Γιάγκος Ανδρεάδης στο in: Το Πανεπιστήμιο δεν χρειάζεται αστυνομία, αλλά μια καλύτερη εκπαίδευση σε μια καλύτερη κοινωνία

Το τελευταίο βιβλίο του Καθηγητή Γιάγκου Ανδρεάδη «Μνήμη Αντίστασης. Από το Πολυτεχνείο στα Πανεπιστήμια και στο Θέατρο» παρουσιάζουν οι εκδόσεις Ι. Σιδέρης, αυτή τη Δευτέρα 8 Μαΐου ώρα 7μ.μ. στην κεντρική σκηνή του Θεάτρου Σημείο.

Ερέθισμα για την συγγραφή του υπήρξαν οι πρόσφατες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις που ξεκίνησαν αφ’ ενός από το ζήτημα της φύλαξης των Πανεπιστημιακών χώρων και αφ’ ετέρου από το Προεδρικό Διάταγμα 85/2022 που συνεπάγονταν  τη δραματική υποβάθμιση των πτυχίων των θεατρικών σχολών. Ζητήματα υπαρκτά που απαιτούν τις σωστές λύσεις.

Ο τίτλος Μνήμη Αντίστασης και η αναφορά στον αντιδικτατορικό αγώνα, στο Πολυτεχνείο αλλά και στις μνήμες του ελληνικού θεάτρου προτείνει να δούμε μαζί με τα παρόντα προβλήματα του πανεπιστημιακού και του θεατρικού χώρου όσα τείνουν να λησμονηθούν. Εκείνα που, εφ’ όσον τα λησμονούμε, θα συνεχίσουν να επιστρέφουν ως πολιτικά και πολιτισμικά συμπτώματα. Για ποιο λόγο η μνήμη της αντιδικτατορικής αντίστασης και της εξέγερσης του Πολυτεχνείου κάποτε παρανοήθηκε ή και πλαστογραφήθηκε; Για ποιο λόγο τα ελληνικά Πανεπιστήμια υποφέρουν από μια δυσανεξία που δεν έχει για  κύριο αίτιο την νεανική παραβατικότητα; Για ποιο λόγο η μνήμη του ελληνικού θεάτρου και η κληρονομιά των δημιουργών  που το κατέστησαν διεθνές γεγονός κινδυνεύουν από την λησμονιά και την παρανόηση;

Το βιβλίο ολοκληρώνεται με δύο παραρτήματα: Δύο αναδημοσιευόμενα κείμενα του Περικλή Κοροβέση και της Πέπης Ρηγοπούλου μιλούν για την Μνήμη της αντίστασης και της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και τον κίνδυνο παρανόησής τους. Και πέντε κορυφαίοι ξένοι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι από διαφορετικές χώρες παρεμβαίνουν για να εξηγήσουν πώς αντιμετωπίζουν το ζήτημα της φύλαξης τα δικά τους ιδρύματα.

Στην παρουσίαση εκτός από τον συγγραφέα θα μετάσχουν ο  ιστορικός Τάσος Σακελλαρόπουλος, η ερμηνεύτρια και συνθέτις Νένα Βενετσάνου, ο δημοσιογράφος Πέτρος Ευθυμίου και  η ηθοποιός και σκηνοθέτις Κάτια Γέρου. Στον χώρο θα εκτεθούν είκοσι δύο πρόσφατα ζωγραφικά έργα του συγγραφέα, με θέμα την επώδυνη αλλά αναγκαία Μνήμη Αντίστασης.

Κύριε Ανδρεάδη, πού αναφέρεται ο τίτλος του νέου σας βιβλίου «Μνήμη Αντίστασης. Από το Πολυτεχνείο στα Πανεπιστήμια και στο Θέατρο», το οποίο μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης; Ποιο το ερέθισμά σας για να γραφτεί το βιβλίο αυτό σήμερα;

Το άμεσο ερέθισμα ήταν η συζήτηση στην ελληνική  Βουλή για την πανεπιστημιακή αστυνομία, και στη συνέχεια  το προεδρικό διάταγμα σχετικά με τα πτυχία των ιδιωτικών ανωτέρων σχολών θεάτρου και οι αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, των  Μέσων και της νεολαίας. Και τα δύο ζητήματα είναι καθ’ εαυτά πολύ  σημαντικά. Αν ωστόσο δεν συνειδητοποιήσουμε και την γενικότερη ελληνική και παγκόσμια κρίση της γνώσης και της εκπαίδευσης όλων των βαθμίδων από την μια και της καλλιτεχνικής δημιουργίας από την άλλη, τότε θα παγιδευτούμε σε μια άκαρπη διαμάχη. Μοιάζει κοινότυπο να ξαναπούμε ότι για να κατακτήσουμε το μέλλον πρέπει να έχουμε ιστορική, πολιτική, καλλιτεχνική και προσωπική μνήμη. Αλλά είναι ακριβώς έτσι. Ιδιαίτερα σε μια εποχή που οι δημιουργικές και οι αγωνιστικές μνήμες κινδυνεύουν να καταλήξουν  στα μπάζα και στα παλιοσίδερα.  Όπως απειλείται να καταλήξει το Βέλος ,το πλοίο σύμβολο της υπέροχης και υποτιμημένης ανταρσίας του ναυτικού κατά της χούντας και όπως κινδυνεύουν να καταλήξουν οι μεγάλες προτάσεις για το θέατρο και γενικά για τον πολιτισμό μορφών όπως η Εύα και ο Άγγελος  Σικελιανός, ο Πολίτης, ο Ροντήρης, ο Μινωτής, ο Κουν, η Συνοδινού, η Μελίνα, ο Βολανάκης.

Στην ζηλευτή πολυετή πορεία σας έχετε συνδυάσει πιστά την διδασκαλία στο πανεπιστήμιο, την συγγραφή (δοκίμια, μυθιστορήματα κ.ά.) και την ενασχόλησή σας με το θέατρο – ως δάσκαλος στην Σχολή του Εθνικού και στο Κέντρο Δράματος του Παντείου Πανεπιστημίου που ιδρύσατε μαζί με τον Μίνω Βολανάκη, ως σκηνοθέτης, ως συγγραφέας θεατρικών έργων και μεταφραστής. Τι συνδέει κατά την γνώμη σας τον πανεπιστημιακό χώρο με τον θεατρικό;

Η διδασκαλία. Αν υπήρξα κάτι, αυτό είναι ότι υπήρξα δάσκαλος. Ήδη οι πρώτες φοιτήτριες και  φοιτητές που είχα στο Πάντειο με ταλαιπωρούσαν με την προσήλωσή τους στο μάθημα που σκοτωνόμουν να το ετοιμάσω γιατί κάποτε ερχόταν πιο διαβασμένοι από μένα. Ακολούθησαν και άλλοι. Ήθελα με πάθος να είμαι δάσκαλος γιατί το πνευματικό ευ ζην το οφείλω και εγώ σε δασκάλους που, αν και χάθηκαν, είναι πάντα κοντά μου. Τον Μίνωα Βολανάκη, τον Πιέρ Βιντάλ Νακέ, τον ψυχαναλυτή και δάσκαλό μου Θάνο Καυκαλίδη και Στέφανο Κουμανούδη και βέβαια τον Λιγνάδη. Όταν μετά τον χαμό του Τάσου Λιγνάδη το αντικατέστησα χάρη στον Αλέξη Μινωτή και τον Τάσο Ρούσο στην Σχολή του Εθνικού και στην προεδρία της καλλιτεχνικής του επιτροπής συνειδητοποίησα ότι ο δάσκαλός μου μού είχε κάνει το πιο υπέροχο δώρο. Είναι μάλλον λάθος να νομίζουμε ότι στο πνευματικό πεδίο υπάρχουν διάδοχοι και κληρονόμοι και γελοίο να κομπάζουμε ή να διαπληκτιζόμαστε για τα κληρονομικά του πνεύματος ή όποια άλλα. Ο Λιγνάδης όμως μου άφησε φεύγοντας ένα δώρο. Το υπέροχο κλίμα που βασίλευε στην σχολή του Εθνικού την οποία είχε διοικήσει επί χρόνια. Η σχέση που αμέσως απέκτησα με συναδέλφους, όπως η αξέχαστη Ελένη Χατζηαργύρη και με τις τάξεις όπου τον είχα διαδεχθεί ήταν σχέση κοινής αφιέρωσης και υπόσχεσης για ένα ακόμα καλύτερο θέατρο. Κάποιοι από τους μαθητές μου στο Πανεπιστήμιο και στο θέατρο, όχι πάντα οι πιο προβεβλημένοι, δικαίωσαν αυτή την υπόσχεση με το παραπάνω. Αυτό που σήμερα διέρχεται δυστυχώς μια δεινή κρίση όχι μόνον στην Ελλάδα αλλά παντού είναι η σχέση δασκάλου και μαθητή – που δεν θα φοβηθώ να την πω ερωτική, δηλαδή είναι το ακριβώς αντίθετο του me too.

Έχετε την φήμη ενός καθηγητή που προχώρησε το Πάντειο Πανεπιστήμιο, βάζοντας στο επίκεντρο τον πολιτισμό, τον φοιτητή και την γνώση. Αυτά ακούγονται από πολυάριθμους φοιτητές σας. Για ποιον λόγο αυτή τη στιγμή τα ελληνικά Πανεπιστήμια υποφέρουν από μια δυσανεξία που δεν έχει για  κύριο αίτιο την νεανική παραβατικότητα, όπως αναφέρετε στο βιβλίο σας;

Πηγή της δυσανεξίας αυτής είναι ο εκτροχιασμός των εκπαιδευτικών διαδικασιών που δεν είναι μόνον ελληνικός και δε οφείλεται σε ένα μόνον παράγοντα. Ο πρώτος είναι η εμπορευματοποίηση της γνώσης. Δεν είμαι εναντίον του ανοίγματος των πανεπιστημίων στην αγορά. Πάντα ήθελα να μπορεί το πανεπιστήμιο -μέσα σε ένα πνεύμα αυτάρκειας εγγυήτριας πραγματικής αυτοδυναμίας- να κερδίζει ως θεσμός και όχι ως μεμονωμένο άτομο από τα όποια επιστημονικά και δημιουργικά προϊόντα του. Αλλά είμαι κάθετα εναντίον στο να καταντά το Πανεπιστήμιο άκριτο και πειθήνιο όργανο των αγορών που τόσο συχνά θέλουν μόνο το κέρδος με κάθε τρόπο. Η υποταγή αυτή που δεν κάνει  καλό ούτε στα πανεπιστήμια ούτε στην οικονομία , τον πολιτισμό και στις κοινωνίες περνάει και σε θεωρητικό επίπεδο με μαθήματα, προγράμματα ημερίδες κλπ. που προάγουν τον νεοφιλελευθερισμό, τον νεοδαρβινισμό και το «homo homino lupus» (Ο άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο».    Όσο για την παραβατικότητα βεβαίως υπάρχει και για μένα συμπληρώνει, χωρίς συνήθως να το αντιλαμβάνεται, τον κυνισμό και τον καταναλωτισμό της αντίπεραν όχθης. Οι  αφίσες για trendy διακοπές στην Μύκονο και οι δήθεν επαναστατικές χυδαιολογίες στους πανεπιστημιακούς τοίχους αλληλοσυμπληρώνονται θαυμάσια. Και απέναντι σε αυτές τις χυδαιότητες και σε άλλες πολύ χειρότερες, αυτές της ευνοιοκρατίας και της οικογενειοκρατίας στα πανεπιστήμια και αλλού αυτό που χρειαζόμαστε δεν είναι μια αστυνομία, εκτός και αν μιλάμε για μια αστυνομία που να προστατεύει τα θύματα των κάθε λογής me too, όχι μόνον σεξουαλικών αλλά και πνευματικών. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια καλύτερη εκπαίδευση σε μια καλύτερη κοινωνία.

Λάβατε ενεργό μέρος και στην αντίσταση κατά της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών. Για ποιον λόγο κάποτε παρανοήθηκε ή πλαστογραφήθηκε η μνήμη της αντιδιδακτορικής αντίστασης και της εξέγερσης του Πολυτεχνείου;

Όπως και τόσα άλλα πράγματα, από την  αντίσταση στην Κατοχή μέχρι και το κίνημα των αγανακτισμένων ενάντια στα Μνημόνια στο Σύνταγμα, η αντίσταση κατά της Χούντας και των ιμπεριαλιστών εντολέων της άρχισε αυθόρμητα από τα κάτω τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 67 από τον πρώτο πυρήνα του Πατριωτικού Μετώπου και συνοδεύτηκε σχεδόν αμέσως από το κάλεσμα στην Αντίσταση, την ευθεία κριτική στον θρόνο και στις Η.Π.Α. που είχαν την κύρια ευθύνη, αλλά και στην ΕΣΣΔ για τον καιροσκοπισμό της.   Η από τα κάτω οργάνωση της αντίστασης συνεχίστηκε και με το κορυφαίο γεγονός της απόπειρας τυραννοκτονίας από τον Παναγούλη, και στην συνέχεια με τα γεγονότα της Νομικής, την ανταρσία του Ναυτικού και την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Η αποσιώπηση και η πλαστογράφηση της αλήθειας αυτής ήταν αναγκαία για την μεταπολιτευτική νεκρανάσταση του προδικτατορικού πολιτικού συστήματος  που είχε εξευτελισθεί από την ανικανότητά του να προβλέψει το πραξικόπημα αλλά και να του αντισταθεί αποτελεσματικά μετά την επιβολή του. Το θάψιμο της αντίστασης αλλά και της τραγωδίας της Κύπρου συμβάδισαν με την αποενοχοποίηση του πολιτικού ή πιο σωστά του ευρύτερου εξουσιαστικού κατεστημένου. Θα συμπληρώσω μόνον ότι ο ψόγος κατά των κινημάτων αντίστασης του λαού μας είναι τόσο βλαβερός όσο και ο άκριτος έπαινος. Στα πολιτικά όπως και στα πνευματικά ζητήματα η έρευνα και η δημιουργία μπορούν και πρέπει να αποκαταστήσουν μια σημαίνουσα σειρά γεγονότων και δημιουργημάτων που να αποκαλύπτει το πραγματικό βάθος και την δύναμή τους.

Τι υποστηρίζουν οι ξένοι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι από διαφορετικές χώρες με τις παρεμβάσεις τους στο βιβλίο σας; 

Πρόβλημα φύλαξης των ανωτάτων και όχι μόνον ιδρυμάτων υπάρχει βεβαίως παντού. Αλλά αυτά που συνάγονται παρά τις διαφοροποιήσεις από τις απαντήσεις που έλαβα είναι πρώτον ότι την ευθύνη της απόφασης για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπισθούν τα φαινόμενα παραβατικότητας πρέπει να έχει η ίδια η ακαδημαϊκή κοινότητα και ότι δεν πρέπει να επιτρέπεται αυτόκλητη παρέμβαση της αστυνομίας πλην ακραίων περιπτώσεων όπως η επίθεση ενός ανεξέλεγκτου οπλοφόρου, που μπορεί να προκαλέσει μαζικά θύματα, κάτι  που η χώρα μας έχει για την ώρα ευτυχώς αποφύγει. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις η άμεση και αυτεξούσια εμπλοκή της αστυνομίας κάνει κακό και στην ίδια, εκτρέποντάς την  από τον ρόλο του φρουρού της δημοκρατικής νομιμότητας αλλά και στα πανεπιστήμια και στο κοινωνικό σύνολο. Σημειώνω ότι δεν είμαι εξ ορισμού αντίθετος σε κάθε αστυνομία και αστυνομικό. Λατρεύω τα φιλμ νουάρ, είχα και έχω φίλους και  φοιτητές αστυνομικούς που μου ενέπνευσαν τον ένα από τους τρεις κεντρικούς ήρωες στο τελευταίο  μυθιστόρημά μου «Οι αρχαιοκάπηλοι». Αλλά η όποια σχέση της αστυνομίας με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων πρέπει να θεμελιώνεται σε πολλούς παράγοντες που περιλαμβάνουν και   μια πολύ προσεκτική πολιτική, ψυχολογική και επιστημονική προετοιμασία των  αστυνομικών οργάνων. Στα πλαίσια αυτά -και χωρίς και στον τομέα αυτό να πιθηκίζουμε ξένες λύσεις- θα ήταν καλό να ανταλλάσαμε πολύ πιο οργανωμένα εμπειρίες με  ακαδημαϊκά και  ερευνητικά ιδρύματα άλλων χωρών.

Λίγα λόγια για τον Γιάγκο Ανδρεάδη

Ο Γιάγκος Ανδρεάδης σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και παρουσίασε τη διατριβή του με θέμα Ο Διόνυσος και η μανία στην Αντιγόνη του Σοφοκλή στην Ecole des Hautes Etudes στη Γαλλία υπό τη διεύθυνση του Jean Pierre Vernant και του Pierre Vidal Naquet. Ερευνά, μεταφράζει και σκηνοθετεί έργα του αρχαίου ελληνικού δράματος και ασχολείται ερευνητικά και δημιουργικά με το θέατρο, τη λογοτεχνία και τη ζωγραφική, έχοντας παρουσιάσει τρεις εκθέσεις. Δίδαξε Αρχαία Γράμματα, Δημιουργική Γραφή, Θέατρο και Πολιτισμό στο Πάντειο, του οποίου είναι Ομότιμος Καθηγητής και σε άλλα πανεπιστήμια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, Ιστορία και Δραματολογία στην Ανωτέρα Σχολή του Εθνικού Θεάτρου όπου διαδέχθηκε τον Τάσο Λιγνάδη, Ελληνική Γλώσσα και Πολιτισμό στο Jawaharlal Nehrou University στο Δελχί, όπου εγκαινίασε την πρώτη ελληνική έδρα στην Ασία, και επίσης αρχαία τραγωδία στην Κεντρική Ακαδημία Δράματος στο Πεκίνο, όπου σκηνοθέτησε με Κινέζους ηθοποιούς την παράσταση Ο Κύκλος του Οιδίποδα, που κατόπιν επαναλήφθηκε από μικτό ελληνοκινεζικό θίασο στην Αθήνα και στους Δελφούς. Επί δεκαετίες διηύθυνε το Κέντρο Κλασσικού Δράματος του Παντείου Πανεπιστημίου, που ίδρυσε σε συνεργασία με τον Μίνωα Βολανάκη. Στη δικτατορία υπήρξε μέλος της οργάνωσης  Κίνημα 20 Οκτώβρη.

Επιλογή βιβλίων του

Πεζογραφία:

Χαμοζωή και δόξα του Θεόφραστου Σκορδύλη, Οδυσσέας, 1988

Τσουνάμι, Ελληνικά Γράμματα, 2006

Λαθρέμποροι, Τόπος, 2007

Οι Αρχαιοκάπηλοι, Α. Α. Λιβάνη, 2021

Ποίηση:

ΟΜ Ποιήματα, Ταξιδευτής, 2014

Τραγωδιολογία-Θεατρολογία:

Αντιγόνη 2, Δραματουργική ανάλυση, μετάφρα[1]ση, Α. Α. Λιβάνη, 2008

Στα ίχνη του Διονύσου, In the tracks of Dionysos, Ι. Σιδέρης, 2005

Από τον Αισχύλο στον Μπρεχτ, Τόπος, 2009, Ο τραγικός καθρέφτης. (δίγλωσση έκδοση) Ι. Σιδέρης, 2015

Εγώ ο Καραγκιόζης, I Karaghiozis, Τόπος 2022

Αρχαιογνωσία:

Ο γυρισμός του Οδυσσέα και ο νόστος της ποίησης στην Πολιτεία, Καστανιώτης, 1986, Τα παιδιά της Αντιγόνης, Καστανιώτης, 1989

Επιστροφή στα παιδιά της Αντιγόνης, Καστανιώτης, 2010

Συγκριτική λογοτεχνία: Ο Ηλίθιος του Ντοστογιέφσκι και το μηδέν της γραφής, Πλέθρον, 1994

Εγχειρίδιο εγκληματολογίας (Ανάγνωση του Λαμπρότητες και αθλιότητες των εταιρών του Μπαλζάκ), Πολύτροπον, 2004

Πολιτιστική Διπλωματία: Πρόλογος και εισαγωγή στο Πολιτιστική Διπλωματία της Ελένης Τζουμάκα, Ι. Σιδέρης, 2005

Πολιτικό Δοκίμιο-Ιστορία: Η Αντίσταση της μνήμης, Ι. Σιδέρης, 2004.

Μεταφράσεις:

Ευριπίδη Κύκλωπας, Εκδόσεις Λιβάνη, Twelve Greek Poems, Δελχί, 2001

Σοφοκλής, Ιχνευτές, The Trackers, δίγλωσση έκδοση σε συνεργασία με τον Andrew Paul Garvin, Αιγόκερως, 2011

Μολιέρου Ο Μισάνθρωπος, Κάπα εκδοτική, 2018

La famiglia Cenci ιταλική μετάφραση του έργου της Ιόλης Ανδρεάδη και του Άρη  Ασπρούλη, Κάπα Εκδοτική 2021

INFO

Γιάγκος Ανδρεάδης, «Μνήμη Αντίστασης. Από το Πολυτεχνείο στα Πανεπιστήμια και στο Θέατρο»

Παρουσίαση βιβλίου τη Δευτέρα 8 Μαΐου ώρα 7μμ

Θέατρο Σημείο (Χαριλάου Τρικούπη 4, πίσω από το Πάντειο).