Εκλογές στην Τουρκία: Γιατί είναι κρίσιμες για την Ευρώπη

Οι εκλογές στην Τουρκία πλησιάζουν και οι δημοσκοπήσεις δεν ευνοούν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος προσπαθεί διακαώς να αλλάξει την ισχύουσα εικόνα. Από την άλλη, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου έχει παρουσιάσει το πρόγραμμα του, το οποίο βασίζεται στην αλλαγή των διατάξεων που έχει περάσει ο Ερντογάν στην συνταγματική αναθεώρηση, με τελικό στόχο την αλλαγή του πολιτεύματος.

Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολουθεί η Ευρώπη τις εκλογές στην Τουρκία, καθώς το αποτέλεσμα θα μπορούσε να αλλάξει τις ισχύουσες ισορροπίες και να επηρεάσει, τόσο το Ουκρανικό, όσο και το προσφυγικό. Από την άλλη, αγωνία επικρατεί και στην Αθήνα, καθώς η εξωτερική πολιτική της συμμαχίας της αντιπολίτευσης που στηρίζει τον Κιλιτσντάρογλου δεν υπάρχει στο πρόγραμμα που έχουν καταρτίσει.

Πώς διαμορφώνεται η εξωτερική πολιτική υπό τον Κιλιτσντάρογλου

Σύμφωνα με την τουρκική ιστοσελίδα Yetkinreport, η εξωτερική πολιτική που εφάρμοσε όλα αυτά τα χρόνια ο Ερντογάν, ήταν ένα διαρκές πεδίο μάχης. Βασικός του στόχος ήταν η προστασία της χώρας από εξωτερικούς εχθρούς. «Σε αυτό το πλαίσιο, το κύριο στοιχείο της αφήγησης της εξωτερικής πολιτικής Ερντογάν ήταν ότι η Τουρκία είναι περικυκλωμένη από εχθρούς και υπό επίθεση».

Αντίθετα, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου θα προσπαθήσει να φέρει την Τουρκία σε μία νέα εποχή. Ο ηγέτης της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει αφήσει εκτός προεκλογικής εκστρατείας την εξωτερική πολιτική. Παρά ταύτα, η αντιπολίτευση έχει πολύ σαφείς προτάσεις για την εξωτερική πολιτική: Θεσμική αλλαγή της διαδικασίας χάραξης εξωτερικής πολιτικής, να πάψει να καθορίζεται από ένα πρόσωπο, να δώσει πολύ περισσότερες εξουσίες στο υπουργείο Εξωτερικών.

Στόχος πρώτος: Η επιστροφή στην δυτική συμμαχία

Τα βασικά βήματα της εξωτερικής πολιτικής του Κιλιτσντάρογλου θα γίνουν με την επιστροφή στη δυτική συμμαχία. Μάλιστα, στο Μνημόνιο Συνεννόησης των έξι, στα άρθρα περί εξωτερικής πολιτικής, αναβιώνει το ζήτημα της πλήρους ένταξης στην ΕΕ.  Η επιστροφή στη δυτική συμμαχία δεν περιλαμβάνει φυσικά μόνο την ΕΕ. Ένας από τους κύριους στόχους είναι να αναζωογονηθεί η σχέση από το ΝΑΤΟ με το Συμβούλιο της Ευρώπης, η οποία επιδεινώθηκε κατά την περίοδο του Κόμματος ΑΚΡ και έφτασε ακόμη και σε οριακό σημείο.

Ο Κιλιτσντάρογλου υπόσχεται επίσης να «αναλάβει πρωτοβουλίες» για να επιστρέψει η Τουρκία στο πρόγραμμα αγοράς αεροσκαφών F-35, το οποίο ανέστειλαν οι ΗΠΑ το 2019. Σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης θα μπορούσε ακόμη και να αποφασίσει να επιστρέψει το S-400 συστήματα αεράμυνας, η αγορά των οποίων αποτέλεσε τη βάση της ρήξης με την Ουάσιγκτον. Η ασύμμετρη σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία, η οποία έχει προκαλέσει την επιδείνωση των σχέσεων με τη Δύση, είναι επίσης ένα από τα σημαντικά θέματα της ατζέντας της εξωτερικής πολιτικής.

Τι θα γίνει με την σχέση Ρωσίας – Τουρκίας

Η αντιπολίτευση κάνει λόγο για έναν «μη συγκρουσιακό και ισορροπημένο προσανατολισμό στην εξωτερική πολιτική που θα λύσει το πρόβλημα των S-400, ώστε να μην αποτελεί εμπόδιο στις σχέσεις με τη Δύση» .

Οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας βασίζονται πάντως σε εξαιρετικά λεπτές ισορροπίες. Και οι δύο χώρες είναι παρούσες στη Λιβύη. Η Μόσχα φιλοξένησε τη συνάντηση μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών της Τουρκίας, της Συρίας και του Ιράν στις 25 Απριλίου για να συζητηθεί η προσέγγιση μεταξύ Δαμασκού και Άγκυρας.

Επιπλέον, για την τουρκική κυβέρνηση, η Μόσχα παραμένει σήμερα ένας απαραίτητος εταίρος από ενεργειακή άποψη: το 2022, η Τουρκία εισήγαγε το 40% του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία, ενώ η εισαγωγή ορυκτών καυσίμων αυξήθηκε από 14,3 σε 41, 8 δισεκατομμύρια δολάρια.

Τι μέλλει γενέσθαι με το μεταναστευτικό

Ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα σήμερα είναι το μεταναστευτικό. Ιδίως αν υπολογίσει κανείς πως ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, ενώ το ίδιο παρατηρείται και στο Σουδάν. Όλα τα κόμματα που αποτελούν την συμμαχία που τελεί υπό την αρχηγία του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου επιθυμούν η ΕΕ να αναλάβει  από κοινού την ευθύνη και τον επιμερισμό των βαρών για το πρόβλημα των αιτούντων άσυλο στην Τουρκία. Δηλώνει ότι τόσο η Συμφωνία Επανεισδοχής του 2014 όσο και το Μνημόνιο Συνεννόησης του 2016 θα αναθεωρηθούν με την ΕΕ.

Το ινστιτούτο «Carnegie Europe», εκτιμά πάντως ότι ανεξάρτητα από την έκβαση των εκλογών στη Γείτονα, αυτή η αλλαγή δεν θα επεκταθεί πλήρως σε όλες τις πτυχές της εξωτερικής πολιτικής. «Μεγάλες διαφωνίες και συγκρούσεις συμφερόντων όπως στη Συρία και την Κύπρο δεν θα εξαφανιστούν απλά…Ειδικά στο Κυπριακό, που αποτελεί προτεραιότητα στις τουρκοευρωπαϊκές σχέσεις εδώ και δεκαετίες.

Οι ειδικοί είναι της άποψης ότι οι συνομιλίες για λύση της σύγκρουσης θα παραμείνουν δύσκολες ακόμη και αν κερδίσει η αντιπολίτευση. Επιπλέον, πολλοί στην αντιπολίτευση βλέπουν το Κυπριακό από εθνικιστική σκοπιά. Λίγοι είναι πρόθυμοι να κάνουν παραχωρήσεις σε αυτό», σημειώνει το ινστιτούτο «Carnegie Europe».

Η εξαμερής συμμαχία είπε ότι, σε περίπτωση νίκης, «θα επιδιώξει τους στόχους της προστασίας των κεκτημένων δικαιωμάτων της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου»! Η στάση προς την Ελλάδα είναι δύσκολο επίσης να αλλάξει ριζικά, αν δεν πειστούν οι Δυτικοί Σύμμαχοι να παρέμβουν αποφασιστικά.

Πώς θα χειριστεί το Ισραήλ

Ο νέος πρόεδρος της Τουρκίας πρέπει να διαχειριστεί την σχέση με το Ισραήλ. Ο Κιλιτσντάρογλου έχει δηλώσει στο παρελθόν ότι «Το Ισραήλ θα πρέπει να απομονωθεί διεθνώς εάν συνεχίσει την πολιτική του σφαγών και εάν συνεχίσει να επεκτείνει παράνομους οικισμούς σε παλαιστινιακά εδάφη», είχε πει το 2018.

Αντιθέτως, ο Ερντογάν επιδιώκει να λάβει τον ρόλο του υπερασπιστή του μουσουλμανικού κόσμου. Παρά τις σκληρές θέσεις που έλαβε στο παρελθόν, ο Ερντογάν προχώρησε πάντως στην εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ και, το 2022, οι δύο χώρες επαναλειτούργησαν τις πρεσβείες τους. Αλλά η Άγκυρα προειδοποιεί: «Αυτό δεν σημαίνει ότι θα σταματήσουμε να υπερασπιζόμαστε τους Παλαιστίνιους».

Ποια η στάση των δύο υποψηφίων για την Ελλάδα

Από την μία πλευρά, ο Ταγίπ Ερντογάν έχει αποδείξει πως κλιμακώνει και αποκλιμακώνει την ένταση με την Ελλάδα, ανάλογα την πολιτική συγκυρία. Για παράδειγμα λίγο καιρό πριν τους φονικούς σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου, ο Τούρκος πρόεδρος είχε εντείνει τις προκλήσεις προς την Ελλάδα, θέλοντας να συσπειρώσει τους Τούρκους πολίτες κάνοντας χρήση των εθνικών τους αντιλήψεων. Όμως, μετά τους σεισμούς και το δυστύχημα στα Τέμπη, ο Ερντογάν έχει αλλάξει στάση και δεν προκαλεί πλέον την Αθήνα.

Από την άλλη πλευρά, ο Κιλιτσντάρογλου έχει δώσει διαφορετικά δείγματα γραφής. Τον Ιούλιο του 2022, ο υποψήφιος πρόεδρος της αντιπολίτευσης, ζητούσε από τον Ερντογάν, ούτε λίγο ούτε πολύ, να εισβάλλει στην Ελλάδα, ευθυγραμμιζόμενος με το αφήγημα περί στρατιωτικοποίησης νησιών. Κατηγόρησε μάλιστα τον Ερντογαν, ότι είναι μόνο λόγια σε αντίθεση με τον Μπουλέντ Ετσεβίτ που είχε εισβάλει στην Κύπρο. Νωρίτερα, ο Κιλιτσντάρογλου, σε άλλο ένα παραλήρημά του, είχε κατηγορήσει τον Ερντογάν για ελαστικότητα απέναντι στην Ελλάδα αποκαλώντας τον νταή και πως  δεν κάνει τίποτα για τα νησιά «υπό κατοχή».

Σε κάθε περίπτωση, είτε ο Ερντογάν επανεκλεγεί, είτε ο Κιλιτσντάρογλου, αυτό που συνάγεται ως συμπέρασμα είναι πως τα πράγματα για την Ελλάδα, σε ότι αφορά τις σχέσεις με την γείτονα χώρα, δεν αλλάζουν.