Literature 02 Μαΐου 2023 | 10:16

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΚΑ’)

Ο «Ίων» είναι ένα περίπλοκο και αριστοτεχνικά δομημένο έργο, που προκαλεί ξεχωριστές συγκινήσεις και κάνει την ανθρώπινη ψυχή να δονείται

Στα λεγόμενα δράματα της τύχης, δηλαδή στα έργα εκείνα όπου βλέπουμε τον παράγοντα τύχη να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, συγκαταλέγεται ο Ίων. Πρόκειται μάλιστα για το ωραιότερο από τα ευριπίδεια δράματα αυτού του είδους, για ένα περίπλοκο και αριστοτεχνικά δομημένο έργο, που προκαλεί ξεχωριστές συγκινήσεις και κάνει την ανθρώπινη ψυχή να δονείται.

Στον πρόλογο του εν λόγω έργου ο Ερμής καθιστά γνωστό στους θεατές ότι ο Απόλλων ζήτησε από εκείνον να μεταφέρει στους Δελφούς το νεογέννητο Ίωνα, καρπό της ένωσης του μεγάλου θεού των Δελφών με την Κρέουσα –την κόρη του αθηναίου βασιλιά Ερεχθέως– σε μια σπηλιά της Ακρόπολης. Εκεί, στους Δελφούς, μεγάλωσε ο μικρός Ίων τρέφοντας σεβασμό και αφοσίωση προς το θεό.

Η μητέρα του Ίωνος, η Κρέουσα, που δε γνωρίζει τίποτα για την τύχη του παιδιού της, έχει παντρευτεί τον Ξούθο, το βασιλιά της Αθήνας και διάδοχο του Ερεχθέως. Καθώς παραμένει άτεκνο, το ζευγάρι μεταβαίνει στους Δελφούς αναζητώντας λύση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Την Κρέουσα συνοδεύουν στο ταξίδι αυτό οι υπηρέτριές της, που συνθέτουν το χορό της τραγωδίας.

Φθάνοντας στους Δελφούς, η Κρέουσα συναντά τον Ίωνα, το φύλακα και επιστάτη του ναού του Απόλλωνος. Η μητέρα και ο γιος, πρόσωπο με πρόσωπο, αγνοώντας ασφαλώς την πραγματική σχέση τους, μιλούν με λόγια υπαινικτικά για την τύχη τους: από τη μια η γυναίκα που της πήραν το παιδί, από την άλλη το παιδί που ανατράφηκε χωρίς μητέρα.

Όταν ο Ξούθος ρωτά τον Απόλλωνα για την ατεκνία του, ο θεός αδράχνει την ευκαιρία να τον ξεγελάσει, λέγοντάς του ότι ο Ίων είναι γιος δικός του. Τα λόγια του πείθουν τον Ξούθο, που χαρούμενος ανακαλεί στη μνήμη του περιπέτειες που γέννημά τους κάλλιστα θα μπορούσε να είναι ο Ίων.

Ωστόσο, ο Απόλλων πέφτει έξω στους υπολογισμούς του, παρά το γεγονός ότι έχει μαγειρέψει καλά την εξαπάτηση του Ξούθου. Η τύχη τού παίζει ένα άσχημο παιχνίδι, καθώς η Κρέουσα, όταν πληροφορείται από το χορό την απόφαση του Ξούθου να πάρει μαζί του στο παλάτι της Αθήνας τον Ίωνα, εξεγείρεται. Γεμάτη πίκρα και κυριευμένη από παράφορο πάθος, που στα αθηναϊκά ανάκτορα πρόκειται να μπει με δικαιώματα και τιμές όχι το χαμένο δικό της παιδί, αλλά το νόθο παιδί του συζύγου της, η Κρέουσα καταστρώνει ένα σχέδιο δολοφονίας του Ίωνος, σε συνεργασία με τον ηλικιωμένο παιδαγωγό της.

Όμως, η απόπειρά τους να θανατωθεί ο Ίων με δηλητηριασμένο κρασί την ώρα του συμποσίου αποτυγχάνει, και η αποκάλυψη του ρόλου της Κρέουσας θέτει πλέον τη δική της ζωή σε κίνδυνο. Ο Ίων ετοιμάζεται να τη σκοτώσει, κι εκείνη καταφεύγει στο βωμό του Απόλλωνος. Καθοριστική αποδεικνύεται στο σημείο αυτό η παρέμβαση της Πυθίας, καθώς χάρη στα αντικείμενα που παρουσιάζει πραγματοποιείται η αναγνώριση της μητέρας και του γιου, ο οποίος μαθαίνει ότι είναι γιος του Απόλλωνος.

Στο τέλος της τραγωδίας εμφανίζεται ως από μηχανής θεά η Αθηνά, η οποία με τους λόγους της και τις συμβουλές της προνοεί για την ομαλή εξέλιξη των πραγμάτων. Παράλληλα, προφητεύει τη γέννηση του Δώρου και του Αχαιού από την Κρέουσα και τον Ξούθο, κάτι που σημαίνει ότι η πρώτη θα γίνει γεννήτρα όλων των ελληνικών φυλών.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Λυκούργος Καλλέργης (παιδαγωγός), η Έλλη Βοζικιάδου (α’ κορυφαία), η Ελένη Χατζηαργύρη (Κρέουσα), η Ζέτα Κονδύλη (κορυφαία) και ο χορός στον «Ίωνα» του Ευριπίδη, σε παράσταση του Εθνικού Θεάτρου στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου τον Ιούνιο του 1964 (πηγή: Ψηφιοποιημένο αρχείο Εθνικού Θεάτρου/www.nt-archive.gr).

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Α’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Β’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Γ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Δ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ε’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΣΤ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ζ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Η’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Θ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ι’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΙΑ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΙΒ’)