Foreign Policy: Γιατί η αγχωμένη Κίνα δεν μπορεί να νικήσει το δολάριο

Ελάχιστα απειλητική φαντάζει η διεθνής εκστρατεία της Κίνας, της Ρωσίας και άλλων χωρών να βγάλουν το δολάριο από τη ζωή τους, καθώς εντείνεται η αντιπαλότητα τους με την Δύση, μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ο Πρόεδρος της Βραζιλίας Luiz Inácio Lula da Silva αναρωτήθηκε πρόσφατα «κάθε βράδυ αναρωτιέμαι γιατί όλες οι χώρες πρέπει να βασίζουν το εμπόριο τους στο δολάριο. Ποιος αποφάσισε ότι το δολάριο ήταν το νόμισμα μετά την εξαφάνιση του κανόνα του χρυσού;».

Σύμφωνα με ανάλυση της δημοσιογράφου του Foreign Policy, Christina Lu η συζήτηση για αποδολαριοποίηση τροφοδοτείται από τους φόβους για τις κυρώσεις των ΗΠΑ, με τις Ρωσία και Κίνα να εντείνουν τις προσπάθειες, για άλλη μια φορά, να χρησιμοποιήσουν γουάν στο εμπόριο με τους εταίρους, ενώ οι χώρες BRICS σταθμίζουν ένα νέο κοινό νόμισμα ως άλλη μια εναλλακτική λύση.

Μέχρι σήμερα η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, η αμερικανική, μπορούσε να τυπώνει χρήμα κατα βούληση, με το νόμισμά της να είναι το πιο διαδεδομένο αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο. Το πετρέλαιο εξακολουθεί να τιμολογείται σε δολάριο ενώ όλα σχεδόν οι εμπορικές συναλλαγές γίνονται σε δολάριο.

Με την αποδολαριοποίηση μια χώρα γίνεται λιγότερο εξαρτημένη από το δολάριο, είτε χρησιμοποιώντας άλλο νόμισμα για τον διακανονισμό του διασυνοριακού εμπορίου είτε διαφοροποιώντας τα αποθεματικά μακριά από το δολάριο στρέφοντας προς τον χρυσό, το κινεζικό γουάν ή το bitcoin. Όπως αναφέρει η Christina Lu δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το δολάριο έχει γίνει λιγότερο ζωτικής σημασίας για την οικονομία αυτής της χώρας.

«Για μένα, η αποδολαριοποίηση σημαίνει απλώς την ικανότητα μιας κυβέρνησης να μειώσει την εξάρτηση ή την εξάρτησή της από το δολάριο», δήλωσε ο Daniel McDowell, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο των Συρακουσών. «Νομίζω ότι το βασικό εδώ είναι να προσπαθήσουμε να διακρίνουμε ή να διαχωρίσουμε την έννοια της αποδολαριοποίησης από το τέλος της κυριαρχίας του δολαρίου. Δεν νομίζω ότι αυτά τα δύο πράγματα πρέπει να πάνε μαζί».

Εκστρατεία αποδολαριοποίησης

Μεγάλο μέρος της προσπάθειας υποκινείται από τη Ρωσία, η οποία έχει εντείνει τη χρήση του γουάν για να αντιμετωπίσει τις σαρωτικές κυρώσεις της Δύσης. Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, οι G-7 αντεπιτέθηκαν με μια σειρά από τιμωρητικά οικονομικά μέτρα στραγγαλίζοντας τη ρωσική οικονομία, αναγκάζοντας τη Μόσχα να αναζητήσει γρήγορα εναλλακτικές λύσεις τόσο για το δολάριο, όσο και για το ευρώ.

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Ρώσοι αναγκάστηκαν να σταματήσουν να κάνουν συναλλαγές σε δολάρια και ευρώ», δήλωσε ο Μπραντ Σέτσερ, πρώην ανώτερος σύμβουλος του εμπορικού εκπροσώπου των ΗΠΑ επί Μπάιντεν, και νυν σύμβουλος στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων. «Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ρωσία συγκεκριμένα κάνει μεγαλύτερη χρήση του γουάν και είναι επίσης σαφές ότι οι Κινέζοι και άλλοι αναζητούν ευκαιρίες για να επεκτείνουν τη χρήση του γουάν στον εμπορικό διακανονισμό».

Ως μέρος της προσπάθειας της Κίνας να διεθνοποιήσει το νόμισμά της, ορισμένες χώρες -όπως Ρωσία, Σαουδική Αραβία, Μπαγκλαντές, Ινδία, Αργεντινή, Βραζιλία, Πακιστάν, Ιράκ, Βολιβία- είτε εμπορεύονται σε γουάν ή επιθυμούν να το κάνουν μελλοντικά.

Γιατί δεν θέλουν το δολάριο

Έχοντας προηγηθεί οι δυτικές κυρώσεις στη Μόσχα, το Πεκίνο ανησυχεί ότι θα μπορούσε να είναι το επόμενο. Η Κίνα ελπίζει ότι η μείωση της εξάρτησής της από το δολάριο θα τη βοηθήσει να προστατευτεί έναντι της απειλής των κυρώσεων των ΗΠΑ.

«Δεν νομίζω ότι κανένας Κινέζος οικονομολόγος πιστεύει ότι μπορούν πραγματικά να υποκαταστήσουν το δολάριο παγκοσμίως», δήλωσε ο Gerard DiPippo, ανώτερος συνεργάτης στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών. «Οι στόχοι τους είναι πιο μετριοπαθείς. Πρόκειται για τον μετριασμό της έκθεσης των κινεζικών τραπεζών σε κυρώσεις, κάτι που είναι πολύ δύσκολο να γίνει».

Επίσης, ορισμένες χώρες πρέπει να στραφούν στο γουάν, ή σε άλλα νομίσματα όταν δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε δολάρια, όπως η Αργεντινή που ανακοίνωσε ότι θα χρησιμοποιούσε το γουάν για να αγοράσει κινεζικά αγαθά.

Οι χώρες που εξαρτώνται οικονομικά από την Κίνα μπορεί επίσης να προσπαθούν να κερδίσουν την εύνοια του Πεκίνου, το οποίο ενθαρρύνει τη διεθνοποίηση του γουάν. «Θα μπορούσε να είναι απλώς η προσπάθεια να δείξουμε στην Κίνα ότι είμαστε στην ομάδα σας και θέλουμε να σας βοηθήσουμε εκεί».

Οι προσπάθειες της Κίνας να διεθνοποιήσει το γουάν χρονολογούνται τουλάχιστον από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, όταν οι αμερικανικές τράπεζες σταμάτησαν να δανείζουν και το Πεκίνο έμεινε σε χλωρό κλαρί. Έκτοτε, η Κίνα εργάστηκε για να ενισχύσει την ανθεκτικότητά της και να επεκτείνει τη χρήση του γουάν στο εμπόριο, μεταξύ άλλων με τη σύναψη μιας σειράς διμερών συμφωνιών ανταλλαγής νομισμάτων και τη δημιουργία του Διασυνοριακού Διατραπεζικού Συστήματος Πληρωμών (CIPS).

Ωστόσο, τώρα πήρε νέα ώθηση λόγω των οικονομικών κυρώσεων και της τρέχουσας κρίσης χρέους. «Οι γεωπολιτικές ανησυχίες έχουν γίνει μεγαλύτερος μοχλός της ώθησης του ενδιαφέροντος για τη διεθνοποίηση του νομίσματος», δήλωσε ο McDowell. «Νομίζω ότι οι κινέζοι πολιτικοί ανησυχούν για το ότι θα αντιμετωπίσουν παρόμοιο είδος οικονομικών πιέσεων που έχει αντιμετωπίσει η Ρωσία κάποια στιγμή στο μέλλον».

Απειλείται πραγματικά το δολάριο;

Παρόλα αυτά η Christina Lu μας λέει «μην πιστεύετε τη διαφημιστική εκστρατεία για την πτώση του δολαρίου» καθώς οι Κινέζοι απλά «σπινιάρουν»: Οι διασυνοριακές συναλλαγές που εκφράζονται σε Κινεζικό γουάν εξακολουθούν να είναι ένα μικρό κλάσμα των εργασιών που γίνονται σε δολάριο ή ευρώ.

Αν και το γουάν χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο στις διεθνείς πληρωμές για διμερές εμπόριο, το «πραγματικό μερίδιο του είναι μικρό» σε σύγκριση με το δολάριο, δήλωσε η Paola Subacchi, καθηγήτρια στο Queen Mary του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.

Τόσο για τη χρηματοδότηση του εμπορίου όσο και για τα αποθεματικά, οι προσπάθειες της Κίνας να επεκτείνει τη χρήση του γουάν απέτυχαν να επηρεάσουν σημαντικά, σύμφωνα με το άρθρο του Foreign Policy. Τον Μάρτιο του 2023, το δολάριο αντιπροσώπευε το 41,7% (58% το 2022) των παγκόσμιων πληρωμών και το γουάν το 2,4%(2,7% το 2022), σύμφωνα με στοιχεία από την Εταιρεία Παγκόσμιας Διατραπεζικής Χρηματοοικονομικής Τηλεπικοινωνιών.

Είναι δύσκολο να αντικαταστήσει κανείς το δολάριο όταν δεν επιτρέπει τη δωρεάν μετατρεψιμότητα, γεγονός που περιορίζει σοβαρά τη διεθνή απήχηση του γιουάν. «Οι αριθμοί εξακολουθούν να δείχνουν ότι το δολάριο εξακολουθεί να είναι το κυρίαρχο νόμισμα», είπε ο Subacchi.

Το Πεκίνο θα συνεχίσει να προσπαθεί και θα συνεχίσει να αποτυγχάνει. Το γουάν δεν είναι μετατρέψιμο, η κυβέρνηση ελέγχει τις ροές κεφαλαίων και ακόμη και η αξία του χειραγωγείται από το Πεκίνο. Δεν μπορείτε να κάνετε συναλλαγές με IOU, αλλά μπορείτε πάντα να κάνετε συναλλαγές με ένα μπουκάλι πράσινων τραπεζογραμματίων.

«Πιστεύω ότι θα υπάρξουν σταδιακές κινήσεις για να γίνει μεγαλύτερη χρήση του γουάν για την ονομαστική αξία του εμπορίου της Κίνας με τις χώρες εξαγωγής εμπορευμάτων», είπε ο Σέτσερ. «Και τότε νομίζω ότι η Κίνα θα ανακαλύψει ότι είναι δύσκολο να προχωρήσει πολύ παραπέρα και να αλλάξει πραγματικά ριζικά τη δομή του τρόπου με τον οποίο διευθετεί το εμπόριο της, επειδή εξακολουθεί να θέλει να πουλά στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Η οικονομία της δεν ισορροπεί χωρίς σημαντικές εξαγωγές».