Αυτά που δεν λέμε

Δεν συμμερίζομαι την άποψη ότι «φέτος δεν έχουμε καταλάβει εκλογές», καθώς λείπει το «πλήθος και πάθος» άλλων (μάλλον ωραιοποιημένων) εποχών. Η πολιτική δεν είναι πλέον υπερθέαμα λαϊκής κατανάλωσης, αλλά αυτό δεν είναι πρόσφατο, ούτε μόνο ελληνικό φαινόμενο. Πολύ πιο αποκαλυπτικό θεωρώ το ποσοστό της αποχής, που διπλασιάστηκε μεταξύ των πρώτων εκλογών στις οποίες ψήφισα (αυτές του 1985, με την αποχή στο 21%) και στις τελευταίες (2019, 42%), καθώς και τη μετατόπιση του πολιτικού «διαλόγου» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με προφανή επιρροή στην ποιότητά του, αλλά και στο ενδιαφέρον που προκαλεί.

Κατά τη γνώμη μου, αυτό που χαρακτηρίζει την εισερχόμενη στην τελική ευθεία προεκλογική περίοδο δεν είναι ότι είναι άνευρη, αλλά ότι είναι εκτός εποχής: σαν να μην πέρασε η χώρα, και ο κόσμος, απανωτές κρίσεις – οικονομική λόγω της χρεοκοπίας, κοινωνική λόγω της εξάπλωσης και επιρροής των λογής «αγανακτισμένων» και καταστροφέων, πολιτική λόγω της ανατροπής του «παλιού» κομματικού συστήματος, ευρωπαϊκή λόγω της παραλίγο εξόδου από την ευρωζώνη, μεταναστευτική σε επάλληλα κύματα και με αλλαγή νοοτροπίας, κλιματική που φαίνεται μέσα στην εξαφάνιση του «εύκρατου ελληνικού κλίματος», υγειονομική λόγω της πανδημίας.

Σαν να μην κοντέψαμε να γκρεμιστούμε, σαν να γυρίσαμε σε ένα φανταστικό «πριν από το 2010» αμεριμνησίας, σπατάλης, αλληλοφαγώματος για τα δευτερεύοντα. Αυτό δείχνει η προεκλογική εκστρατεία, αυτό ανέδειξε η τηλεμαχία των πολιτικών αρχηγών, αυτό εκφράζει η πεισματική άρνηση – υπό σύστημα απλής αναλογικής, που υποτίθεται ότι θα έπρεπε να ωθήσει σε τέτοιου είδους διεργασίες – αν όχι συγκλίσεων, πάντως προσπάθειας συγκαθορισμού του κοινού συμφέροντος ενόψει των αναγκών της εποχής.

Ετσι, στα μάτια μου, πιο ενδιαφέροντα από αυτά που λέγονται, δημοσίως και ιδιωτικώς, είναι κάποια που δεν λέγονται αλλά καθορίζουν την πραγματικότητα, ενδεχομένως όμως όχι, στον αντίστοιχο βαθμό, και το εκλογικό αποτέλεσμα. Κολλήσαμε σε μια πρώτη εντύπωση, ή ξεπεράσαμε ψυχικά την πανδημία σε βαθμό που κάνουμε σαν να μην υπήρξε, σαν να μην είναι ακόμα δίπλα μας, σαν να μην έχει μπει η ανθρωπότητα σε έναν κύκλο πανδημιών από τον οποίο θα βγουν λιγότερο λαβωμένες μόνο οι χώρες που άλλαξαν ή ετοιμάζονται να αλλάξουν τις υγειονομικές δομές και γενικώς το δημόσιο δίχτυ προστασίας τους.

Κι έτσι δεν λέμε ότι, την ίδια μέρα που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε το τέλος της κατάστασης έκτακτης ανάγκης από την πανδημία, δόθηκαν και τα αναλυτικά στοιχεία για τη χώρα μας, που την κατατάσσουν στη 14η χειρότερη θέση παγκοσμίως με βάση τους θανάτους ανά πληθυσμό. Θεωρούμε ότι τα «καταφέραμε», ενώ υπήρξε εκατόμβη, και δεν αλλάζουμε, ενώ το σύστημα, παρά τον ηρωισμό των γιατρών, βούλιαξε. Οπως θεωρούμε ότι ξεπεράσαμε και την οικονομική κρίση, επειδή βελτιώθηκαν οι δημοσιονομικοί δείκτες, έπεσε «ζεστό χρήμα» στην αγορά, απορροφήθηκαν ευρωπαϊκοί πόροι, αυξήθηκαν οι εξαγωγές και οι επενδύσεις – και δεν είναι ασφαλώς λίγα ή αυτονόητα όλα αυτά.

Ομως δεν επιτρέπεται να κρύβουν την άλλη, εξίσου αν όχι πιο κρίσιμη, όψη: τον συνδυασμό ακατάσχετης παροχολογίας, μικρών δομικών βελτιώσεων και διατήρησης της φτώχειας – ναι, της φτώχειας, στην Ελλάδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στον 21ο αιώνα – στα υψηλότατα επίπεδα του 26%. Ενας στους τέσσερις Ελληνες πεινάει και δεν τον προστατεύει το σύστημα υγείας – αν το βλέπαμε έτσι, η προεκλογική καμπάνια θα ήταν διαφορετική, το κοινωνικό ενδιαφέρον μεγαλύτερο και οι ελπίδες για το μέλλον ρεαλιστικότερες.

Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος