Γιατί η ελληνική αριστερά δεν κάνει σημαία της το ζήτημα της κλιματικής καταστροφής;

Είναι ένα θέμα που αυτή τη στιγμή είναι από τους βασικούς λόγους που κινητοποιούνται νέοι άνθρωποι στις αναπτυγμένες τουλάχιστον οικονομίες. Γύρω από αυτό έχει αναπτυχθεί μια κουλτούρα μαχητικού ακτιβισμού που δεν διστάζει να διεκδικεί να πάρει και μορφές δυναμικού σαμποτάζ. Ο ιδεολογικός και πολιτικός προσανατολισμός του είναι αυτό που θα λέγαμε αντικαπιταλιστικός, αφού στρέφεται κατά των μεγάλων πολυεθνικών της ενέργειας αλλά και συνολικά σε ένα καπιταλιστικό παραγωγικό μοντέλο που αναπαράγει τη ζήτηση για ορυκτά καύσιμα. Οι στοχαστές που το εμπνέουν είναι μαρξιστές, όπως ο Αντρέας Μαλμ και το βιβλίο του How to blow a pipeline. Και όμως στην Ελλάδα δεν είναι στην «πρώτη γραμμή» των αιτημάτων της ελληνικής αριστεράς.

Ο λόγος για το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής – πιο σωστά της εξελισσόμενης κλιματικής καταστροφής – και το κίνημα που ξεδιπλώνεται γύρω από αυτή παγκοσμίως και που στην Ελλάδα δεν φαίνεται να γίνεται προτεραιότητα των σχηματισμών της αριστεράς. Και αυτό παρότι σε άλλες χώρες το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, το ζήτημα του σταματήματος όλων των εξορύξεων, η απαίτηση για επιτάχυνση της πορείας για μηδενικές εκπομπές και λήψη ριζικών μέτρων, είναι κάτι που κατεξοχήν κινητοποιεί τη νεολαία και μάλιστα σε «αντισυστημική» κατεύθυνση. Άλλωστε, έχει αρχίσει να γίνεται σαφές ότι οι σημερινοί δεκαπεντάχρονοι και εικοσάχρονοι όταν φτάσουν στα 45-50 θα ζουν σε έναν πλανήτη όπου περιοχές θα έχουν γίνει πλέον κυριολεκτικά αβίωτες.

Μάλιστα το ενδιαφέρον είναι ότι σε μεγάλο αυτό το κίνημα αυτό είναι αντικαπιταλιστικό. Μέχρι τώρα παρ’ όλες τις αναφορές σε «πράσινη επιχειρηματικότητα» και παρά τις μεγάλες επενδύσεις στην «πράσινη μετάβαση», έχει φανεί ότι είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει η τεράστια κινητοποίηση πόρων που απαιτείται και ο συνολικός αναπροσανατολισμός του παραγωγικού μοντέλου που απαιτείται με όρους απλώς «δυνάμεων τα αγοράς». Ακόμη περισσότερο η πίεση προς μια «απεριόριστη» οικονομική ανάπτυξη στην οποία κατατείνει η οικονομία της αγοράς είναι παράγοντας που εξηγεί και την αδυναμία να έχουν υπάρξει αποφασιστικά βήματα για την αντιμετώπιση της κλιματικής καταστροφής.

Ένα επιχείρημα υπέρ του σοσιαλισμού

Μάλιστα, εάν αναζητούσε κανείς ένα παράδειγμα ως προς το γιατί χρειαζόμαστε μεγάλη αύξηση της δημόσιας δαπάνης, εκτεταμένες κρατικές παρεμβάσεις, εισαγωγή μορφών οικονομικού σχεδιασμού, ριζική αναδιανομή εισοδήματος σε παγκόσμια κλίμακα, κοντολογίς τον πυρήνα πολιτικών που συνδέονται με την έννοια μιας σοσιαλιστικής οικονομίας, τότε η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι το πρώτο παράδειγμα που έρχεται στο νου. Επιπλέον, η ανάγκη για εκτεταμένες αλλαγές συμπεριφορών, για αποφυγή του καταναλωτισμού, για ιεράρχηση των συλλογικών αγαθών πάνω από τα ιδιωτικά, παραπέμπει, επίσης, πολύ περισσότερο στον σοσιαλισμό παρά στον κλασικό φιλελευθερισμό.

Επιπλέον, εάν κανείς παρατηρήσει τη διεθνή συζήτηση έχει γίνει σαφές ότι ήδη φαίνονται οι διαχωριστικές γραμμές. Από τη μια έχουμε μια «συστημική» προσέγγιση που κυρίως επικεντρώνει στην υλοποίηση των στόχων που υποτίθεται έχουν συμφωνηθεί και την ίδια ώρα εκμεταλλεύεται τον μεταβατικό χαρακτήρα της περιόδου(ή έκτακτα γεγονότα όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία) για ένα νέο πολύ μεγάλο κύμα νέων επενδύσεων σε εξορύξεις και ορυκτά καύσιμα.

Από την άλλη, οι ριζοσπαστικές προσεγγίσεις επιμένουν στο άμεσο, εδώ και τώρα πάγωμα κάθε σχεδίου για νέες εξορύξεις, νέα διυλιστήρια, νέους τερματικούς σταθμούς και νέους αγωγούς και βεβαίως προτείνουν μια πολύ πιο γρήγορη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, με γενναία αναδιανομή εισοδήματος για να χρηματοδοτηθεί η γενίκευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειες, ενώ δεν παραλείπουν σε αυτή την κατεύθυνση να κάνουν κάθε είδους πρακτικές «άμεσης δράσης».

Οι θέσεις των κομμάτων της ελληνικής αριστεράς

Ωστόσο εάν κανείς κοιτάξει τις ανακοινώσεις ή τα προγράμματα των περισσότερων αριστερών σχηματισμών δεν βλέπει κανείς μια τόσο έντονη πρόταξη των αιτημάτων που έχουν να κάνουν με την κλιματική αλλαγή. Το θέμα δεν αποσιωπάται, αλλά δεν προτάσσεται.

Ο ΣΥΡΙΖΑ αναφέρει στο πρόγραμμά του «απεμπλεκόμαστε από την πολιτική εξόρυξης υδρογονανθράκων, με μη ανανέωση αδειών έρευνας και εκμετάλλευσης και μη παραχώρηση νέων περιοχών», αλλά δεν το έχει αναδείξει ιδιαίτερα,

Το ΚΚΕ υποστηρίζει ότι είναι υποκριτικό το ενδιαφέρον για την κλιματική αλλαγή και τεκμηριώνει την αντίθεσή του στα σχέδια εξόρυξης υδρογονανθράκων κυρίως στο ότι αυτή θα βρει «ωφελημένους μεγάλους εγχώριους και ξένους ενεργειακούς ομίλους, που θα επενδύσουν στον συγκεκριμένο τομέα και δεν θα οδηγήσει σε φθηνότερο φυσικό αέριο για το λαό», χωρίς να έχει μια θέση π.χ. για άμεσο σταμάτημα των εξορύξεων που αφορούν ορυκτά καύσιμα.

Το ΜέΡΑ25- Συμμαχία για τη Ρήξη έχει μια πιο σαφή θέση για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα υποστηρίζοντας ότι η κλιματική κρίση είναι η «μεγαλύτερη απειλή επιβίωσης για ολόκληρη τη ζωή πάνω στον πλανήτη». Όμως, παρότι σαφής η θέση δεν κυριαρχεί στην προεκλογική εκστρατεία του κόμματος.

Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ έχει μια γενική θέση «ενάντια στην κλιματική κατάρρευση, αλλά και την καταστροφή, την εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση. Ενάντια στην καταστροφή βουνών και παραλιών στο όνομα της «πράσινης μετάβασης», καθώς και την εμπορευματοποίηση και καταστροφική διαχείριση των απορριμμάτων. Ακύρωση των σχεδίων για εξορύξεις ορυκτών πόρων στις διεθνείς θάλασσες (ΑΟΖ)». Όμως και εδώ δεν είναι ένα από τα βασικά θέματα που κυριαρχούν στην προεκλογική εκστρατεία.

Το γιατί στη χώρα μας η Αριστερά δεν ιεραρχεί το ζήτημα της κλιματικής καταστροφής έχει να κάνει με διάφορους λόγους. Καταρχάς, παίζει ρόλο ότι το περασμένο διάστημα κυρίως ήρθαν στο προσκήνιο ζητήματα όπως η λιτότητα στην εποχή των μνημονίων, με αποτέλεσμα στα μάτια κάποιων το «οικολογικό» να φαντάζει πολυτέλεια. Έπειτα, είναι η «δυσπιστία» για την επιχειρηματική «Πράσινη Μετάβαση», που σε ορισμένες περιπτώσεις μετατρέπεται σε αμφισβήτηση συνολικά της ανάγκης για πράσινη μετάβαση. Παίζει ρόλο και το γεγονός ότι στην Ελλάδα η «πράσινη μετάβαση» έχει ταυτιστεί με την προσπάθεια για ΑΠΕ σε περιοχές που θεωρούνται ευαίσθητα οικοσυστήματα ή περιοχές φυσικού κάλους, με αποτέλεσμα ορισμένοι να αμφισβητούν τις ΑΠΕ γενικότερα. Και βέβαια έπαιξε και παίζει ρόλο και το γεγονός ότι στην Ελλάδα ο λιγνίτης ή η προοπτική για εξόρυξη υδρογονανθράκων θεωρήθηκε βασική πλευρά μιας «ενεργειακή αυτάρκειας» που με τη σειρά της αντιμετωπίστηκε ως «θεμέλιο εθνικής ανεξαρτησίας».

Αυτό, όμως, δεν αναιρεί το παράδοξο: ένα θέμα που σε άλλες χώρες ολοένα και περισσότερο θεωρείται ότι αποτελεί το πεδίο γύρω από το οποίο μια αριστερή τοποθέτηση για σύγκρουση με τον καπιταλισμό μπορεί να βρει ακροατήριο και απήχηση, ιδίως στις νεανικές ηλικίες στην Ελλάδα εξακολουθεί να  μην αποτελεί βασική προτεραιότητα βασικών σχηματισμών της αριστεράς.