Έρνεστ Χέμινγουεϊ: Ο άνθρωπος είναι πάντοτε μεγαλύτερος από τις ήττες του

Στις 4 Μαΐου 1953 απονεμήθηκε στο διάσημο αμερικανό συγγραφέα Έρνεστ Μίλερ Χέμινγουεϊ (Ernest Miller Hemingway) το Βραβείο Πούλιτζερ για το έργο του «Ο Γέρος και η Θάλασσα» (The Old Man and the Sea).

Στον τιμηθέντα και με το Νομπέλ Λογοτεχνίας (1954) Χέμινγουεϊ, έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς ολόκληρου του 20ού αιώνα, ήταν αφιερωμένο ένα δημοσίευμα του «Ταχυδρόμου» που είχε κυκλοφορήσει στις 4 Δεκεμβρίου 1954.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 4.12.1954, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στο προλογικό κείμενο τού εν λόγω δημοσιεύματος αναφέρονταν τα εξής:

Το εφετεινό βραβείο Νόμπελ της φιλολογίας απενεμήθη εις τον Αμερικανό συγγραφέα Έρνεστ Χεμινγουαίη.

Ο Χεμινγουαίη, που γεννήθηκε στο Ιλλινόις, μπορεί να χαρακτηρισθή ως εξαιρετικά «ακατάστατος» άνθρωπος στην ιδιωτική του ζωή. Ως συγγραφέας όμως είναι λεπτότατος καλλιτέχνης, που έχει την θέσι του στην κληρονομική Ευρωπαϊκή φιλολογία, από τον Στεντάλ στον Τολστόι και τον Μωπασσάν.

Η μεγάλη γοητεία του Χεμινγουαίη βρίσκεται στην καταπληκτική σαφήνεια και φρεσκάδα που αντιμετωπίζει τα γεγονότα, ιδίως στον διάλογό του. Όμως αυτό δεν το πέτυχε τυχαία, βασιζόμενος στο ένστικτο. Είναι καρπός μιας δύσκολης εργασίας και συνέχεια ενός κριτικού πνεύματος.

Ο Χεμινγουαίη κέρδισε ασφαλώς πολλά από το επάγγελμά του ως δημοσιογράφος και από τα αμέτρητα ταξίδια του.

— Πηγαίνοντας εκεί που πρέπει να πάτε, κάνοντας αυτό που πρέπει να κάνετε, βλέποντας αυτό που σας συμβαίνει να δήτε, το εργαλείο που χρησιμοποιείτε για να γράψετε καταστρέφεται και αμβλύνεται, είπε ο ίδιος. Προτιμώ όμως να έχη αμβλυνθή και να πρέπει να του ξαναδώσω σχήμα και να το οξύνω, ξέροντας ότι έτσι έχω κάτι να γράψω, αντί να το έχω γυαλιστερό, καινούργιο και να μην έχω τίποτε να πω.

Ενώ φαίνεται να δίνη προσοχή μόνο στα άμεσα και βασικά γεγονότα της ζωής, το φαΐ, το πιοτό, τον αγώνα, τον έρωτα, ο Χεμινγουαίη διατηρεί πάντα, σαν υπόβαθρο, την συνείδησι της ανθρώπινης ματαιότητος, τον θάνατο. Και αυτό δίνει στα έργα του την ανεξήγητη γοητεία τους.

Στο δημοσίευμα του «Ταχυδρόμου» περιλαμβανόταν μια συνοπτική παρουσίαση «των τεσσάρων κυριώτερων έργων» του Χέμινγουεϊ: «Αποχαιρετισμός στα όπλα», «Για ποιον κτυπά η καμπάνα», «Τα χιόνια του Κιλιμάντζαρο» και «Ο γέρος και η θάλασσα».

Για το τελευταίο εξ αυτών αναφέρονταν ειδικότερα τα εξής:

Στο νησί Αβάνα, ο Σαντιάγκο, ένας γερο-ψαράς, δεν έχει κατορθώσει επί ογδόντα τέσσερες ημέρες να πιάση τίποτε. Απελπισμένος, ανοίγεται στο πέλαγος με την βαρκούλα του, μόνος, χωρίς τον μικρό που συνήθως τον συνοδεύει, σε μια ύστατη προσπάθεια. Την φορά όμως αυτή η τύχη φαίνεται να του χαμογελά: Ο γερο-ψαράς κατορθώνει ύστερα από δραματικό αγώνα να πιάση ένα μεγάλο ψάρι. Είναι τόσο χονδρό και μεγάλο, ώστε δεν χωρεί μέσα στη βάρκα. Και ο γερο-ψαράς, αφού το δένει δίπλα στην βάρκα του, παίρνει τον δρόμο της επιστροφής, ευτυχισμένος.

Παρασυρμένος από την επιτυχία, ο Σαντιάγκο σκέπτεται τη θριαμβευτική υποδοχή που θα του κάνουν οι συνάδελφοί του στο λιμάνι. Όμως η αυταπάτη δεν διαρκεί πολύ. Ένα κοπάδι σκυλόψαρα, που τα τράβηξε η μυρουδιά του αίματος του σκοτωμένου ψαριού, αρχίζει να παρακολουθή τη βάρκα, να επιτίθεται και σιγά-σιγά να ξεσκίζη το χονδρό ψάρι που είναι δεμένο. Ο Σαντιάγκο αδίκως προσπαθεί με το καμάκι του να κρατήση μακρυά τους καρχαρίες. Παρά τις προσπάθειές του, το ψάρι του καταβροχθίζεται. 

Το όνειρο του γερο-ψαρά κράτησε λίγες μοναχά ώρες. Τώρα δεν σέρνει μαζί του, δεν θα φέρη στο λιμάνι παρά μια τεράστια ψαροκοκκαλιά, σύμβολο της μεγάλης νίκης και της μεγάλης ήττας. Ο άνθρωπος όμως είναι πάντοτε μεγαλύτερος από τις ήττες του.

Με αυτό το επιμύθιο, το τόσο αγαπητό στον Χεμινγουαίη, τελειώνει η σύντομη και τέλεια ιστορία, η τελευταία που εδημοσίευσε ο Αμερικανός συγγραφεύς. Μια ιστορία της οποίας η απλότης του θέματος και η διαύγειά του μάς δίνουν μια γοητεία που δύσκολα καθορίζεται.

Το βιβλίο σημείωσε καταπληκτική επιτυχία σε όλον τον κόσμο και έσβησε την όχι και τόσο ευνοϊκή εντύπωσι που προεκάλεσε το προηγούμενο βιβλίο, «Πέρα από τον ποταμό και ανάμεσα στα δένδρα», για το οποίο μερικοί κριτικοί εξεδήλωσαν επιφυλάξεις.