκρατικοί μπορούν να κυβερνήσουν γιατί μόνο η αποστολή του εκδημοκρατισμού είναι θεμιτός σκοπός για μια κυβέρνηση της οποίας οι στόχοι υπερβαίνουν τις καθημερινές ανησυχίες για την ασφάλεια και τις υποδομές.

Η Finley υποστηρίζει ότι αυτή είναι τώρα η προεπιλεγμένη ιδεολογία των κυβερνώνοτων τάξεων και των ΜΜΕ στον Βόρειο Ατλαντικό, και ειδικά στο κατεστημένο της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον. Σε έναν κόσμο όπου οι ΗΠΑ αναμένουν από την Ευρώπη να είναι αλληλέγγυοι για την Ταϊβάν (ή η Ιαπωνία να μη σαμποτάρει τις κυρώσεις στη Ρωσία για την Ουκρανία), γίνεται φανερό ότι ο «δημοκρατισμός» είναι η ρητορική αν όχι ο σκοπός της σημερινή παγκόσμιας υπερεπέκτασης της Δύσης.

Η κατανόηση αυτής της κατάστασης εξηγεί γιατί σήμερα δεν υπάρχει μια πιο νηφάλια και πιο ρεαλιστική εκτίμηση του κόσμου από τη Δύση. Από τη σύγχυση που εκφράζεται για τις χώρες που δεν υποστηρίζουν την Ουκρανία και τις κυρώσεις στη Ρωσία, μέχρι τις άγνωστες προτροπές για μια «βασισμένη στις αξίες» διπλωματία που δίνει προτεραιότητα στην εσωτερική πολιτική ενός κράτους έναντι των στρατηγικών του ευκαιριών, οι δημοκρατικοί δεν θα παραδεχτούν ότι ίσως η κοσμοθεωρία τους είναι ακατάλληλη για την ορθή πρακτική της διπλωματίας υπό συνθήκες πολυπολικότητας.

Εμείς οι καλοί και  εσείς οι κακοί

Ο Christopher Mott εντοπίζει την καταστροφική εκδήλωση αυτή της «δημοκρατικής» κοσμοθεωρίας των δυτικών κρατών στην κατάταξη των κρατών του πλανήτη. Οι «καλές» χώρες έχουν πολιτικές που αντικατοπτρίζουν τα αγγλοαμερικανικά πρότυπα και επομένως είναι άξιες κάποιας κυριαρχίας, ενώ οι «κακές» χώρες αξίζουν παραβίασης της κυριαρχία τους υπό οικονομικά ή ανθρωπιστικά προσχήματα, διότι δεν μπορούν να παίξουν τον ρόλο που τους ανατέθηκε, σύμφωνα πάντα με την άποψη των υπευθύνων χάραξης πολιτικής του Βορείου Ατλαντικού.

Η αντίδραση που αναπόφευκτα προκαλεί αυτό, θεωρείται ως περαιτέρω απόδειξη ότι αυτή η διαμάχη για πολιτική εξουσία είναι μια μανιχαϊστική πάλη του καλού εναντίον του κακού που είναι υπαρξιακή, παρά μια σύγκρουση συμφερόντων που θα μπορούσε να λυθεί με διπλωματία. Τέτοιες τάσεις χρησιμεύουν μόνο για να απομακρύνουν τις αδέσμευτες δυνάμεις από την εταιρική σχέση με χώρες που συναρπάζονται από τη δημοκρατική κοσμοθεωρία.

Έτσι, όπως λέει, οι ανερχόμενες πλην διεκδικητικές δυνάμεις δεν βασίζονται στην «σοφία των ανιστορικών ιδεολογικών σχεδίων» για να επιβιώσουν. Χωρίς να έχουν παρηγορητική μυθολογική αφήγηση που να τους τυφλώνει, αγκαλιάζουν τον κόσμο όπως είναι, παρά όπως θέλουν να είναι. Αυτό είναι που τους δίνει ένα βασικό πλεονέκτημα έναντι μιας αυτοκατευθυνόμενης παγκόσμιας δύναμης, της οποίας η δέσμευση στη δημοκρατική και εξαιρετική ρητορική την εμποδίζει να προσαρμοστεί στον πραγματικό κόσμο στον οποίο είναι ενσωματωμένη η ισχύ της.

Τα έθνη που κατανοούν αυτή τη δυναμική θα ξεπεράσουν τις προσδοκίες και εκείνα που δεν το καταλαβαίνουν θα έχουν συγκριτικά χαμηλότερες επιδόσεις. Μπορείτε να έχετε αποτελεσματική διαχείριση κρίσεων καταστάσεων ή μπορείτε να κάνετε μια παγκόσμια τζιχάντ για αφηρημένες παγκόσμιες αξίες. Δεν μπορείς να έχεις και τα δύο, καταλήγει ο Christopher Mott.