Η απαγωγή και η δολοφονία του Άλντο Μόρο – Οι 55 μακρύτερες ημέρες στην ιστορία της Ιταλίας

«Για όλους αυτούς τους λόγους, αγαπητοί συνάδελφοι που ανακοινώσατε τη δίκη μας στους δρόμους, σας λέμε ότι δεν θα διωχθούμε…».

Αυτά ήταν τα λόγια του Άλντο Μόρο, στις 9 Μαρτίου 1977 στη Βουλή, κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης για το σκάνδαλο Lockheed, τα οποία προκάλεσαν κάποια αίσθηση. Και σίγουρα πολλοί συνάδελφοί του θα τα θυμήθηκαν ένα χρόνο αργότερα, όταν, το πρωί της 16ης Μαρτίου 1978, τα ειδησεογραφικά πρακτορεία άρχισαν να αναφέρουν ότι ο πρόεδρος των Χριστιανοδημοκρατών είχε απαχθεί από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες, οι οποίες είχαν σκοτώσει τους πέντε άνδρες της συνοδείας του και τον είχαν μεταφέρει στις «λαϊκές φυλακές» για να τον υποβάλουν σε «προλεταριακή δίκη».

Οι 55 μακρύτερες ημέρες στην ιστορία της δημοκρατίας της Ιταλίας αρχίζουν εκείνη την 16η Μαρτίου και θα τελειώσουν στις 9 Μαΐου που ακολουθεί, όταν οι τρομοκράτες θα αφήσουν το πτώμα του Απουλιανού πολιτικού άνδρα σε ένα κόκκινο Renault 4, σταθμευμένο σε κεντρικό δρόμο της Ρώμης.

Δείτε το βίντεο

Πριν την ψήφο εμπιστοσύνης

Ο Άλντο Μόρο εκείνη την εποχή ήταν ίσως, μαζί με τον Τζούλιο Αντρεότι, ο πιο ισχυρός πολιτικός της χώρας. Μιλούν ανοιχτά για αυτόν ως τον επόμενο πρόεδρο της Δημοκρατίας και ακριβώς εκείνη την 16η Μαρτίου, το Κοινοβούλιο ετοιμάζεται να δώσει ψήφο εμπιστοσύνης στη νέα κυβέρνηση υπό τον Αντρεότι, μια κυβέρνηση που υποστηρίζεται σθεναρά από τον Μόρο, ενάντια σε πολλούς συντρόφους του κόμματός του: Για πρώτη φορά από το 1947, το Κομμουνιστικό Κόμμα θα είναι αναπόσπαστο μέρος της πλειοψηφίας.

Η απαγωγή του Μόρο και η δολοφονία των ανδρών της συνοδείας του επισκιάζουν όλες τις αμφιβολίες που αιωρούνταν μεταξύ των βουλευτών το προηγούμενο βράδυ: Η Βουλή πρώτα και η Γερουσία μετά παίρνουν πολύ λίγο χρόνο για να δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Αντρεότι, προκειμένου να έχουν μια εκτελεστική εξουσία σε μια περίοδο που θα ανακοινωθεί ως η πιο δύσκολη στην ιστορία της Δημοκρατίας.

Photo: Flickr

Η τρομοκρατία δεν είναι αποκλειστικά ιταλικό φαινόμενο

Αν η Ισπανία και η Ιρλανδία έχουν να αντιμετωπίσουν αυτονομιστικές ένοπλες ομάδες όπως η ΕΤΑ και ο IRA, η Γαλλία και η Γερμανία ζουν εμπειρίες, αν και σε χαμηλότερη ένταση, παρόμοιες με αυτές της Ιταλίας: Στη Γαλλία μεταξύ 1979 και 1987 έδρασε μια ομάδα με την ονομασία Action Directe, ενώ στη Γερμανία, η Rote Armee Fraktion, γνωστή και ως ομάδα Baader-Meinhof, που δραστηριοποιήθηκε από το 1970 έως το 1998, λίγους μήνες πριν από την απαγωγή του Μόρο, είχε απαγάγει τον επικεφαλής των Γερμανών βιομηχάνων Hanns-Martin Schleyer, απαγωγή που έληξε δραματικά με τη δολοφονία του άνδρα και τον θάνατο στη φυλακή των ιδρυτών της ομάδας.

Photo: Wikimedia Commons

Μια απαγωγή από τα μέσα ενημέρωσης

Κατά τη διάρκεια της απαγωγής, οι Ερυθρές Ταξιαρχίες προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν τον Τύπο, προσπαθώντας να μετατρέψουν τα μέσα ενημέρωσης σε πομπό για τις ανακοινώσεις που προέρχονταν από τη λεγόμενη λαϊκή φυλακή, με τις οποίες σκόπευαν να ενημερώσουν τη χώρα για τη «διαδικασία» στην οποία υπέβαλαν τον ηγέτη των Χριστιανοδημοκρατών. Πολλές εφημερίδες διερωτήθηκαν αν ήταν σωστό να δημοσιεύονται αυτές οι ανακοινώσεις και ορισμένες το έκαναν.

Το πρώτο ανακοινωθέν, στο οποίο οι τρομοκράτες υποστηρίζουν την απαγωγή και τη δολοφονία της συνοδείας, φέρει ημερομηνία 18 Μαρτίου και συνοδεύεται από φωτογραφία του ηγέτη των Χριστιανοδημοκρατών, απόδειξη ότι ο Μόρο είναι ζωντανός, κάτι που κάποιοι είχαν αμφισβητήσει ενώ μιλούν για πρώτη φορά για το «SIM», το ιμπεριαλιστικό κράτος των πολυεθνικών.

Η ακριβής τοποθεσία της φυλάκισης του Μόρο αμφισβητείται. Η αρχική αναπαράσταση στις δίκες υποστήριξε ότι ήταν ένα διαμέρισμα στη Via Camillo Montalcini 8 στη Ρώμη, το οποίο ανήκε σε ένα μέλος των Ερυθρών Ταξιαρχιών για μερικά χρόνια, με τον Μόρο να έχει δολοφονηθεί εκεί, σε ένα υπόγειο πάρκινγκ. Μήνες μετά την απαγωγή το διαμέρισμα τέθηκε υπό έρευνα από την UCIGOS, την κεντρική διεύθυνση πολιτικών εγκλημάτων της ιταλικής αστυνομίας, και έτσι εγκαταλείφθηκε από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες.

Photo: Wikimedia Commons

Η δολοφονία του Άλντο Μόρο

Θα ακολουθήσουν άλλες οκτώ ανακοινώσεις, στις οποίες οι τρομοκράτες αρχίζουν σύντομα να προσθέτουν επιστολές που ο Άλντο Μόρο γράφει στην οικογένειά του και, κυρίως, στους πολιτικούς από τους οποίους, όπως συνειδητοποιεί, εξαρτάται εν μέρει η μοίρα του.

Τα πολιτικά κόμματα απορρίπτουν σθεναρά κάθε υπόθεση διαπραγμάτευσης και διαμεσολάβησης, με μόνη εξαίρεση το PSI και την εξωκοινοβουλευτική αριστερά: Φοβούνται μήπως δημιουργηθεί προηγούμενο, φοβούνται μήπως οι πολίτες δεν καταλάβουν.

Έτσι φτάνουμε στις 5 Μαΐου, όταν οι Ερυθρές Ταξιαρχίες στέλνουν το ένατο ανακοινωθέν: «Με λόγια, δεν έχουμε τίποτα άλλο να πούμε στη DC, την κυβέρνησή της και τους συνεργάτες που τη στηρίζουν. Η μόνη γλώσσα που οι υπηρέτες του ιμπεριαλισμού έχουν δείξει ότι μπορούν να καταλάβουν είναι αυτή των όπλων, και με αυτή το προλεταριάτο μαθαίνει να μιλάει. Εμείς, λοιπόν, ολοκληρώνουμε τη μάχη που ξεκίνησε στις 16 Μαρτίου, εκτελώντας την ποινή στην οποία καταδικάστηκε ο Άλντο Μόρο».

Θα ακολουθήσουν τέσσερις ταραχώδεις ημέρες με συναντήσεις και έμμεσα μηνύματα, αλλά στις 9 Μαΐου οι Ερυθρές Ταξιαρχίες ανακοινώνουν την εκτέλεση του ηγέτη των Χριστιανοδημοκρατών, δίνοντας οδηγίες για να βρεθεί το πτώμα του στη via Caetani της Ρώμης, λίγα βήματα από την εθνική έδρα των Χριστιανοδημοκρατών και του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Αυτό που προέκυψε ξεκάθαρα κατά τη διάρκεια των 55 ημερών της απαγωγής ήταν ότι το κράτος ήταν εντελώς απροετοίμαστο να διαχειριστεί ένα γεγονός τέτοιου μεγέθους.

A thread on an alternative theory of the kidnapping and assassination of Italian Prime Aldo Moro, and its origin as a NATO operation to aid Socialists. pic.twitter.com/t126uLcsz2

— limitanei (@rustbeltvigil) February 26, 2023

Η απαγωγή του Μόρο μεταξύ λογοτεχνίας και κινηματογράφου

Λίγους μήνες μετά τη δολοφονία του ηγέτη των Χριστιανοδημοκρατών, ο Leonardo Sciascia, ένας από τους μεγαλύτερους Ιταλούς διανοούμενους, έγραψε το «The Moro Affair», ένα βιβλίο για την απαγωγή, εξηγώντας έτσι τον λόγο που τον ώθησε να το κάνει:

«Ο Άλντο Μόρο πεθαίνοντας, παρ’ όλες τις ιστορικές του ευθύνες, απέκτησε μια αθωότητα που μας κάνει όλους ένοχους, ακόμη και εμένα […]. Πεθαίνοντας, ο Άλντο Μόρο απογύμνωσε τον εαυτό του, τρόπον τινά, από τον χριστιανοδημοκρατικό του χιτώνα. Το σώμα του δεν ανήκει σε κανέναν, αλλά ο θάνατός του μας θέτει όλους υπό κατηγορία».

Έχουν γραφτεί πολλά άλλα κείμενα, δοκίμια και μυθιστορήματα, αλλά πάνω απ’ όλα ο κινηματογράφος ήταν αυτός που αντιμετώπισε την τρομοκρατία γενικά, την απαγωγή και τη δολοφονία του Άλντο Μόρο και της συνοδείας του. Ο πρώτος ήταν ο Gianni Amelio, ο οποίος το 1983 σκηνοθέτησε το «Colpire al cuore», στο οποίο τα «μολυβένια χρόνια» (anni di piombo)* περιβάλλουν μια δύσκολη σχέση μεταξύ ενός πατέρα και ενός γιου.

*(Από τα τέλη της δεκαετίας του εξήντα μέχρι και τη δεκαετία του ογδόντα η Ιταλία γνώρισε μια σειρά από τρομοκρατικές επιθέσεις, τόσο της άκρας δεξιάς όσο και της άκρας αριστεράς, που είχαν ως συνέπεια να χάσουν τη ζωή τους περισσότεροι από 100 άνθρωποι. Η χρονική αυτή περίοδος αποτελεί τα Μολυβένια Χρόνια της Ιταλίας).

Πολλές αντιπαραθέσεις υποδέχθηκαν, το 1986, την κυκλοφορία της ταινίας του Giuseppe Ferrara «Il caso Moro», σχεδόν ένα χρονικό των ημερών του 1978, το οποίο όμως προφανώς άγγιξε νεύρα ακόμη πολύ εκτεθειμένα, κάτι το οποίο γνώριζε πολύ καλά ο σκηνοθέτης, αλλά το οποίο υποστήριξε με τόλμη.

Από την άλλη πλευρά, ο Marco Bellocchio, ο οποίος το 2003 σκηνοθέτησε το «Boungiorno, notte», άλλαξε εντελώς την ιστορία: Χωρίς να απαρνηθεί τα στοιχεία της είδησης, επιλέγει ένα σχεδόν παραμυθένιο τέλος, στο οποίο φαντάζεται τον Άλντο Μόρο, που αφήνεται να δραπετεύσει από έναν τρομοκράτη από τη φυλακή του, ένα ανοιξιάτικο πρωινό, ο οποίος βρίσκεται να περπατάει σε μια έρημη Ρώμη στις νότες του υπέροχου «Shine On Your Crazy Diamond» των Pink Floyd.

Δείτε το τρέιλερ 

*Με στοιχεία από europeana.eu