Συμμαχία Κοινωνίας – Κράτους – Βιομηχανίας για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης

Από το 2015, που μπήκαν στο χάρτη των Ηνωμένων Εθνών οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης -ΣΒΑ (Εικόνα 1, πηγή: https://sdgs.un.org/goals) η Δύση καταβάλλει προσπάθεια να εναρμονιστεί σε αυτούς. Μέσω των ΣΒΑ γίνεται σαφές ότι δεν αναφερόμαστε πλέον μονοδιάστατα και αόριστα στην προστασία για το κλίμα.

Οι στόχοι 1 («εξάλειψη της φτώχιας»), 2 («μηδενική πείνα / διατροφή») και 3 («καλή υγεία και ευημερία»), 4 («ποιότητα στην εκπαίδευση»), 8 («αξιοπρεπής εργασία και οικονομική ανάπτυξη»), 9 («βιομηχανία, καινοτομία και υποδομές») και 10 («μειωμένες ανισότητες»), οι 5 («ισότητα φύλλων»), 6 («καθαρό νερό και αποχέτευση»), 7 («φτηνή και καθαρή ενέργεια»), 11 («βιώσιμες πόλεις και κοινότητες») και 12 («υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή»), καθώς και 13 («δράση για το κλίμα»), 14 («ζωή στη θάλασσα»), 15 («ζωή στη στεριά»), 16 («ειρήνη, δικαιοσύνη και ισχυροί θεσμοί») και 17 («συνεργασία για την επίτευξη των στόχων») προσδιορίζουν τον πυρήνα της αβελτηρίας των αναπτυγμένων κρατών στην αντιμετώπιση των καυτών προβλημάτων, που συνόδευσαν τόσες δεκαετίες την ανάπτυξη χωρίς μέτρο με παράλληλη απόλυτη ιεράρχηση, σχεδόν αγιοποίηση, του χρήματος.

Eurostat: Τι βαθμό παίρνει η ΕΕ στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης

Και ενώ την πρώτη πενταετία σημειώθηκε πρόοδος, αυτή φαίνεται να περιορίζεται την τελευταία διετία εξαιτίας της ύφεσης, της πανδημίας, του πολέμου στην Ουκρανία με την  ενεργειακή και επισιτιστική κρίση να υπονομεύουν τις δράσεις για την αποτροπή της περαιτέρω κλιμάκωσης της κλιματικής κρίσης και των ανθρώπινων διαστάσεων, που έχει όχι μόνο στον υπανάπτυκτο, αλλά και στον αναπτυγμένο κόσμο.

Η Ελλάδα στην προσέγγιση των ΣΒΑ έχει να επιδείξει πρόοδο την τελευταία τριετία. Βρίσκεται, μάλιστα, στην 32η θέση ανάμεσα σε 163 χώρες (Πηγή: ΟΤ, 30.11.22, Χρ. Κολώνας, συνέντευξη Α. Παπανδρέου https://www.ot.gr/2022/11/30/plus/interviews/oi-epiptoseis-tou-polemou-stin-oukrania-sti-viosimi-anaptyksi/). Αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, όπως και όλες οι δυτικές χώρες, σε θέματα υγείας, ευημερίας, διατροφής, εργασίας, θεσμών, υποβάθμισης του περιβάλλοντος. Όλα τα καυτά ζητήματα σπρώχνονται κάτω από το χαλί. Τόσο η κοινωνία, όσο και ο καθρέπτης της, η πολιτική, ξορκίζουν το κακό και σπρώχνουν τις καυτές πατάτες στο μέλλον. Ζητήματα όπως αυτά της διαχείρισης των απορριμμάτων/αποβλήτων, των παθογενειών σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, των στρεβλώσεων σε εργασία, απονομή δικαιοσύνης, ισότητα των φύλων, βιομηχανία, παραγωγή Ενέργειας, Καινοτομία και εργασία των νέων, δεν αντιμετωπίζονται συστηματικά, δεν προσεγγίζονται βιώσιμα. Μεμονωμένες, αποσπασματικές και εμβαλωματικές, προσωρινές, προσεγγίσεις αποσκοπούν, κυρίως, στη διαχείριση του λεγόμενου πολιτικού κόστους και επιδιώκουν την επανεκλογή της εκάστοτε Κυβέρνησης. Την κύρια ευθύνη για την αναποτελεσματικότητα αυτή φέρουν κόμματα εξουσίας και Κυβερνήσεις. Ωστόσο, εμείς οι πολίτες δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών όταν επιλέγουμε τους εκπροσώπους μας με χαλαρά ή ρηχά κριτήρια, χωρίς πολλή σκέψη και με κύριο γνώμονα το προσωπικό όφελος. Χωρίς όμως να στοχεύουμε στο κοινό καλό, προκοπή δεν θα δούμε.

Ο στόχος 17 είναι κομβικός. Χωρίς την ουσιαστική συνεργασία μεταξύ Κοινωνίας-Κράτους-Βιομηχανίας δεν είναι εφικτή η αλλαγή προς ένα βιώσιμο αύριο. Αν και αυτονόητος, αναφέρεται στη συνεργασία και στις συνέργειες για την επίτευξη των στόχων, δεν μοιάζει σε διεθνές επίπεδο να υλοποιείται. Βλέπουμε μεγάλες χώρες ρυπαντές όπως η Κίνα να μην συναινούν στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Ευτυχώς και οι ΗΠΑ, που στο παρελθόν, απείχαν από την προσπάθεια, επανήλθαν σε ενάρετη πορεία.

.

.

Την ώρα που η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση εντείνουν τις απαιτήσεις για ορυκτές πρώτες ύλες και βιομηχανική παραγωγή, η βιώσιμη διαβίωση στον πλανήτη προϋποθέτει τη διασφάλιση και όχι την εξάντληση των πόρων, την αναστροφή της επιβάρυνσης του κλίματος και των οικοσυστημάτων, την ανατροπή της αυτοϋπονόμευσης της υγείας και της ευημερίας μας.

Η απαιτούμενη δράση είναι στο χέρι μας. Μείωση της άκριτης κατανάλωσης και χρήσης υλικών, που δεν ανακυκλώνονται. Υιοθέτηση του τρίπτυχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Μείωσε, Επαναχρησιμοποίησε και Ανακύκλωσε» («Reduce, Reuse and Recycle») και επιδίωξη για ταχύτερη επίτευξη της «Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας» («European Green Deal») προς ελαχιστοποίηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ) ως το 2050. Για να καταστεί αυτό εφικτό χωρίς να ρισκάρουμε την οικονομική ανάπτυξη θα πρέπει να αναπτύξουμε μία κουλτούρα συνεργασίας και εκπαίδευσης-καινοτομίας, όπως προτάσσουν οι στόχο 4, 5, 8, 9, 10, 11, 12 και 16.

Η χώρα μας έχει ήδη επιταχύνει τα βήματά της προς την κατεύθυνση αυτή. Την τελευταία διετία παρατηρούμε τη βιομηχανία να έχει υιοθετήσει τους ΣΒΑ και να καταβάλει μεγάλη προσπάθεια στην βελτίωση των δεικτών ΣΒΑ, κάτι που έχει συμβάλλει ιδιαίτερα στην καλή επίδοση της χώρας μας την τελευταία περίοδο. Η προσπάθεια για τη μετάβαση σε μια βιώσιμη τροχιά προϋποθέτει όμως και την αλλαγή στον τρόπο ζωής μας.

Για να επιτευχθεί αυτό δεν αρκεί απλώς η αλλαγή των προσωπικών μας επιλογών. Χρειάζεται προσαρμογή τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα, ειδικά της παραγωγής.  Έμφαση πρέπει να δοθεί στην ανακύκλωση και στην παραγωγή μηδενικών αποβλήτων με ταυτόχρονη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα και ΑτΘ. Αδήριτη πλέον είναι η ανάγκη για προώθηση καινοτόμων εργαλείων, αξιοποίηση των ριζοσπαστικών αλλαγών της 4ης βιομηχανικής επανάστασης και λιτής παραγωγής («lean production»).

Οι αλλαγές αυτές απαιτούν επένδυση σε ανθρώπινο κεφάλαιο και σε υποδομές. Η Ε.Ε. προσπαθεί να ευθυγραμμίσει Εκπαίδευση, Έρευνα, Βιομηχανία και Πολιτική, ώστε να επιτευχθεί η μείωση των ΑτΘ κατ’ ελάχιστο 55% ως το 2030 σε σχέση με το επίπεδο του 1990. Έτσι, ρίχνει 600 δις € (το 1/3 of the 1,8 τρις €) για επενδύσεις στο πλαίσιο του «Next Generation EU Recovery Plan» και του ευρωπαϊκού 7ετούς επενδυτικού προγράμματος προς χρηματοδότηση του «European Green Deal».

Διαθέτουμε τα μέσα, την τεχνογνωσία, την γνώση, αποκτήσαμε εμπειρία, μάθαμε από τα λάθη και τις παραλείψεις δεκαετιών. Ωρίμασαν οι συνθήκες να αποκτήσουμε και αποφασιστική θέληση για συνεργασία προς επιδίωξη των ΣΒΑ. Με εξωστρέφεια, με γνώση, με αυτοπεποίθηση για ένα βιώσιμο μέλλον. Ας βγούμε από τη μιζέρια και τη νοοτροπία της καταγγελίας, της μετακύλησης ευθυνών στους άλλους και ας διαμορφώσουμε ένα καλύτερο μέλλον για τις επόμενες γενιές.

O Σπύρος Παπαευθυμίου, Αν. Καθηγητής Ε.Μ.Π.