Γεώργιος Μπακαλάκης: Λίγο αλλά δικό μας θα ήταν το φως

Στις 26 Απριλίου 1991 απεβίωσε στη Θεσσαλονίκη ο Γεώργιος Μπακαλάκης, πρωτοπόρος της αρχαιολογικής έρευνας στην περιοχή της Μακεδονίας και της Θράκης.

Ο Μπακαλάκης είχε γεννηθεί στη Χηλή, στην ευρύτερη περιοχή της Κωνσταντινούπολης, το 1908.

Σπούδασε στην Αθήνα, στο Μόναχο, στη Βιέννη και στις ΗΠΑ. Υπηρέτησε ως επιμελητής και έφορος αρχαιοτήτων σε διάφορες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας.

Από το 1945 δίδαξε Κλασική Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, αρχικά ως υφηγητής και στη συνέχεια ως έκτακτος και τακτικός καθηγητής.

Ο Μπακαλάκης πραγματοποίησε σημαντικό ανασκαφικό έργο στην Αττική, στη Μακεδονία, στη Θράκη και στην Κύπρο.

Η αρχαιολόγος Χάιδω Κουκούλη  -Χρυσανθάκη, διευθύντρια επί 25 έτη (1975-2000) της Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Καβάλας και του Αρχαιολογικού Μουσείου Καβάλας, αναφέρεται στην προσωπικότητα και την προσφορά του Μπακαλάκη («Φίλιπποι 1861-1961: Ανασκαφείς και ανασκαφές») ως εξής:

Στις αρχές του 1934 ιδρύεται στην Καβάλα Επιμελητεία Αρχαιοτήτων υπαγόμενη στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης και τοποθετείται επιμελητής αρχαιοτήτων ο αρχαιολόγος Γεώργιος Μπακαλάκης. Τα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει είναι πολλά. Το πάθος του ωστόσο για τη διάσωση των αρχαίων και ο πόθος του να προχωρήσει την αρχαιολογική έρευνα εντυπωσιάζει τον αμερικανό ιερωμένο H. V. Μοrton, ο οποίος, ακολουθώντας τα βήματα του Αποστόλου Παύλου, πέρασε από την Καβάλα στη δεκαετία του ’30:

«Ήμουν πολύ τυχερός που γνώρισα ένα νεαρό αρχαιολόγο, τον Γεώργιο Μπακαλάκη. Ο ενθουσιασμός του για τη Νεάπολη μού ζέστανε την καρδιά! Πόσο ζοφερός θα ήταν ο κόσμος χωρίς τους φλογερούς νέους ανθρώπους που θα γκρέμιζαν δέκα δημαρχεία για να βρουν μια αρχαία επιγραφή. Με πήγε σε ένα κατασκονισμένο παράπηγμα, όπου ό,τι είχε απομείνει από την μαρμαρόκτιστη πόλη της εποχής του Απόστολου Παύλου είναι ριγμένο κάτω, ανάμεσα σε σκόνη και ποντίκια».

Ο Γεώργιος Μπακαλάκης βρέθηκε στους Φιλίππους και στη Θάσο δίπλα στις οργανωμένες επιστημονικές ομάδες των αρχαιολόγων της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, φορτωμένος με τα ασήκωτα πρακτικά προβλήματα μιας νεοσύστατης υπηρεσίας, χωρίς ανθρώπινο δυναμικό και υλικά μέσα, αντλώντας δύναμη από τον πόθο του να σταθεί ως έλληνας αρχαιολόγος ισάξια δίπλα στους ξένους που υπηρετούσαν την αρχαιολογική επιστήμη με πολύ ευνοϊκότερες συνθήκες.

Παραθέτω τα λόγια του από την ανακοίνωσή του «Μνημόσυνα, παράδοση και προσδοκίες» στο Α’ Αρχαιολογικό Συνέδριο στην Καβάλα με θέμα «Η Καβάλα και η περιοχή της»:

«Υπήρχε φυσικά και ενδόμυχος πόθος δίπλα στους ξένους να κάνουμε κι εμείς κάτι, να κάνουμε κάποια δική μας έρευνα σε τόπους άγνωστους ακόμα και απαράδοτους στους ξένους. Δεν έχει σημασία το πόσο μικρή ή μεγάλη θα ήταν η δική μας έρευνα. Λίγο αλλά δικό μας θα ήταν το φως».

[…]

Μετά τον πόλεμο η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή δεν επανέρχεται στους Φιλίππους, όπως άλλωστε και ο Γεώργιος Μπακαλάκης, ο οποίος ύστερα από μια σύντομη θητεία του στο Αμερικανικό Κολέγιο Anatolia στη Θεσσαλονίκη εκλέγεται καθηγητής της Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Από την έδρα της Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ο Γεώργιος Μπακαλάκης διδάσκει με πάθος Κλασική, αλλά και Προϊστορική και Βυζαντινή Αρχαιολογία, υπηρετώντας με ενθουσιασμό την αρχαιολογική έρευνα στη Μακεδονία και στη Θράκη, όχι μόνο με το προσωπικό του επιστημονικό έργο, αλλά και ως κινητήρια δύναμη για την εκλογή στη Σχολή προικισμένων καθηγητών και την ανάδειξη άξιων μαθητών.

Την εκλογή του Μανόλη Ανδρόνικου στην έδρα της Κλασικής Αρχαιολογίας ακολούθησε η εκλογή του Στυλιανού Πελεκανίδη ως καθηγητού της Βυζαντινής Αρχαιολογίας και αργότερα του Δημήτρη Θεοχάρη ως καθηγητού της Προϊστορικής Αρχαιολογίας, για να αναφερθούμε στους παλαιοτέρους. Ο Δημήτρης Λαζαρίδης, διάδοχός του στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, είναι από τους πρώτους διδάκτορες μαθητές του.