Η ελπίδα της Τουρκίας

Αρχές της δεκαετίας του 2000, το τουρκικό υπουργείο Μεταφορών άρχισε να κατασκευάζει ένα αεροδρόμιο στην επαρχία Χατάι, στη Νότια Τουρκία: ο νέος πρωθυπουργός, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είχε υποσχεθεί ένα αεροδρόμιο σε κάθε επαρχία. Τα σχέδια τράβηξαν την προσοχή ενός ντόπιου αρχιτέκτονα, του Ερκιουμέντ Κιμιόν. Η οικογένειά του καλλιεργούσε άλλοτε σιτάρι σε ένα από τα πολλά μικρά αγροκτήματα κοντά στον στραγγισμένο πυθμένα της Λίμνης Αμίκ: την προτεινόμενη τοποθεσία του αεροδρομίου.

Οταν ο Κιμιόν ήταν παιδί, οι γονείς του μετακόμισαν στο Ισκεντερούν, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Χατάι. Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, άνοιξε ένα αρχιτεκτονικό γραφείο, σχεδιάζοντας μικρά κτίρια κατοικιών. Εγινε μέλος του διοικητικού συμβουλίου του τοπικού Επιμελητηρίου Αρχιτεκτόνων, μιας από τις πολλές ενώσεις στην Τουρκία – υπάρχουν επιμελητήρια μηχανικών, γεωλόγων, πολεοδόμων… – που λειτουργούν ως συνήγοροι των πολιτών: παρακολουθούν πρότζεκτ δημόσιων υποδομών, κάνουν εκστρατείες για την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, και σιγουρεύονται ότι οι οικοδομές ακολουθούν τους αντισεισμικούς κανονισμούς.

Με τον καιρό, ο ακτιβισμός έγινε για τον Κιμιόν πάθος. Μελετούσε τους νόμους για τις χρήσεις γης, ψάχνοντας για σημάδια διαφθοράς και μίζες σε πολιτικούς. Πήγαινε τον δήμο στα δικαστήρια για τα πάντα – για τη μίσθωση τραμπούκων ως ιδιωτική ασφάλεια, για την αύξηση της τιμής του νερού, για υπερτιμολόγηση φωτοτυπιών… Εγινε μέλος του CHP, και μιλούσε συνεχώς στον Τύπο. Το θέμα, έλεγε, ήταν «η ακεραιότητα της πόλης». Ηξερε πως πολλά κτίρια ήταν επικίνδυνα ψηλά, ή χτισμένα σε μαλακό έδαφος. Ο πατέρας του τούς μιλούσε συχνά για το λασπώδες έδαφος στην Ισκεντερούν. Και τώρα, σε αυτούς τους βάλτους χτίζονταν τεράστια συγκροτήματα κατοικιών.

Πολλοί στην πόλη τον θεωρούσαν μπελά. Ο δήμαρχος κατέστησε σαφές πως κανείς δεν έπρεπε να δουλεύει μαζί του. Η αρχιτεκτονική του επιχείρηση άρχισε να έχει όλο και μεγαλύτερα προβλήματα. Αλλά εκείνος συνέχισε να καταθέτει αγωγές. Στην περίπτωση του αεροδρομίου της Χατάι, βρέθηκε να εξηγεί τα μειονεκτήματα της δόμησης σε έναν πρώην πυθμένα λίμνης. Το έδαφος ήταν επιρρεπές σε πλημμύρες. Τα γειτονικά βουνά θα δυσκόλευαν την προσγείωση των αεροσκαφών. Η περιοχή ήταν διάδρομος μεταναστευτικών πτηνών. Και επιπλέον, το Επιμελητήριο Γεωλόγων Μηχανικών είπε στους αξιωματούχους πως υπήρχε κοντά ενεργό ρήγμα. Αλλά το πρότζεκτ ήταν προτεραιότητα του AKP. Το 2007, ο Ερντογάν παρέστη στα μεγαλοπρεπή εγκαίνια του νέου αεροδρομίου. Ο διάδρομος προσαπογείωσης και οι τερματικοί σταθμοί θα πλημμύριζαν ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Συνολικά τέσσερις φορές προσπάθησαν άγνωστοι να φιμώσουν τον Κιμιόν εκείνη τη δεκαετία, με ξύλο ή και σφαίρες: κάθε φορά, είχαν προηγηθεί αγωγές του ενάντια σε αυτές που θεωρούσε ως διεφθαρμένες δραστηριότητες.

Και μετά, ήρθαν οι φονικοί σεισμοί της 6ης Φεβρουαρίου, με τους (τουλάχιστον…) 50.000 νεκρούς. Ο Κιμιόν έχασε έξι συγγενείς του εκείνη τη μέρα. Πέρασαν πολλά 24ωρα μέχρι να φτάσουν διασώστες στη Χατάι. Ενας λόγος, ήταν πως ο μοναδικός διάδρομος του αεροδρομίου της είχε χωριστεί στα δύο.

Ο Κιμιόν βοήθησε όσο μπορούσε. Και όπως πάντα, μιλούσε πολύ: στον τοπικό Τύπο, την τηλεόραση, σε σάιτ. «Αγνοήσαμε την ύπαρξη του ρήγματος», κατήγγειλε. «Οι κοινωνικές αξίες έχουν εξαφανιστεί – τις κατάπιε όλες η κερδοσκοπία. Εχουν καταστρέψει την έννοια του δημοσίου συμφέροντος». «Γιατί δεν φέρνει ο σεισμός καταστροφή στην Ιαπωνία αλλά φέρνει στην Τουρκία;», ρωτούσε. «Αν αυτό συνέβαινε στην Ιαπωνία, οι Αρχές θα είχαν παραιτηθεί. Γιατί δεν παραιτήθηκε κανείς στην Τουρκία;».

Η σύλληψη

Περίπου τρεις εβδομάδες μετά, ο Κιμιόν συνελήφθη. Ενας εισαγγελέας ισχυρίστηκε πως είχε εργασθεί ως «fenni mesul», ένα είδος επιστημονικού μηχανικού, ή επόπτη, σε δύο κτίρια κατοικιών, κομμάτι ενός συμπλέγματος ονόματι Özinci Kent, που κατέρρευσαν στους σεισμούς σκοτώνοντας 43 ανθρώπους. Ο πιο παθιασμένος υπερασπιστής των κανόνων ορθής κατασκευής στο Ισκεντερούν είχε γίνει ένα από τα πιο μισητά πρόσωπά του, ένας «müteahhit» – ένας εργολάβος.

Ο Κιμιόν έμεινε 15 ημέρες στη φυλακή. Ο δικηγόρος του και οι κόρες του, αρχιτεκτόνισσα που ζει στην Κωνσταντινούπολη η μία, πολεοδόμος που ζει στο Παρίσι η άλλη, είδαν κι έπαθαν να βρουν και να προσκομίσουν στον εισαγγελέα τα έγγραφα που αποδείκνυαν πως είχε εργασθεί ως αρχιτέκτονας στο Özinci Kent για ελάχιστο, πολύ πριν ξεκινήσουν οι κατασκευαστικές εργασίες, και μετά απολύθηκε αφού τα μέλη του οικοδομικού συνεταιρισμού άρχισαν να φοβούνται πως ο δήμαρχος θα τους τιμωρούσε επειδή δούλευαν μαζί του.

Τον περασμένο μήνα, ο Ερκιουμέντ Κιμιόν αποφάσισε να κατεβεί υποψήφιος στις επικείμενες κοινοβουλευτικές εκλογές, με το Πράσινο Αριστερό Κόμμα – ιδρύθηκε όταν απειλήθηκε με απαγόρευση το φιλοκουρδικό HDP. Οπως επισημαίνει το New Yorker, άνθρωποι σαν αυτόν – δημοσιογράφοι, δικηγόροι, Κούρδοι, αρχιτέκτονες, μηχανικοί, πολεοδόμοι, ακαδημαϊκοί, γιατροί, ακτιβιστές – είναι που έχουν φτιάξει ένα αρχιπέλαγος αντίστασης τα τελευταία 20 χρόνια. Ενας ημιδικτάτορας όπως ο Ερντογάν μπορεί να εμποδίσει τον κόσμο να βγει στους δρόμους, πιο δύσκολα όμως τους εμποδίζει να καταθέτουν αγωγές, να δημοσιεύουν επιστημονικές δημοσιεύσεις ή να ανεβάζουν αποδεικτικά στοιχεία επιλήψιμων πράξεων στο Twitter. Σε μία χώρα 85 εκατομμυρίων, υπάρχουν χιλιάδες Ερκιουμέντ Κιμιόν – άνθρωποι που έχουν συνεχίσει να κάνουν τη δουλειά τους, παρά τους κινδύνους. Αυτοί είναι η ελπίδα της Τουρκίας.