Γιατί συζητάμε τώρα για τον Ανδρέα;

Ο Ανδρέας Παπανδρέου γεννήθηκε το 1919, έγινε πρωθυπουργός της χώρας για πρώτη φορά το 1981 και πέθανε το 1996. Κι όμως, στις εκλογές του 2023, δύο κόμματα τσακώνονται για την παρακαταθήκη του: το ένα, ο «νόμιμος κληρονόμος», τον ενσωματώνει στο αφήγημα της διαδρομής και της συνέχειας Δημοκρατικής Παράταξης και το άλλο ενίοτε ποζάρει ως «φυσική συνέχεια», προκρίνοντας ένα ενιαίο προοδευτικό μέτωπο απέναντι στη ΝΔ ενός Μητσοτάκη.

«Ο κ. Τσίπρας με όσα κάνει προσπαθώντας να μιμηθεί το ΠΑΣΟΚ και τα συνθήματά του, γίνεται τυμβωρύχος του Ανδρέα Παπανδρέου», είπε πριν από λίγες μέρες ο Νίκος Ανδρουλάκης. ««Θα πρέπει να καταλάβει ότι δεν είναι ο ιδιοκτήτης του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ανήκει στην Ιστορία και πρέπει να σεβαστεί ότι χιλιάδες πολίτες εμπνεύστηκαν από αυτόν και κάποιοι είναι σήμερα στον ΣΥΡΙΖΑ», απάντησε ο Αλέξης Τσίπρας στον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ.

Δεν είναι η πρώτη φορά που τα δύο κόμματα συγκρούονται για το αυτό που στην Χαριλάου Τρικούπη αντιλαμβάνονται ως «copy paste» του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ από τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ -είναι όμως η πρώτη φορά που έχει τέτοια διάρκεια και λαμβάνει χώρα μόλις δεκαπέντε μέρες πριν από την κάλπη, με τις σχέσεις ανάμεσα σε ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ σε κακό σημείο. Οι αναφορές στην συγκυβέρνηση του ’89 ανάμεσα σε ΝΔ και Ενιαίο Συνασπισμό, ανάγκασαν τον Τσίπρα να απαντήσει εκ νέου στον Ανδρουλάκη -κάτι που σε γενικές γραμμές αποφεύγει, ώστε να μην χαλάει επισήμως το συριζαϊκό προσκλητήριο για προοδευτική συγκυβέρνηση. Φέρνοντας την σύγκρουση στο σήμερα, πάντως, ο Ανδρουλάκης εστίασε στην διαφορά του σημερινού ΣΥΡΙΖΑ από την κληρονομιά του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ στα εθνικά θέματα και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις -στα οποία το ΠΑΣΟΚ διαφωνεί με την συριζαϊκή προσέγγιση. «Ανδρέας Παπανδρέου και “Πρέσπες του Αιγαίου” δεν πάνε μαζί», είπε στην Κοζάνη.  «Να πάει σπίτι του», σχολίασε για τον Τσίπρα, «γιατί είδαμε πώς χειρίστηκε τα εθνικά μας θέματα».

Η διαρκής υπενθύμιση της ανδρεοπαπανδρεϊκής παρουσίας στα πολιτικά πράγματα επιβεβαιώνει αρχικά την επίδραση που αυτή είχε στην διαμόρφωση της μεταπολιτευτικής Ελλάδας -ο Παπανδρέου είναι φιγούρα γνώριμη, έστω μέσα από την ποπ κουλτούρα και την αναπαραγωγή του ίντερνετ, σε γενιές που δεν τον πρόλαβαν ζωντανό. Η επίκληση στην κληρονομιά του, ωστόσο, δεν αφορά αυτούς τους νέους ψηφοφόρους που αναζητούν τα κόμματα της αντιπολίτευσης γνωρίζοντας πως δεν κοιτούν προς τη πλευρά της ΝΔ. Δεν είναι εκείνοι που δεν θα ψηφίσουν τον συνεχιστή του Παπανδρέου, αλλά οι ηλικίες από 55 και πάνω: ένα σκληροπυρηνικό κοινό που ψάχνει την καταλληλότερη προοδευτική λύση για την επόμενη κάλπη στα κόμματα της αντιπολίτευσης και τα χρόνια της κρίσης μοιράστηκε, αποδεδειγμένα από τα αποτελέσματα των τελευταίων εκλογών, ανάμεσα στον ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ. Σε αντίθεση με τους νεότερους, που για λόγους αντικειμενικούς ή πολιτικούς μπορεί στο τέλος να επιλέξουν την αποχή διαμορφώνοντας τις διαφορές των κομμάτων, αυτοί οι ψηφοφόροι είναι βέβαιο πως θα βρεθούν πίσω από το παραβάν -και τα δύο μεγαλύτερα κόμματα προσπαθούν να τους συσπειρώσουν στον δικό τους κορμό, με «πασοκικά ανοίγματα» από τον ΣΥΡΙΖΑ και υπενθύμιση της ιστορικής διαδρομής του κόμματος από το ΠΑΣΟΚ.

Στην πραγματικότητα, αυτό που ξετυλίγεται μέσα από την συζήτηση για τον Παπανδρέου είναι η παράλληλη μάχη για την επικράτηση στην Κεντροαριστερά, που διεξάγεται εδώ και χρόνια άλλοτε στο προσκήνιο και άλλοτε στο παρασκήνιο -και παίρνει συμβολικό πρόσημο στις εκλογές. Η συζήτηση, αν τραβήξει, έχει τον κίνδυνο να μην ωφελήσει ούτε την μια πλευρά ούτε την άλλη, καθώς οι προεκλογικές καμπάνιες είθισται να επικεντρώνονται στο μέλλον και όχι στο παρελθόν. Παρόλα αυτά το κοινό που πραγματικά αφορά ο τσακωμός για τον Ανδρέα έχει αντιδεξιά χαρακτηριστικά -άρα, σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχει όφελος για τη ΝΔ.

Η παρέμβαση Γιώργου Παπανδρέου

Επειδή ακριβώς η κουβέντα πήρε διαστάσεις, το δικό της ενδιαφέρον είχε η παρέμβαση του πρώην πρωθυπουργού, Γιώργου Παπανδρέου: «Ο πατέρας μου στη διαθήκη του, μου έδωσε ένα μόνο πράγμα, το όνομά του. Μεγάλη τιμή. Αλλά το έργο του και η ιστορία του ούτε σε μένα ανήκουν, σε κανένα δεν ανήκουν, ανήκουν στον ελληνικό λαό και στην ελληνική ιστορία», σχολίασε, ξεκαθαρίζοντας ωστόσο πως η αντιγραφή δεν ευνοεί αυτόν που την κάνει: «Δεν μου αρέσει και η λογική ότι ο Αντρέας είναι ο σωτήρας τον οποίο πρέπει να μιμηθούμε. Δεν πίστευε σε σωτήρες ο Ανδρέας, ούτε θα πρέπει εμείς να πιστέψουμε», επεσήμανε. Για τον Γιώργο Παπανδρέου, ο Ανδρέας Παπανδρέου επέτρεψε να υπάρξει στην Ελλάδα «μια Αριστερά βαθιά δημοκρατική, μακριά από ιδεοληψίες, δογματισμούς, συγκεντρωτισμούς, μακριά από τη λογική ότι υπάρχει μια Αριστερά αυθεντία, λαϊκισμού, ή αυταρχισμού που ξέρει όλες τις λύσεις» -ένα έμμεσο χτύπημα και προς την διαχείριση συμβόλων, όπως την επιχειρεί η ηγεσία της αξιωματικής αντιπολίτευσης.