Πόσο φτωχοί είμαστε;

Λογικά για να μας τάζουν όλοι αυξήσεις φανταζόμαστε ότι είμαστε όλοι ή τουλάχιστον οι περισσότεροι πολύ φτωχοί. Πιθανότατα και να είμαστε σε σχέση με αυτό που θα θέλαμε ο καθένας για τον εαυτό του. Τα επίσημα ωστόσο στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής δείχνουν ότι λίγο-πολύ έχουμε επιστρέψει εκεί που βρισκόμασταν πριν από την κρίση. Η εισοδηματική ανισότητα στην Ελλάδα παραμένει σε υψηλά επίπεδα, αλλά υποχωρεί ξανά στα επίπεδα πριν από το 2010.

Την ίδια εικόνα βελτίωσης δείχνουν και οι δείκτες υλικής και κοινωνικής στέρησης στην Ελλάδα. Είναι σαφές δηλαδή ότι το πρόβλημα παραμένει, αλλά υπάρχει βελτίωση και μάλιστα σημαντική σε σχέση με τις μέρες της κρίσης. Το 2015 το ποσοστό του πληθυσμού που βρισκόταν σε κίνδυνο φτώχειας στην Ελλάδα έφτανε το 32,4%, το 2019 επί ΣΥΡΙΖΑ είχε πέσει στο 29% και στα τέλη του 2022 η κυβέρνηση της ΝΔ το έριξε ακόμα περισσότερο στο 26,3%. Αρα η κατάσταση βελτιώθηκε και στις δύο τελευταίες κυβερνητικές θητείες, και μάλιστα σχετικά ισόποσα. Και αυτό είναι καλό νέο.

Τώρα λένε τα κόμματα ότι θα το μειώσουν και άλλο, με εργαλείο την αύξηση των μισθών. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μιλάει για αύξηση του μέσου επιπέδου μισθών κατά 25%, ώστε να πάει στα 1.500 ευρώ και ο κατώτατος στα 950 ευρώ. Το… ασυνήθιστο είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ξεκινάει πιο συγκρατημένα. Μιλάει για αύξηση 880 ευρώ άμεσα (από 1ης Ιουλίου) στον κατώτατο και μετά για τις αυξήσεις θα ισχύει η ετήσια τιμαριθμική αναπροσαρμογή, στο ύψος του πληθωρισμού του προηγούμενου έτους. Αρα το 2024, σύμφωνα με το πρόγραμμα ΣΥΡΙΖΑ, δεν πρόκειται να ανέβουν οι μισθοί υψηλότερα από 4%-4,5%, όσο και ο μέσος πληθωρισμός φέτος. Στη ΝΔ ωστόσο αφήνουν να διαρρεύσει ότι και αυτοί σκέφτονται την τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθών. Αρα όποιος και να εκλεγεί έρχονται αυξήσεις.

Ολη αυτή η συζήτηση θα ήταν υπέροχη αν είχαμε εξασφαλισμένη μια καλή αύξηση του δείκτη παραγωγικότητας, ώστε να βγαίνουν και οι αυξήσεις για τα ταμεία των επιχειρήσεων, αλλά κυρίως να συνοδεύεται από μεταρρυθμίσεις ώστε να είναι βιώσιμες αυτές οι αυξήσεις.

Διεθνώς, για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί ότι η μείωση των ανισοτήτων και του κινδύνου φτώχειας περνάει από τρεις σημαντικούς παράγοντες. Οι χώρες με υψηλότερο επίπεδο απελευθέρωσης του τρόπου λειτουργίας των αγορών (δηλαδή της επιχειρηματικότητας) έχουν κατά κανόνα χαμηλότερο επίπεδο εισοδηματικής ανισότητας. Σε αυτό συμβάλλουν η μείωση της σκιώδους οικονομίας (παραοικονομία) και η απόδοση της φορολογίας. Για να ξεφύγει όμως ένα φυσικό πρόσωπο από τη φτώχεια χρειάζεται εκτός της καλής επιχειρηματικής ιδέας και τις συνθήκες εκείνες που θα συντελέσουν να την πραγματοποιήσει. Ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι προφανώς η ύπαρξη χρηματοδότη και εδώ παίζει ρόλο το τραπεζικό σύστημα, πόσο απελευθερωμένο είναι και πόσο εύρυθμα λειτουργεί.

Το τρίτο, εξίσου και ίσως πιο σημαντικό από τα δύο πρώτα, είναι η παροχή ποιοτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού και η σύνδεσή της με την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία. Συμπερασματικά, το πρόβλημα της φτώχειας δεν εξαφανίζεται ούτε διατάζεται, με προεκλογικές υποσχέσεις. Ούτε κρατικοποιήσεις τραπεζών χρειάζεται ούτε άνοιγμα των πανεπιστημίων σε όποιον… περνάει απ’ έξω. Χρειάζεται πολιτικές διευκόλυνσης της επιχειρηματικότητας, ενίσχυσης της τραπεζικής χρηματοδότησης και ποιοτικότερης εκπαίδευσης. Γενικώς χρειάζεται λύσεις που να τις έχει ανάγκη η αγορά…