Μανώλης Φάμελλος: «…να αδειάσω το σκοτεινό νερό που γεμίζει τη βάρκα»

«Δύο δεκαετίες μετά την πρώτη τους σύμπραξη» λέει το δελτίο Τύπου για την εμφάνισή σας στο Gazarte με τη Δήμητρα Γαλάνη. Κανείς από τους δυο σας δεν είναι ίδιος. Ποια είναι η διαδικασία για να συνδεθείτε ξανά;

Η αλήθεια είναι πως δεν αποσυνδεθήκαμε ποτέ. Ο δεσμός μας είναι γόρδιος τρόπον τινά… Περιπλέκεται σε πολλά επίπεδα, μοιραζόμαστε τις ίδιες εμμονές, πράγμα που συμβάλλει τα μέγιστα στην αλληλοκατανόηση, κι επίσης συναντιόμαστε και σε άλλα πεδία, κάτι που δεν συμβαίνει συχνά στον χώρο μας.

Αναφέρει επίσης «κατοικούνε πάντα στην ίδια μουσική γειτονιά». Τι ακριβώς σημαίνει αυτό;

Με την έννοια πως είμαστε διαρκώς σε ανησυχία, ψάχνουμε και οι δύο το ειδικό, τη δική μας μουσική γλώσσα αλλά και τον τρόπο να την επικοινωνήσουμε με πείσμα πάντα αλλά χωρίς ψευδαισθήσεις.

Τι θα παρουσιάσετε εκτός από τον νέο σας δίσκο; Η επιλογή των κομματιών πως συνδέεται – και αν – με τον χώρο που θα παίξεις;

Συνδέεται με τις δυνατότητες που μας δίνονται εδώ και με την ιδανική παρέα των ανθρώπων που θα παίξουμε μαζί… Ως επί το πλείστον είμαστε ο εαυτός μας… Και απολαμβάνω αυτή τη φαντασμαγορική ορχήστρα (που δεν έχει την ευκαιρία να βρίσκεται συχνά), η οποία με εξυψώνει τόσο που ξεχνάω τον σχολαστικό εαυτό μου και με παρασέρνει η ροή…

Δεν μπαίνετε στη διαδικασία να συμπεριλάβετε τις επιτυχίες σας για να δημιουργηθεί αλληλεπίδραση με το κοινό;

Ναι, άλλωστε δεν είναι και πολλές, αλλά δοκιμάζουμε πολλά τραγούδια που μπορούν να ταξιδέψουν σε άλλους τόπους, φιλόξενους ελπίζω…

Οι επιτυχίες σας δεν είναι πολλές, αλλά απολαμβάνετε τον σεβασμό του κοινού και των συναδέλφων σας.

Συμπλήρωσα 30 χρόνια και κάποιοι (μεταξύ τους κι εγώ) ξαφνιάζονται που ακόμη υπάρχω. Ακόμη υπάρχω κι ακόμα απορώ. Το να απορείς ή να διερωτάσαι είναι ένας τρόπος να υπάρχεις.

Εχετε απάντηση;

Διαρκεί αυτό επειδή φαίνεται πως η σκοτεινή πλευρά του εαυτού μου παραμένει σκοτεινή. Στον βαθμό που παραμένει λοιπόν μια ανεξερεύνητη ήπειρος, συνεχίζουμε. Λες να παλεύω να βρω μια διέξοξο; Κυρίως όμως συνεχίζω επειδή απολαμβάνω τη διαδικασία. Το να γράφω, παραδόξως, εξακολουθεί να με κάνει να αισθάνομαι υπέροχα.

Πώς γεννήθηκε η επιθυμία ν’ ακολουθήσετε τη μουσική;

Μου άρεσε να τραγουδάω από μικρός, έπειτα όμως από την πρώτη επεισοδιακή μας συναυλία στο προαύλιο του σχολείου μου, όπου όλα πήγαν κατά διαόλου (τουλάχιστον εγώ έμεινα με αυτή την αίσθηση) – ήταν και η πρώτη σοβαρή κρίση αγοραφοβίας που βίωσα -, ένιωσα την ανάγκη να αποσυρθώ από το προσκήνιο! Ακολούθησε μια μακρά περίοδος εσωστρέφειας, η οποία με έναν τρόπο διαρκεί μέχρι και σήμερα. Ομως ανακάλυψα τη χαρά της χειροτεχνίας με τις πρώτες μου αυτοσχέδιες μουσικές κατασκευές.

Τι θέλατε να σας προσφέρει;

Το «πες τα μας με τα δικά σου λόγια» ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετώπισα ποτέ και συνειδητοποίησα σχετικά νωρίς πως ήταν μια πράξη που πρώτα απ’ όλα άλλαζε εμένα.

Ο τρόπος που μεγαλώσατε επηρέασε τον τρόπο που επιλέξατε για να ζήσετε;

Είμαστε όλοι παιδιά της τύχης και της εποχής μας. Οπως και να ήρθαμε στον κόσμο, όμως, η ευθύνη του εαυτού μας μάς ανήκει… Μεγάλωσα ως Βενιαμίν σε μια οικογένεια που ζούσε μέσα στη μικροαστική κανονικότητα της πόλης, χωρίς τον πατέρα, από αρκετά νωρίς και με περιορισμένα οικονομικά, που δεν διέφεραν όμως και τόσο από τα αντίστοιχα των παιδιών της γειτονιάς γενικότερα. Μπορώ να πω πως και οι ειδικές οικογενειακές συνθήκες και το ευρύτερο αστικό κοινωνικό περιβάλλον δεν μας πρόσφεραν πολλά από την υλική πλευρά, όμως από την άλλη η αφθονία, όπως αποδεικνύεται περίτρανα σήμερα, είναι ο καθοριστικότερος ανασταλτικός παράγοντας αν θέλεις να κάνεις κάτι, μια προσπάθεια να τραβήξεις τον εαυτό σου από τα μαλλιά και όπου βγει…

Ο πατέρας σας πώς έφυγε;

Ατύχημα εν ώρα εργασίας. Εκείνος ήταν πολυπράγμων, εγώ προέκυψα μονοθεματικός, αλλά με είχε εισαγάγει στη μουσική, έπαιζε μπουζούκι και του άρεσαν τα λαϊκά, υπήρξε μάλιστα και μια βραχύβια οικογενειακή κομπανία. Παράλληλα ο αδελφός τού πατέρα μου είχε περισσότερες αναζητήσεις προς το έντεχνο, έτσι, αν θέλεις, ολοκληρώθηκε η πρωτοβάθμια μαθητεία στο ελληνικό τραγούδι.

Μέσα από τη μουσική βρήκατε έναν τρόπο να κάνετε παρόντα τον πατέρα σας;

Το έχω σκεφτεί και αυτό. Αλλά ίσως παράλληλα να ήθελα να κάνω τον εαυτό μου διακριτό από αυτόν αφού ιδίως τα πρώτα χρόνια η απουσία ήταν επιβλητικότερη από κάθε άλλη παρουσία.

Εδώ υπήρξε και μια αντιστροφή. Η ποπ μουσική συγκινούσε περισσότερο τον αδελφό μου, ο οποίος έπαιζε κιθάρα τα πρώτα χρόνια κι εγώ μπουζούκι. Η κιθάρα του Σωκράτη που είχε μείνει αφημένη στο δωμάτιο έμελλε να γίνει τελικά το όργανο όπου έγραψα τα περισσότερά μου τραγούδια.

Οι εμπειρίες της ζωής σας καθοδήγησαν τον τρόπο που θα ενταχθείτε, θα αντιμετωπίσετε τη μουσική;

Θυμάμαι πως πνιγόμουν μέσα μου πολύ συχνά, αλλά μάλλον δεν ήμουνα και η πλέον δύσκολη περίπτωση. Εχω δει και χειρότερα… Με τα καλλιτεχνικά είχα πάντα μία αμφιθυμία. Αν και τα έπαιρνα πολύ στα σοβαρά, άργησαν να με πάρουν αυτά, και πολύ δικαιολογημένα άλλωστε.

Η μουσική, από την άλλη, είχε επίδραση στον τρόπο που διαμορφώθηκε ο χαρακτήρας σας, τον τρόπο που ζείτε;

Αυτό ήταν το πιο καθοριστικό και από τη θέση του ακροατή αλλά και μέσα στις διάφορες παρέες, τα σχήματα και τα συγκροτήματα που ήταν μικρές, εύθραυστες, πρόσκαιρες συλλογικότητες που συνδέονταν κι αποσυνδέονταν ελεύθερα. Παραδόξως, μέσα στη ρευστότητα αυτή υπήρχε μια κάποια συνεκτική ουσία. Απωθούσα τη σκέψη ότι για τις ανάγκες του βιοπορισμού θα έπρεπε να ενταχθώ σε ένα σύστημα παραγωγής. Ενώ γύρω μου μού το υπενθύμιζαν πολλά, εγώ εξακολουθούσα να σφυρίζω ανέμελα.

Ηταν μια δύσκολη εποχή αυτή;

Κι εγώ σαν τόσα άλλα μικρά ατίθασα αγόρια, υπήρχε μια εποχή που εξέθετα τον εαυτό μου σε κάθε λογής κινδύνους. Μάλλον από καθαρή βλακεία ή από μια μη συνειδητή ανάγκη να προκαλέσω την πραγματικότητα που μου έμοιαζε τελματωμένη και πνιγηρή. Ημουν ένας μικρός δόκτωρ Τζέκιλ και ακόμα μικρότερος μίστερ Χάιντ, από τη μία μέσα σε μία τάξη με τα διαβάσματά μου και από την άλλη χάνοντας διαρκώς τελείως τη σειρά μου και βυθιζόμενος σε ένα σουρεαλιστικό χάος, στον κόσμο του απαγορευμένου, στη φαντασία μου τουλάχιστον. Η έλξη αυτή ήταν κυρίαρχη μέσα μου για πολλά χρόνια και ένιωθα πως τα πράγματα αποκτούσαν νόημα όταν ξεπερνούσα τα όρια, είχα μάλιστα και εμπιστοσύνη σε έναν από μηχανής θεό, ο όποιος έμοιαζε να παρεμβαίνει την ύστατη στιγμή για να με σώσει. Οπως είπα και πριν, όμως, η μουσική ήταν μία ενέργεια μαγική που μπορούσε να χτίσει κάτι ριζικά νέο, να «μεγαλώσει» τον ορίζοντα και τον κόσμο σου κι εσένα μαζί.

Ποιος ήταν ο δικός σας απαγορευμένος κόσμος;

Αυτός ο κόσμος που ξεκινούσε από τις μηχανές, περνούσε από τα τυχερά παιχνίδια και έφτανε… ποιος ξέρει πού (είχε πολλές ολισθηρές διακλαδώσεις), μου ασκούσε μια ακαταμάχητη έλξη και ένιωθα πως τα πράγματα, εκεί όπου ξεπερνάμε τα όρια, αποκτούν νόημα. Λίγο έλειψε αυτή η ροπή μου να με οδηγήσει σε περιπέτειες που αποφεύγω να φανταστώ τι κατάληξη θα είχαν.

Εξακολουθείτε να έχετε την ίδια αντίληψη για την τέχνη την οποία επιλέξατε για να εκφραστείτε;

Οχι, αυτό μετασχηματίζεται διαρκώς, αλλά μέσα στη μουσική ενθουσιάζομαι ακόμα σαν μικρό παιδί με πολλά μαγικά κόλπα των νεοτέρων, ακόμα και όταν μπορώ να φανταστώ πάνω – κάτω πώς δουλεύουν.

Ποια είναι τα πιο δύσκολα σημεία για την πορεία ενός καλλιτέχνη, ίσως και ανυπέρβλητα;

Η δική μου δυσκολία βρίσκεται στο παρελθόν, στο πώς να διαχειριστώ αυτή τη σκιά στη σκέψη μου που ολοένα μεγαλώνει, να αδειάσω το σκοτεινό νερό που γεμίζει τη βάρκα. Είναι μια δουλειά που δεν με αφήνει σε ησυχία και η ησυχία ως παραίτηση είναι ένας πολύ ισχυρός πειρασμός στον οποίο κάποια στιγμή θα ενδώσεις.

Η εικόνα προς τους συναδέλφους, προς το κοινό ή προς εσάς χρειάζεται περισσότερη φροντίδα;

Ακόμα και μέσα σε μία υποθετική αφηρημένη συνθήκη πάντα στους άλλους αναφερόμαστε και καθρεφτιζόμαστε επίσης.

Από τι δεν μπορεί να κρυφτεί κανείς όσο καλά και αν καμουφλαριστεί πίσω από μάνατζερ, εταιρείες και γενικά «μηχανισμούς» επιτυχίας;

Από τον εαυτό του, αν και κάποιος που είναι αποφασισμένος για όλα μπορεί να τον βάλει για ύπνο για ένα πραγματικά μεγάλο χρονικό διάστημα. Η επιτυχία απαιτεί υπεράνθρωπη προσπάθεια, ενώ από την άλλη παραμένει ταυτόχρονα καθαρά ζήτημα τύχης. Και δεν υπάρχει λόγος να κρυφτεί κανείς, αντιθέτως το ζητούμενο είναι να αποκαλυφθεί.

Ο τρόπος που γράφετε έχει αλλάξει; Εχετε οικογένεια, είστε γονιός.

Ναι, με πολλούς τρόπους. Τα περασμένα, αν και είναι η τροφή μας, το υλικό μας, η βάση στην οποία χτίζουμε τα πρόσωπά μας, είναι απολύτως άχρηστα αν δεν εξηγούνται στο τώρα, αν δεν ανοίγουν δρόμους για το μέλλον. Είναι εντυπωσιακό το πώς τα παιδιά γίνονται κάτι σαν βαλβίδα ασφαλείας και δεν παθαίνουμε χρονοσυμφόρηση, μας βοηθούν να ανασάνουμε βαθιά και να αδειάσουμε από το σκοτάδι, από την ονειροφαντασία του παρελθόντος μας. Ετσι ερχόμαστε μαζί τους ξανά προς το μέλλον.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΑ ΝΕΑ