Το φάντασμα του Ανδρέα Παπανδρέου

Αιφνιδίως εμφανίζεται και πάλι «το φάντασμα» του Ανδρέα Παπανδρέου και κάποιοι επιχειρούν , ενόψει των εθνικών εκλογών της 21ης Μαΐου , να δανειστούν ορισμένα κομβικά συνθήματα τα οποία είχε χρησιμοποιήσει , όπως «αλλαγή» ή «συμβόλαιο με το λαό».

Ταυτόχρονα οι ίδιοι κύκλοι προσπαθούν να  διενεργήσουν μια κακή σύγκριση ανάμεσα σε αυτή τη μεγάλη προσωπικότητα και στο σημερινό αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης κ. Τσίπρα.

Και θα ήθελα σε σχέση με αυτό το ζήτημα να διατυπώσω τις ακόλουθες παρατηρήσεις.

Καταρχήν μια τέτοια σύγκριση εμπεριέχει ένα τεράστιο μεθοδολογικό λάθος , αφού ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε εκκολαφθεί στο ιστορικό περιβάλλον της προδικτατορικής και της πρώιμης μεταπολιτευτικής περιόδου, ενώ ο κ. Τσίπρας συνδέθηκε κυριολεκτικά με το ιστορικό περιβάλλον της «χρεοκοπημένης Ελλάδας»!

Πέραν τούτου κατά τη γνώμη μου δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να συγκριθεί σοβαρά το «έργο» που επιτέλεσε ο Ανδρέας Παπανδρέου με το αντίστοιχο το οποίο άφησε (ως ιστορική κληρονομιά) ο κ. Τσίπρας όταν ήταν πρωθυπουργός.

Βεβαίως το έργο του Ανδρέα Παπανδρέου (για να αρχίσω από αυτόν) είναι αντιφατικό , όπως και οι ίδιες οι δυτικές δημοκρατίες, και εμπεριέχει και θετικές και αρνητικές εκφάνσεις.

Ποια είναι σύντομα η προέχουσα θετική έκφανση του έργου του; Η περιοδική εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία!

Και αυτό δεν ήταν ένα αμελητέο ιστορικό επίτευγμα για ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας που ήταν στην κυριολεξία περιθωριοποιημένο και αποκλεισμένο μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου («Ζαν Μεινό, Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα 1946-1965»).

Επίσης κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του μειώθηκαν οι έντονες οικονομικές και περιφερειακές ανισότητες στην Ελλάδα , πράγμα βεβαίως που οδήγησε στην αύξηση του δημόσιου χρέους, χωρίς ωστόσο η εποχή τούτη να μοιάζει καθόλου με το δημοσιονομικό εκτροχιασμό της λεγόμενης «καραμανλικής περιόδου» 2007-2009 («New York Times, 12/6/2011»).

Επίσης έγιναν μεγάλες αλλαγές στο οικογενειακό δίκαιο.

Και ποια ήταν η πιο σημαντική αρνητική διάσταση  της ιστορικής του πορείας;

Ο Ανδρέας Παπανδρέου προώθησε ένα οιονεί σοβιετικό μοντέλο κοινωνικής διάρθρωσης, όπου μια ανεξέλεγκτη κομματική ελίτ έλεγχε σχεδόν τα πάντα στις τοπικές κοινωνίες  . Kαι αυτό εμπέδωσε το κομματισμό και τη διαστροφή της έννοιας του συνδικαλισμού.

Από την άλλη πλευρά ο κ. Τσίπρας ανέλαβε ομολογουμένως ως πρωθυπουργός όταν η Ελλάδα βρισκόταν ήδη υπό την εποπτεία των διεθνών δανειστών (γεγονός που περιόριζε αναμφίβολα τις δυνατότητες άσκησης μιας πιο ανεξάρτητης οικονομικής πολιτικής).

Ωστόσο ο κ. Τσίπρας δεν άλλαξε τίποτε σε ότι αφορά τη λειτουργία των θεσμών ( ενώ προσπάθησε αντιθέτως να καθυποτάξει τμήματα της δικαστικής εξουσίας). Ταυτόχρονα επί της πρωθυπουργίας του αυξήθηκαν οι οικονομικές ανισότητες και η φτώχεια ( «OECD, Tackling poverty and inequality in Greece is crucial to recovery from crisis, 2016»).

Σε τελευταία ανάλυση  ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε μια τεράστια μορφωτική επάρκεια η οποία του επέτρεπε να πραγματοποιεί μια ορθή ανίχνευση του διεθνούς συσχετισμού των δυνάμεων και δεν θα έπαιζε ποτέ την τύχη της χώρας του «στα ζάρια»  (όπως έκανε ο κ. Τσίπρας το καλοκαίρι του 2015 , αφού παρα λίγο θα εξοβελιζόμασταν από την Ευρωζώνη)!

Το συμπέρασμα;

Σήμερα δεν χρειαζόμαστε άλλους μεσσίες και  είναι λίγο παρανοϊκό να ασχολούμαστε με τέτοια θέματα και όχι με τα τωρινά προβλήματα των νέων ανθρώπων, όπως η ακρίβεια ή η αναζήτηση δουλειάς στο εξωτερικό!

Γρηγόρης Καλφέλης 

Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ.

Kalfelis@law.auth.gr