Άγγελος Αγγελόπουλος: Υπέρμαχος της εθνικής ενότητας και ομοψυχίας

Στις 9:30 π.μ. της 27ης Απριλίου 1995 (ημέρα Πέμπτη και τότε) απεβίωσε, ύστερα από μακρόχρονη νοσηλεία στο θεραπευτήριο «Υγεία» συνεπεία εγκεφαλικού επεισοδίου που είχε υποστεί το Δεκέμβριο του περασμένου έτους, ο Άγγελος Θ. Αγγελόπουλος, οικονομολόγος διεθνούς κύρους και κορυφαίος πνευματικός άνθρωπος.

Ο Αγγελόπουλος είχε γεννηθεί στον Βλαχορράφτη (Μάραθα), χωριό της Αρκαδίας, το 1904.

Αναγορεύτηκε πρώτος διδάκτωρ (1927) του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (τότε ΑΣΟΕΕ), διετέλεσε δε καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Παντείου Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών.

Μέλος πολλών διεθνών ινστιτούτων, ο Αγγελόπουλος εξελέγη το 1975 τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ από το 1974 έως το 1979 χρημάτισε διοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος.

Μέσα στο πλαίσιο του ιδιαίτερα αξιόλογου επιστημονικού έργου του, ο Αγγελόπουλος επισήμανε την ανάγκη για οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική ευημερία, που μόνο με ισχυρούς δημοκρατικούς θεσμούς και παγκόσμια συνεργασία είναι δυνατόν να επιτευχθούν.

Το 1944, τον τελευταίο και κρίσιμο χρόνο της Κατοχής, ο Αγγελόπουλος διετέλεσε γραμματέας (υπουργός) Οικονομικών της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) και υφυπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης εθνικής ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου.

Συνάντηση των Γεωργίου Παπανδρέου, Αλέξανδρου Σβώλου και Άγγελου Αγγελόπουλου στο περιθώριο του Συνεδρίου του Λιβάνου

Θεωρώντας την εθνική ενότητα και ομοψυχία ως πρωταρχική προϋπόθεση και βασικό παράγοντα για μια αναγεννητική προσπάθεια του έθνους, ο Αγγελόπουλος, «προσωπικότητα του πνεύματος, αλλά και άνθρωπος της δράσεως με ενεργό συμμετοχή στην πολυτάραχη πορεία της χώρας μας από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως σήμερα», σύμφωνα με το συλλυπητήριο μήνυμα του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη τον Απρίλιο του 1995, ουδέποτε δίστασε να επικρίνει με τόλμη και παρρησία τα καθοριστικά λάθη που οδήγησαν στα τραγικά γεγονότα των Δεκεμβριανών και του Εμφυλίου.

Έτσι, το 1993 ο Αγγελόπουλος παραχώρησε μια μακρά συνέντευξη στο διακεκριμένο φιλόλογο, θεολόγο και ιστορικό Σοφοκλή Γ. Δημητρακόπουλο. Η εν λόγω συνέντευξη-μαρτυρία, που αναφέρεται στην ταραγμένη για την Ελλάδα περίοδο της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφυλίου, έλαβε τη μορφή βιβλίου, που εκδόθηκε το 1994 με τον τίτλο «Από την Κατοχή στον Εμφύλιο» (εκδόσεις Παρουσία).

Ο Αγγελόπουλος εκθέτει στη συνέντευξη αυτήν τις μνήμες και τις απόψεις του για τα γεγονότα της εποχής εκείνης, που σημάδεψαν βαθιά τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας. Η μαρτυρία του, η οποία θα μπορούσε κατά τον Σοφοκλή Δημητρακόπουλο να τιτλοφορηθεί ως «Αγώνας και αγωνία για την Ελλάδα», συνιστά αναμφίβολα μια πολύτιμη πηγή άντλησης δημιουργικών συμπερασμάτων για το παρόν και το μέλλον του έθνους.

Το πιο ενδιαφέρον τμήμα της συνέντευξης-μαρτυρίας του Άγγελου Αγγελόπουλου είναι, κατά την άποψή μας, ο επίλογος αυτής, που τιτλοφορείται «Χαμένες ευκαιρίες για μια νέα ισχυρή και ευημερούσα Ελλάδα». Εδώ ο Αγγελόπουλος αναφέρεται στις τραγικές για τη χώρα συνέπειες από τα γεγονότα των ετών 1944-1949:

«Ο απολογισμός των θυμάτων των Δεκεμβριανών και του Εμφυλίου Πολέμου είναι χαρακτηριστικός. Ενώ στις πολεμικές επιχειρήσεις κατά το εξάμηνο του πολέμου 1940-1941 είχαμε 15.000 οπλίτες και αξιωματικούς νεκρούς, στα Δεκεμβριανά είχαμε 17.000 και στον Εμφύλιο 47.000 και από τις δύο πλευρές. Παραλείπω τα άλλα θύματα των εγκληματικών βιαιοτήτων, τους τραυματίες και τις δεκάδες χιλιάδες που έφυγαν από τη χώρα. Όλα αυτά επέφεραν ουσιαστικά πληθυσμιακή στασιμότητα και στέρησαν την πατρίδα μας και από σημαντικότατο εργατικό δυναμικό, αφού χάθηκαν ανυπολόγιστες εργατοημέρες. Υπολογίζεται πως, εάν δεν συνέβαιναν τα τραγικά αυτά γεγονότα, ο πληθυσμός θα είχε αυξηθεί κατά δύο περίπου εκατομμύρια πλέον του σημερινού, ενώ η αποκατάσταση των ζημιών από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (οδικό δίκτυο, γέφυρες κ.λπ.) θα είχε γίνει 4-5 χρόνια νωρίτερα (μέσα στα έτη 1945-1947), οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας θα είχαν αξιοποιηθεί, η ανάπτυξη θα είχε επιταχυνθεί και το εθνικό εισόδημα θα ήταν ανάλογο με εκείνο των αναπτυγμένων χωρών της Δυτικής Ευρώπης. Το γεγονός ότι από το 1944 ως το 1952 σχηματίστηκαν 26 κυβερνήσεις, δηλαδή κάθε 3,5 μήνες και νέα κυβέρνηση, αρκεί και μόνο για να δείξει σε ποια κατάσταση παρέμενε η χώρα και πως ήταν αδύνατο να ληφθούν ουσιαστικά μέτρα για οικονομική ανάπτυξη, κοινωνική δικαιοσύνη και, κατ’ επέκταση, την ευημερία του λαού.

»Συμπερασματικά, πιστεύω απόλυτα, χωρίς βέβαια να παραγνωρίζω τις πολύ μεγάλες δυσκολίες που υπήρχαν, πως αν την επομένη της Απελευθέρωσης τα πράγματα εξελίσσονταν ειρηνικά, όπως είχε συμφωνηθεί στο Λίβανο, αν δεν γινόμασταν υποχείρια στα πολιτικά παιχνίδια των ξένων, αν είχε επικρατήσει πνεύμα συμφιλίωσης και συνεργασίας, αν η τότε ηγεσία του ΚΚΕ δεν έκανε μεγάλα και αδικαιολόγητα λάθη, και η λεγόμενη Δεξιά επεδείκνυε σύνεση, κατανόηση και μετριοπάθεια, αν εκτιμούσαμε όλοι ορθά τις πληροφορίες για καθορισμό “σφαιρών επιρροής”, οι δημοκρατικοί θεσμοί θα είχαν εδραιωθεί από τον πρώτο καιρό, με μια προγραμματισμένη, ορθολογική και παραγωγική διαχείριση των πόρων της οικονομίας και της συμμαχικής βοήθειας η ανάπτυξη θα είχε έγκαιρα επιτευχθεί και η χώρα μας, με αυξημένο το κύρος της, θα είχε διεκδικήσει επιτυχώς τα εθνικά της δίκαια και θα είχε καταλάβει εξέχουσα θέση στη διεθνή σκηνή και θα έπαιζε σπουδαίο ρόλο στην ευαίσθητη περιοχή των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής, όπως συμβαίνει με άλλες μικρότερες χώρες, οι οποίες δεν έχουν τη δική μας μεγάλη συμβολή στο Συμμαχικό αγώνα. Σε εσωτερικό επίπεδο, δεν θα υπήρχαν τα μίση που χαρακτηρίζουν την περίοδο 1945-1974 και που για τριάντα χρόνια διαιρούσαν το λαό, υποβάθμιζαν το πολιτιστικό του επίπεδο και αποτελούσαν μεγάλη τροχοπέδη στην πρόοδό του».

Και ο αείμνηστος καθηγητής ολοκληρώνει τις σκέψεις του το Δεκέμβριο του 1993, σε ηλικία σχεδόν 90 ετών, ως εξής:

«Και με την ευκαιρία αυτή, τελειώνοντας τις γραμμές αυτές, θα ήθελα να απευθυνθώ στον πολιτικό κόσμο της χώρας και προς τους νέους μας.

»Στους πρώτους θα ήθελα να επισημάνω ότι η σωστή εξυπηρέτηση των εθνικών μας συμφερόντων επιβάλλει, έστω και την ύστατη αυτή ώρα, τη χάραξη και την πιστή εφαρμογή μιας ενιαίας, δυναμικής και μακροπρόθεσμης πολιτικής, χωρίς οξύτητες και μικροκομματικές σκοπιμότητες. Δεν πρέπει να λησμονείται πως η διχόνοια, το προαιώνιο αυτό ελάττωμα της ελληνικής φυλής, υπήρξε αιτία όλων των συμφορών μας. Ταυτόχρονα με τη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις καθορίζουν τις σχέσεις τους με τους άλλους λαούς ανάλογα με τα δικά τους συμφέροντα, απαιτείται, σε συνεργασία με τις πνευματικές δυνάμεις, τις παραγωγικές τάξεις και τα συνδικάτα της χώρας, αξιοποίηση όλων των δυνάμεων του έθνους, τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού. Έχω την πεποίθηση ότι μόνον έτσι θα διαφυλαχθεί η Ελλάδα από τους κινδύνους που την απειλούν και θα υπάρξει πρόοδος και ευημερία.

»Τους νέους μας θα τους συμβούλευα, με το δικαίωμα αλλά και το χρέος που η μακρά πείρα μού δίνει, να μελετήσουν με ενδιαφέρον, νηφαλιότητα και μέθοδο την ιστορία μας και να αντλήσουν διδάγματα από αυτή. Οι πρόγονοί μας ήδη από την αρχαιότητα είχαν διαπιστώσει ότι “όλβιος όστις της ιστορίας έσχε μάθησιν”. Η γνώση της προγονικής ιστορίας θα τους οδηγήσει στην απαραίτητη αυτογνωσία, θα τους καταστήσει γνώστες των προτερημάτων και ελαττωμάτων της φυλής, ώστε να μπορέσουν να αξιοποιήσουν τα πρώτα και να καταπολεμήσουν τα δεύτερα. Ας δημιουργήσουν οι νέοι μας από τώρα όλες εκείνες τις προϋποθέσεις που απαιτούνται, ώστε, όταν αναλάβουν στα χέρια τους τις τύχες του έθνους, να αγωνιστούν κατά τέτοιον τρόπο, ώστε η μικρή αλλά ένδοξη πατρίδα μας, που έδωσε το φως του πολιτισμού στον κόσμο, όχι μόνο να προκόψει, αλλά και να λάβει την υψηλή θέση που δικαιωματικά της ανήκει μέσα στη χορεία των ελεύθερων λαών».