Η τέχνη του debate

Πριν από μερικά χρόνια, το αμερικανικό περιοδικό «The Atlantic» είχε κάνει ένα μίνι γκάλοπ ρωτώντας ειδικούς ποιο θεωρούσαν ως το σπουδαιότερο ντιμπέιτ στην Ιστορία. Αρκετοί είχαν επιλέξει το πρώτο προεδρικό ντιμπέιτ στην αμερικανική ιστορία που μεταδόθηκε ζωντανά από την τηλεόραση: την πρώτη μονομαχία ανάμεσα στον Δημοκρατικό γερουσιαστή Τζον Φ. Κένεντι και τον Ρεπουμπλικανό αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον στις 26 Σεπτεμβρίου του 1960. Γιατί κατέδειξε, όπως επεσήμαναν, την τεράστια δύναμη της τηλεόρασης: λένε πως ο Νίξον κέρδισε τις εντυπώσεις μεταξύ των ψηφοφόρων που παρακολούθησαν τη συζήτηση από το ραδιόφωνο και δεν είδαν τη νευρικότητα ούτε τον ιδρώτα του, μεταξύ των τηλεθεατών ωστόσο ξεκάθαρος νικητής ήταν ο Κένεντι. Η συνέχεια, γνωστή.

Πολλοί άλλοι ειδικοί, όμως, προέκριναν ως σπουδαιότερα τα επτά ντιμπέιτ που είχαν γίνει σχεδόν έναν αιώνα νωρίτερα, τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 1858, πολύ πριν από την έλευση του ραδιοφώνου, πόσω μάλλον της τηλεόρασης, ανάμεσα στον Αβραάμ Λίνκολν, υποψήφιο τότε του (νεόκοπου) Ρεπουμπλικανικού Κόμματος για την έδρα του Ιλινόι στη Γερουσία, και τον απερχόμενο γερουσιαστή Στίβεν Ντάγκλας, υποψήφιο των Δημοκρατικών. Οι δυο τους είχαν ήδη μιλήσει χωριστά σε δύο από τις εννέα εκλογικές περιφέρειες του Ιλινόι. Ο Ντάγκλας δεν είχε συμφωνήσει εξαρχής στη διεξαγωγή ντιμπέιτ, ως απερχόμενος, είχε πολύ λίγα να κερδίσει από αυτά, ο Λίνκολν μιλούσε όμως πάντα μία μέρα μετά από εκείνον, χωρίς ο ίδιος να μπορεί να ανταπαντήσει, και επιπλέον οι εφημερίδες που στήριζαν τον Ρεπουμπλικανικό υποψήφιο τον κατήγγειλαν ως δειλό. Ανάγκα και θεοί πείθονται. Οι δύο αντίπαλοι συμφώνησαν λοιπόν σε επτά τρίωρα ντιμπέιτ: ένας θα μιλούσε για 60′, ο άλλος θα απαντούσε για 90΄ και ο πρώτος θα ανταπαντούσε για 30′. Ως απερχόμενος, ο Ντάγκλας θα μιλούσε πρώτος σε τέσσερα ντιμπέιτ – το πήγαιναν εναλλάξ. Ολα πραγματοποιήθηκαν στην ύπαιθρο, μεταξύ 2-5 μ.μ., με τα χωράφια να γεμίζουν ακροατές.

Πολλά έχουν γραφτεί για το ρητορικό χάρισμα του Λίνκολν. Και ο Ντάγκλας, όμως, δεν πήγαινε πίσω. Λένε πως είχε ένα καλοακονισμένο μυαλό, χειριζόταν επιδέξια τη γλώσσα και ήταν μετρ της λογικής πως «κανείς δεν αντιλαμβανόταν πιο γρήγορα από εκείνον την ισχύ ή την αδυναμία ενός επιχειρήματος και κανείς δεν τον ξεπερνούσε στη χρήση της σοφιστείας και της πλάνης… Μπορούσε να οδηγήσει ένα πλήθος σχεδόν ακαταμάχητα στα δικά του συμπεράσματα». Τα ντιμπέιτ επικεντρώθηκαν αναπόφευκτα στο μείζον ζήτημα της εποχής, τη δουλεία, με τον Λίνκολν να επιχειρηματολογεί κατά της επέκτασής της στα νέα εδάφη που είχαν τότε αποκτηθεί, τη Λουιζιάνα, την Ανω Καλιφόρνια και το Νιου Μέξικο, και τον Ντάγκλας να αντιτείνει πως αρμόδιοι να αποφασίσουν για αυτό ήταν οι ίδιοι οι κάτοικοι των νέων εδαφών, και όχι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση.

Διασκέδαση

Την εποχή εκείνη, τα δημόσια ντιμπέιτ όπως αυτά ήταν για τον κόσμο η διασκέδαση της ημέρας. Και τα συγκεκριμένα θεωρούνται μερικά από τα πρώτα παραδείγματα αυτών που θα αποκαλούνταν αργότερα «media events». Ποτέ πριν δεν είχε υπάρξει τόση κάλυψη από τις εφημερίδες. Οι δύο αντίπαλοι μονομάχησαν στην Οτάβα ενώπιον 12.000 ανθρώπων, στο Γκέιλσμπεργκ ενώπιον 16.000-18.000, στο Φρίπορτ ενώπιον 15.000, στο Κουίνσι ενώπιον 12.000 και στο Αλτον ενώπιον 5.000-10.000 ανθρώπων. Αμφότεροι, ωστόσο, ένιωθαν πως μιλούσαν σε ολόκληρο το έθνος. Νέες τεχνολογίες ήταν πια άμεσα διαθέσιμες: γρήγοροι (για την εποχή…) σιδηρόδρομοι, ο τηλέγραφος, καθώς και το σύστημα στενογραφίας Pitman. Οι μεγαλύτερες εφημερίδες έστελναν στενογράφους από το Σικάγο.

Στα μισά κάθε ντιμπέιτ, αυτοί παρέδιδαν τις σημειώσεις τους σε δρομείς, που έτρεχαν να προλάβουν το επόμενο τρένο για Σικάγο, παραδίδοντας τις σημειώσεις σε άλλους στενογράφους, μέσα στο τρένο, που ετοίμαζαν καθ΄ οδόν τα μεταγραμμένα κείμενα και τα παρέδιδαν φτάνοντας στους στοιχειοθέτες και τους τηλεγραφητές, οι οποίοι τα έστελναν αμέσως στην υπόλοιπη χώρα, ανατολικά των Βραχωδών Ορέων. Με το επόμενο τρένο έφταναν τα υπόλοιπα κείμενα. Οι εφημερίδες δημοσίευαν τις ομιλίες αμέσως, ενίοτε εντός ωρών. Κάποιες βοηθούσαν τον εκλεκτό τους με μικροδιορθώσεις, αναφορές σε θετικές αντιδράσεις του κοινού ή υποβολιμαίους τίτλους («Νέο και ισχυρό επιχείρημα από τον κ. Λίνκολν – ο κ. Ντάγκλας λέει τα ίδια και τα ίδια»). Τα ντιμπέιτ έγιναν γρήγορα εθνικά γεγονότα και αναδημοσιεύτηκαν ως φυλλάδια.

Τελικά, ο Λίνκολν έχασε εκείνη τη μάχη: η Γενική Συνέλευση του Ιλινόι (οι γερουσιαστές άρχισαν να εκλέγονται απευθείας από τους ψηφοφόρους των πολιτειών τους μετά το 1913) επανεξέλεξε, με 54-46 ψήφους, τον Ντάγκλας. Η εκτεταμένη μιντιακή κάλυψη ωστόσο έκανε τον Λίνκολν γνωστό σε όλες τις ΗΠΑ βοηθώντας τον να κερδίσει το 1860 το ρεπουμπλικανικό προεδρικό χρίσμα και έναν χρόνο αργότερα την προεδρία. Η συνέχεια, γνωστή.

Από τότε έχουν περάσει 162 ολόκληρα χρόνια, η τεχνολογία έχει κάνει άλματα, τα ντιμπέιτ έχουν αλλάξει πολύ. Ενα πράγμα μπορεί πάντως να πει κανείς μετά βεβαιότητος: το ντιμπέιτ των πολιτικών αρχηγών που θα πραγματοποιηθεί σήμερα, 10 Μαΐου, με τους όρους που συμφωνήθηκαν, σε τόσο στενό, ασφυκτικό πλαίσιο, χωρίς καν τη δυνατότητα μιας ελεύθερης ερώτησης από τους δημοσιογράφους, δεν πρόκειται να περάσει ούτε καν στην ελληνική ιστορία, πόσω μάλλον την παγκόσμια.