Ανάλυση-φωτιά: Πώς ετοιμάζουν στην Ουκρανία τον επόμενο πόλεμο με τεχνητή νοημοσύνη

Από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, πολλές συζητήσεις επικεντρώθηκαν στο αν η σύγκρουση αντιπροσωπεύει έναν συμβατικό πόλεμο ή έναν επαναστατικό τύπο στρατιωτικής αντιπαράθεσης (εικόνα, επάνω, από το National Defense).

Προσπάθεια ορισμού

Αρθρο στον New Yorker τον Μάρτιο του 2022 περιέγραψε τη σύγκρουση ως τον «πρώτο πόλεμο TikTok». Ο υπουργός Ψηφιακού Μετασχηματισμού της Ουκρανίας Mykhailo Fedorov τον χαρακτήρισε «τεχνολογικό πόλεμο».

Ο Alex Karp, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας ανάλυσης δεδομένων Palantir, υπέδειξε ότι η τεχνολογία που χρησιμοποιείται αλλάζει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μιας μικρής χώρας έναντι ενός μεγαλύτερου αντιπάλου.

Η Washington Post δημοσίευσε τον Δεκέμβριο πρωτοσέλιδο άρθρο για το πώς η Ουκρανία και η Ρωσία μάχονται στον «πρώτο πόλεμο πλήρους κλίμακας με μη επανδρωμένα αεροσκάφη».

Γίνεται επίσης όλο και περισσότερος λόγος για το πώς αυτή η σύγκρουση επιταχύνει την άφιξη παντελώς αυτόνομων drones και άλλων οπλικών συστημάτων στο πεδίο της μάχης. Ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης (AI) διακρίνεται άμεσα σε τέτοια σχόλια, γράφουν οι Robin Fontes και Dr Jorrit Kamminga*, σε ανάλυσή τους στο National Defense.

Είναι πόλεμος τεχνητής νοημοσύνης;

Ενας πόλεμος με drone, ωστόσο, δεν είναι ακριβώς πόλεμος AI. Σε ποιο βαθμό, επίσης, η σύγκρουση στην Ουκρανία χαρακτηρίζεται από AI;

Ο Kai-Fu Lee, διευθύνων σύμβουλος της Sinovation Ventures, αποκάλεσε τα οπλικά συστήματα AI «τρίτη επανάσταση στον πόλεμο», μετά την πυρίτιδα και τα πυρηνικά όπλα.

Αυτή η επανάσταση ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μας; Σηματοδοτεί η Ουκρανία αλλαγή στον χαρακτήρα του πολέμου;

Οχι ακόμα. Αν και είναι πρόωρο ν’ αλλάξει ο χαρακτήρας του, πιστεύουμε ότι η Ουκρανία είναι ένα εργαστήριο στο οποίο πλάθεται η επόμενη μορφή του.

Video game… στο μέτωπο του Ντονέτσκ: O oυκρανός στρατιώτης γνωστός ως Zakhar (δεξιά), και ο διοικητής μιας μονάδας γνωστός ως Kurt, κατευθύνουν drone από το τηλεχειριστήριο (φωτογραφία AP/Evgeniy Maloletka)

Δεν είναι ένα εργαστήριο στο περιθώριο, αλλά μια κεντρική σκηνή, μια αδιάκοπη και άνευ προηγουμένου προσπάθεια τελειοποίησης, προσαρμογής και βελτίωσης συστημάτων με δυνατότητα τεχνητής νοημοσύνης ή αναβαθμισμένων με τεχνητή νοημοσύνη για άμεση ανάπτυξη.

Αυτή η προσπάθεια ανοίγει τον δρόμο για πόλεμο με τεχνητή νοημοσύνη στο μέλλον. Είναι ένα μέλλον που αναμένεται. Τα τελευταία χρόνια, τα οράματα του πολέμου με δυνατότητα τεχνητής νοημοσύνης αφθονούν και έχουν λάβει διάφορους εννοιολογικούς χαρακτηρισμούς.

«Υπερπόλεμος»

Ο στρατηγός εν αποστρατεία του Σώματος Πεζοναυτών των ΗΠΑ John Allen και ο ιδρυτής του SparkCognition Amir Husain τον έχουν αποκαλέσει «υπερπόλεμο», μια μορφή πολέμου ελεγχόμενου από την τεχνητή νοημοσύνη, με ελάχιστη έως καθόλου ανθρώπινη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων.

Ο αμερικανός πρώην αναπληρωτής υπουργός Αμυνας Robert Work και άλλοι τον έχουν ονομάσει «αλγοριθμικό πόλεμο», στον οποίο τα αυτόνομα συστήματα και τα όπλα αρχίζουν ανεξάρτητα να επιλέγουν τον τρόπο δράσης τους με βάση την κατάσταση στην οποία βρίσκονται.

Η Υπηρεσία Ερευνας Προηγμένων Αμυντικών Προγραμμάτων του υπουργείου Αμυνας των ΗΠΑ έχει χρησιμοποιήσει τον χαρακτηρισμό «ψηφιδωτός πόλεμος», ένας πιο τακτικός όρος που συνδυάζει συμβατικές πλατφόρμες με συστήματα χωρίς πλήρωμα για την επίτευξη πλεονεκτημάτων στο πεδίο της μάχης.

Πιο πρόσφατα, ο Nand Mulchandani, επικεφαλής τεχνολογίας της CIA, και ο ε.α. υποστράτηγος της Πολεμικής Αεροπορίας Jack Shanahan – ήταν ο πρώτος διευθυντής του Κοινού Κέντρου Τεχνητής Νοημοσύνης – επινόησαν τον όρο «καθορισμένος με λογισμικό πόλεμος» ως μέρος ενός οράματος βάσει του οποίου το λογισμικό θα είναι το κρίσιμο μέρος της αμυντικής αρχιτεκτονικής που απαιτείται για τα πολεμικά συστήματα επόμενης γενιάς.

Το δικτυωμένο πεδίο μάχης

Το κοινό σε όλους αυτούς τους χαρακτηρισμούς είναι το όραμα ενός πραγματικά δικτυωμένου πεδίου μάχης στο οποίο τα δεδομένα κινούνται με την ταχύτητα του φωτός για να συνδέσουν όχι μόνο αισθητήρες με σκοπευτές, αλλά και το σύνολο των αναπτυσσόμενων δυνάμεων και πλατφορμών.

Είναι ένα μελλοντικό σενάριο που έχουν οραματιστεί εν μέρει λόγω των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων, αλλά και λόγω των φόβων που σχετίζονται με τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό και το τι θα μπορούσαν να αναπτύξουν οι ανταγωνιστές στο εγγύς μέλλον.

Ο πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας υπολείπεται αυτών των μελλοντικών σεναρίων. Ωστόσο, φέρνει ξεκάθαρα αυτά τα φουτουριστικά οράματα του πολέμου πιο κοντά στην πραγματικότητα.

Η σύγκρουση είναι ένα άνευ προηγουμένου πεδίο δοκιμών για την τεχνητή νοημοσύνη. Σ’ ορισμένες περιοχές, η χρήση της ήταν σαφής.

Για παράδειγμα, η πλέον πανταχού παρούσα χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυρομαχικών και από τις δύο πλευρές προσφέρει βελτιωμένες αυτόνομες δυνατότητες με τεχνητή νοημοσύνη κατά την πτήση, τη στόχευση και τη βολή.

Η γεωχωρική νοημοσύνη

Η χρησιμοποίηση περιπλανώμενων πυρομαχικών, γνωστών και ως καμικάζι ή drones αυτοκτονίας ή έξυπνοι πύραυλοι, έχει λάβει μεγάλη διάσταση στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, είτε ως πλεονέκτημα που επαναπροσδιορίζει το μέλλον του τακτικού πολέμου είτε ως πηγή ηθικών και νομικών ανησυχιών.

Χρήση drone για συλλογή πληροφοριών στην πρώτη γραμμή μάχης της Μπαχμούτ (φωτογραφία AP/Libkos)

Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν UAV στρατιωτικής κατηγορίας αλλά και εμπορικά drones, όπως η σειρά Mavic της κινεζικής DJI, τα οποία είναι πολύ φθηνότερα και ευκολότερα στην απόκτηση.

Εκτός από τα εναέρια συστήματα, έχουν αναπτυχθεί αυτόνομα πλοία, υποθαλάσσια drones για κυνήγι ναρκών και οχήματα χωρίς πλήρωμα. Η συνδυασμένη χρήση εναέριων και θαλάσσιων drones στην επίθεση του Οκτωβρίου κατά της ναυαρχίδας του ρωσικού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα, Admiral Makarov, θεωρήθηκε από ορισμένους αναλυτές ως ένας νέος τύπος πολέμου.

Γενικά, η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό σε συστήματα που ενσωματώνουν την αναγνώριση στόχων και αντικειμένων με δορυφορικές εικόνες.

Στην πραγματικότητα, η πιο διαδεδομένη χρήση της AI στον πόλεμο της Ουκρανίας είναι η γεωχωρική νοημοσύνη. Η AI χρησιμοποιείται για την ανάλυση δορυφορικών εικόνων, αλλά και για τον γεωεντοπισμό και την ανάλυση δεδομένων ανοιχτού κώδικα, όπως φωτογραφίες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, σε ευαίσθητες γεωπολιτικά τοποθεσίες.

Η χρήση των νευρωνικών δικτύων

Τα νευρωνικά δίκτυα χρησιμοποιούνται, για παράδειγμα, για να συνδυάσουν φωτογραφίες σε επίπεδο εδάφους, βίντεο από drone και δορυφορικές εικόνες για την ενίσχυση με μοναδικούς τρόπους της νοημοσύνης  και σκοπό την παραγωγή στρατηγικών και τακτικών πλεονεκτημάτων πληροφόρησης.

Αυτό αντιπροσωπεύει μια ευρύτερη τάση στην αξιοποίηση της AI για επεξεργασία δεδομένων στο πεδίο της μάχης.

Χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο δομικά στον πόλεμο για την ανάλυση τεράστιων ποσοτήτων δεδομένων προκειμένου να συγκεντρωθούν πληροφορίες πεδίου μάχης σχετικά με τη στρατηγική και τις τακτικές των μερών στη σύγκρουση.

Αυτή η τάση ενισχύεται με τον συνδυασμό και άλλων προόδων, συμπεριλαμβανομένης της αυξανόμενης διαθεσιμότητας δορυφόρων σε χαμηλή τροχιά και της άνευ προηγουμένου διαθεσιμότητας μεγάλων δεδομένων από ανοιχτές πηγές.

Επιπλέον, η ίδια η τεχνητή νοημοσύνη υφίσταται μεγάλες τεχνικές βελτιώσεις, με την αυξανόμενη ακρίβεια των μοντέλων και συστημάτων μηχανικής εκμάθησης, καθώς και την αυξημένη ικανότητα των συστημάτων AI να ενσωματώνουν και να διασταυρώνουν δεδομένα από διάφορες πηγές.

Αυτό που κάνει τη σύγκρουση στην Ουκρανία μοναδική είναι η άνευ προηγουμένου προθυμία των ξένων εταιρειών γεωχωρικών πληροφοριών να βοηθήσουν το Κίεβο, χρησιμοποιώντας συστήματα ενισχυμένα με τεχνητή νοημοσύνη για τη μετατροπή των δορυφορικών εικόνων σε πλεονεκτήματα πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης.

Πρωταγωνιστούν οι αμερικανικές εταιρείες

Οι εταιρείες των ΗΠΑ διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο σ’ αυτό. Η Palantir Technologies, για παράδειγμα, παρείχε το λογισμικό AI για να αναλύσει πώς εξελίσσεται ο πόλεμος, να κατανοήσει τις κινήσεις των στρατευμάτων και να πραγματοποιήσει εκτιμήσεις ζημιών στο πεδίο της μάχης.

Αλλες εταιρείες όπως η Planet Labs, η BlackSky Technology και η Maxar Technologies παράγουν επίσης συνεχώς δορυφορικές εικόνες σχετικά με τη σύγκρουση. Βάσει αιτημάτων της Ουκρανίας, ορισμένα από αυτά τα δεδομένα κοινοποιούνται σχεδόν αμέσως στην ουκρανική κυβέρνηση και τις αμυντικές δυνάμεις της.

Πειραματικό μήνυμα προπαγάνδας ChatGPT (φωτογραφία AP/Peter Morgan)

Ο πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας μπορεί επίσης να θεωρηθεί η πρώτη σύγκρουση κατά την οποία το ενισχυμένο με AI λογισμικό αναγνώρισης προσώπου έχει χρησιμοποιηθεί σε σημαντική κλίμακα.

Τον Μάρτιο του 2022, το ουκρανικό υπουργείο Αμυνας άρχισε να χρησιμοποιεί λογισμικό αναγνώρισης προσώπου που παράγεται από την αμερικανική εταιρεία Clearview AI.

Αυτό επιτρέπει στην Ουκρανία να ταυτοποιήσει νεκρούς στρατιώτες, ν’ αποκαλύψει ρώσους επιτιθέμενους και να καταπολεμήσει την παραπληροφόρηση.

Ηλεκτρονικός πόλεμος και παραπληροφόρηση

Επιπλέον, η τεχνητή νοημοσύνη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον ηλεκτρονικό πόλεμο και την κρυπτογράφηση. Για παράδειγμα, η αμερικανική εταιρεία Primer έχει αναπτύξει τα εργαλεία AI για την ανάλυση μη κρυπτογραφημένων ρωσικών ασύρματων επικοινωνιών.

Αυτό δείχνει πώς τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης επανεκπαιδεύονταν και προσαρμόζονταν συνεχώς για ν’ αντιμετωπίζουν, για παράδειγμα, τις ιδιοσυγκρασίες με εξατομικευμένους τρόπους, όπως οι όροι στην καθομιλουμένη για τους εξοπλισμούς.

Μια λιγότερο ορατή αλλά σημαντική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης μέσα και γύρω από τη σύγκρουση στην Ουκρανία είναι ο κυβερνοπόλεμος, ειδικά για την υποστήριξη αμυντικών δυνατοτήτων.

Η πρώιμη ανάλυση που διεξήχθη από τη Microsoft για μια έκθεση του Ιουνίου δείχνει ότι η άμυνα στον κυβερνοχώρο ίσως να έχει αποδειχθεί σχετικά επιτυχημένη, εν μέρει λόγω της προόδου της ενισχυμένης τεχνητής νοημοσύνης σε πληροφορίες απειλών και της γρήγορης διανομής προστατευτικού λογισμικού σε υπηρεσίες cloud και άλλα δίκτυα υπολογιστών.

Η άλλη πλευρά σ’ αυτό είναι η πιο ορατή αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης που περιβάλλει τη σύγκρουση: η εξάπλωση της παραπληροφόρησης και η χρήση των deep fakes ως μέρος του πολέμου πληροφοριών.

Είναι η τέλεια καταιγίδα

Η τεχνητή νοημοσύνη, για παράδειγμα, έχει χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία εικονικών προσώπων για ψεύτικους λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιούνται σε εκστρατείες προπαγάνδας.

Αν και η εξάπλωση της παραπληροφόρησης δεν είναι νέα, η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει άνευ προηγουμένου ευκαιρίες για κλιμάκωση και στόχευση τέτοιων εκστρατειών, ειδικά σε συνδυασμό με το ευρύ φάσμα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Και πάλι, υπάρχουν συγκλίνουσες τάσεις καθώς η χρήση αλγορίθμων συστάσεων για τη στόχευση χρηστών με άμεσο περιεχόμενο αυξάνεται και τα συστήματα AI που μπορούν αυτόνομα να δημιουργούν και να διαδίδουν μηνύματα γίνονται πιο εξελιγμένα. Είναι η τέλεια καταιγίδα για τον μελλοντικό κυβερνοπόλεμο, με την τεχνητή νοημοσύνη στο επίκεντρο.

Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ότι η τρέχουσα σύγκρουση στην Ουκρανία είναι ένα πεδίο δοκιμής για την τεχνολογία AI. Φυσικά, υπάρχουν όρια. Ενώ τα σύγχρονα συστήματα ενισχυμένα με τεχνητή νοημοσύνη δοκιμάζονται, οι χώρες εξακολουθούν να διστάζουν να προσφέρουν στο Κίεβο πρόσβαση στα πιο πρόσφατα και πιο προηγμένα τους, εν μέρει λόγω των φόβων ότι αυτά μπορεί να καταλήξουν σε λάθος χέρια.

Μοναδική η σύγκρουση ως εργαστήριο

Ωστόσο, ως εργαστήριο τεχνητής νοημοσύνης, η σύγκρουση είναι μοναδική: άνευ προηγουμένου χρηματοδότηση, διεθνής δέσμευση και τεχνολογική υποστήριξη απ’ όλο τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα σ’ ένα περιβάλλον που μπορεί να συνεχιστεί για αρκετά ακόμη χρόνια.

Δορυφορική εικόνα ρωσικής στρατιωτικής φάλαγγας βόρεια του Κιέβου (Maxar Technologies)

Η μακροβιότητα της σύγκρουσης επιτρέπει στις εταιρείες να τελειοποιούν, να προσαρμόζουν και να βελτιώνουν εν κινήσει τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης τους.

Εδώ είναι όπου τα όπλα και τα ενισχυμένα με τεχνητή νοημοσύνη συστήματα διαφέρουν σημαντικά από τα συμβατικά: όσο περισσότερο αναπτύσσονται, τόσο περισσότερα δεδομένα μπορούν να συλλεχθούν για να βελτιωθούν άμεσα.

Ως εκ τούτου, αυτή η σύγκρουση είναι ένα σημαντικό σκαλοπάτι προς το δικτυωμένο πεδίο μάχης και τους πολέμους τεχνητής νοημοσύνης του μέλλοντος.

Οι τίτλοι των μέσων ενημέρωσης σχετικά με τα βελτιωμένα οπλικά συστήματα AI είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.

Το μεγαλύτερο μέρος της τεχνητής νοημοσύνης υφίσταται και θ’ αναπτυχθεί σε συστήματα μακριά από το πεδίο της μάχης, σε συστήματα υπολογιστικού νέφους και ανάλυσης δεδομένων που σχετίζονται με τομείς όπως ο σχεδιασμός, η εφοδιαστική και η προληπτική συντήρηση.

Το τραγικό παράδοξο

Πρόκειται για μια συχνά κρυμμένη πλευρά της επανάστασης στον πόλεμο που καθοδηγείται από την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία έχει πλέον τεθεί σε κίνηση και δεν θα σταματήσει.

Αν και ο χαρακτήρας της σύγκρουσης μπορεί να μην έχει ακόμη καθοριστεί από την AI, η σύγκρουση Ρωσίας – Ουκρανίας μοιάζει με εργαστηριακό περιβάλλον στο οποίο πολλές εταιρείες και κυβερνήσεις είναι σε θέση να εκπαιδεύουν και να δοκιμάζουν συνεχώς συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για ένα ευρύ φάσμα δυνατοτήτων, λειτουργιών και εφαρμογών.

Αυτό είναι το τραγικό παράδοξο. Κάθε μέρα που η σύγκρουση συνεχίζεται και οι άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους με φρικτούς τρόπους, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης εκπαιδεύονται με πραγματικά δεδομένα από ένα πραγματικό πεδίο μάχης — όχι για να σταματήσουν τα δεινά και να τερματίσουν τον πόλεμο, αλλά για να γίνουν πιο αποτελεσματικά στη μάχη του επόμενου: του πολέμου της τεχνητής νοημοσύνης.