Literature 08 Μαΐου 2023 | 10:00

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΚΒ’)

Η ονομασία του ευριπίδειου δράματος «Φοίνισσες» οφείλεται στις φοίνισσες παρθένες που προορίζονταν για σκλάβες στους Δελφούς και συγκροτούν το χορό της τραγωδίας

Μετά το 412 π.Χ., βάσει μιας αναφοράς στους Βατράχους του Αριστοφάνη, τοποθετούνται οι Φοίνισσες (Φοίνισσαι), που παρουσιάστηκαν από τον Ευριπίδη μαζί –κατά την επικρατέστερη εκδοχή– με τον Οινόμαο και τον Χρύσιππο. Η ονομασία του δράματος οφείλεται στις φοίνισσες παρθένες που προορίζονταν για σκλάβες στους Δελφούς και συγκροτούν το χορό της τραγωδίας.

Τον κατατοπιστικό πρόλογο της ευρισκόμενης στο παλάτι της Θήβας Ιοκάστης, που εισάγει τους θεατές στα του θηβαϊκού θρύλου, ακολουθεί η γνωστή από τον Όμηρο τειχοσκοπία (παρατήρηση από τα τείχη), με την Αντιγόνη, εν αναμονή του αδελφού της Πολυνείκη, να απλώνει επιδέξια το οπτικό πεδίο των θεατών πέρα από το χώρο της σκηνής.

Στον αριστοτεχνικό αγώνα –στην έντονη λογομαχία– που λαμβάνει χώρα ακολούθως μεταξύ των δύο αδελφών, του Πολυνείκη και του Ετεοκλή, ο πρώτος, που έχει έλθει από το Άργος στη Θήβα κατόπιν προσκλήσεως της μητέρας του, της Ιοκάστης, δείχνει διάθεση συμβιβασμού όσον αφορά το μοίρασμα της εξουσίας. Όμως, η στάση του Ετεοκλή, ο οποίος εμφανίζεται ως φορέας μιας άμετρης δύναμης, είναι αδιάλλακτη, κι έτσι οι διαπραγματεύσεις καταλήγουν σε αποτυχία.

Έτσι, ο Πολυνείκης, που υποφέρει πολύ στην εξορία, αναγκάζεται να επιστρέψει στο στρατό των Αργείων και να τον οδηγήσει εναντίον της πατρίδας του. Ο Ετεοκλής, κατόπιν προτροπής του θείου του (αδελφού της μητέρας του), του Κρέοντος, αναλαμβάνει το ρόλο του υπερασπιστή των Θηβών. Ο Τειρεσίας, που ερωτάται από τον Κρέοντα, χρησμοδοτεί σχετικά με την έκβαση της επικείμενης σύγκρουσης: η Θήβα μπορεί να σωθεί μόνο εάν θυσιαστεί ο γιος του Κρέοντος, ο Μενοικεύς. Ο Κρέων, θέλοντας να σώσει το παιδί του, του ζητά να απομακρυνθεί από την πόλη το ταχύτερο δυνατόν. Ο Μενοικεύς προσποιείται ότι υπακούει στον πατέρα του, αλλά τελικά θυσιάζει τη ζωή του για την πατρίδα του.

Από δύο αγγελικές ρήσεις πληροφορούνται οι θεατές όσα διαδραματίζονται στη συνέχεια. Ο πρώτος αγγελιαφόρος περιγράφει την αποτυχημένη έφοδο του στρατού των Αργείων και την προετοιμασία των δύο αδελφών για την αποφασιστική μονομαχία. Ο δεύτερος διηγείται τον αλληλοσκοτωμό τους και την αυτοκτονία της Ιοκάστης πάνω στις σορούς των παιδιών της.

Πριν ξεψυχήσει, ο Πολυνείκης, που ακόμα και την ύστατη στιγμή έχει ένα λόγο αγάπης για τον αδελφό του, παρακαλεί να τον θάψουν στην πατρίδα του. Ωστόσο, ο Κρέων, ως νέος άρχοντας των Θηβών, απαγορεύει την ταφή του Πολυνείκη σε γη θηβαϊκή και συγχρόνως διατάσσει να εξοριστεί ο Οιδίπους. Η Αντιγόνη αντιδρά έντονα στις διαταγές του Κρέοντος: αναγγέλλει πως θα ενταφιάσει τον αδελφό της με τα ίδια της τα χέρια, διαλύει τον αρραβώνα της με τον Αίμονα, το γιο του Κρέοντος, και εκφράζει την επιθυμία της να ακολουθήσει τον τυφλό πατέρα της στο δύσβατο δρόμο της εξορίας.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Χρήστος Πάρλας (Πολυνείκης) και η Ελένη Χατζηαργύρη (Ιοκάστη) στις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη, σε παράσταση του Εθνικού Θεάτρου στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου τον Ιούλιο του 1978 (πηγή: Ψηφιοποιημένο αρχείο Εθνικού Θεάτρου/www.nt-archive.gr).

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Α’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Β’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Γ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Δ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ε’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΣΤ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ζ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Η’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Θ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ι’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΙΑ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΙΒ’)