Γκέτο Βαρσοβίας: «Για όνομα του Θεού, βοηθήστε μας!»

Στις 18 Ιανουαρίου 1943 άνδρες των χιτλερικών Ες Ες, Πολωνοί και Λιθουανοί ταγματαλήτες πλάκωναν στο γκέτο της Βαρσοβίας. Πήγαιναν για να συλλάβουν τις 50 χιλιάδες των Εβραίων που απόμεναν. Με το γιγάντιο εκείνο «ψάρεμα» ο διωγμός των Εβραίων θα έμπαινε στην «τελική φάσι». Ο Χίτλερ, με εκτελεστικό του όργανο τον Άιχμαν, εννοούσε να «λύση οριστικά» το εβραϊκό ζήτημα. Δεν έπρεπε να γλυτώση ούτε ρουθούνι Εβραίου!

Μέσα όμως σε δέκα λεπτά οι κρυμμένοι Εβραίοι, που τους υποδέχτηκαν με αληθινό χαλάζι σφαιρών, τους σκόρπισαν. Οι δήμιοι τράπηκαν σε άταχτη φυγή, αφήνοντας πίσω τους πολλούς νεκρούς.

Η είδησις απλώθηκε σαν τη φωτιά μέσα στη Βαρσοβία: το γκέτο είχε περάσει στην εξέγερσι! Μόλις βράδυασε όλη η πόλις είχε κολλήσει τα αυτιά της στο ραδιόφωνο, ρεγουλαρισμένο στο μήκος κύματος που χρησιμοποιούσε για τις εκπομπές του ο μυστικός εβραϊκός πομπός. Στις εκπομπές του ο μυστικός πομπός των Εβραίων του γκέτο της Βαρσοβίας έλεγε εκείνο το βράδυ:

«Πολωνοί συμπατριώτες! Σήμερα καταφέραμε ένα πρώτο χτύπημα κατά της τυραννίας. Καλούμε όλους τούς έξω από το γκέτο Πολωνούς αδελφούς μας να σηκωθούν σαν ένας άνθρωπος και να χτυπήσουν τον κοινό εχθρό. Αγωνιστείτε μαζί μας!»

«ΤΑ ΝΕΑ», 25.6.1960, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η έκκλησις δεν βρήκε καμμιά απήχησι. Το ίδιο όμως βράδυ η σημαία με το άστρο του Δαυίδ υψώθηκε στο γενικό στρατηγείο της εβραϊκής αντίστασης. Σε λίγο υψώθηκε και η πολωνική σημαία. Οι κάτοικοι του γκέτο, οι Εβραίοι της Βαρσοβίας, είχαν πάρει την απόφασι να πολεμήσουν και να πεθάνουν κάτω από τη σημαία που οι άλλοι Πολωνοί τούς είχαν αρνηθή όσο ζούσαν.

Οι Γερμανοί είχαν γίνει έξω φρενών για την υποδοχή που τους είχε γίνει στο γκέτο. Ο γενικός διοικητής Φρανκ κάλεσε τον επίτροπο της Γκεστάπο που ήταν αρμόδιος για την εβραϊκή συνοικία και του ζήτησε εξηγήσεις. Ο γκεσταπίτης τού ορκίσθηκε πως μέσα σε δυο, μέσα σε τρεις το αργότερο μέρες θα είχε «κανονίσει» την υπόθεσι.

Το πρώτο που επεδίωξαν οι Γερμανοί ήταν να εξουδετερώσουν την δυσάρεστη για το γόητρό τους εντύπωσι που είχε κάνει το «επεισόδιο» στους Πολωνούς. Τους είχαν πη και ξαναπή πως οι Εβραίοι ήταν δειλοί και άνανδροι. Τώρα, για να κουκουλώσουν το ρεζιλίκι τους, κανοναρχούσαν πως «ό,τι έγινε» ήταν το έργο μιας χούφτας παλαβών και σεξουαλικώς εκφύλων – των «ιδίων εβραϊκών καθαρμάτων που κατά το παρελθόν εβίαζαν ανήλικες Πολωνέζες, μικρά κοριτσάκια!»

Μέσα στο γκέτο η κεντρική οργάνωσις της εβραϊκής αντιστάσεως, αφού ξεπάστρεψε χωρίς οίκτο όλους τους «συνεργάτες του εχθρού», εγκαταστάθηκε στις αμυντικές θέσεις που είχε διαλέξει και προετοιμάσει προ πολλού.

Χρειάστηκε να περιμένουν πολλές μέρες. Οι Γερμανοί δεν ξαναγύρισαν παρά μόνο ύστερα από δυο εβδομάδες. Αυτή τη φορά οι περίπολοί τους που μπήκαν στο γκέτο ήταν εφοδιασμέναι με βαρύ οπλισμό και προχωρούσαν με μεγάλη προσοχή και φρόνησι. Και πάλι όμως το πυκνό πυρ των απεγνωσμένων Εβραίων, που ήταν ταμπουρωμένοι για τα καλά, τους εξανάγκασε να συμπτυχθούν έξω από το τείχος με το οποίο οι Γερμανοί είχαν περιφράξει την περιοχή.

Πεισμωμένο το γερμανικό γενικό επιτελείο αποφάσισε να εξαπολύση κατά του γκέτο επίθεσι με μεγάλες δυνάμεις. Μια περίεργη σύμπτωσις θέλησε να συμπέση η επιχείρησις εκείνη με την έναρξι του εβραϊκού Πάσχα – τη γιορτή με την οποίαν οι Εβραίοι, όπου κι’ αν βρίσκωνται, γιορτάζουν κάθε χρόνο την επέτειο της εξόδου των Εβραίων, που ο Μωυσής απελευθέρωσε από τον ζυγό των Φαραώ της Αιγύπτου.

Στις 3 το πρωί 3.000 άνδρες των χιτλερικών Ες Ες, ενισχυμένοι με Πολωνούς και Λιθουανούς ταγματαλήτες, περιεκύκλωσαν το γκέτο. Δεκάδες προβολέων άρχισαν ν’ ανιχνεύουν το έδαφος, επισημαίνοντες τους στόχους στους όλμους και το πεδινό πυροβολικό. Το φράγμα πυρός του πυροβολικού των Γερμανών συνεχίστηκε έως τα ξημερώματα.

Μόλις ανέτειλε ο ήλιος, τα Ες Ες εξαπέλυσαν την επίθεσι. Περνώντας το τείχος από διάφορα σημεία, οι φάλαγγές τους συνέκλιναν προς το κέντρο του γκέτο, χωρίς να συναντήσουν σοβαρή αντίστασι. Ξαφνικά, όταν είχε πια ριχτή στη μάχη ο κύριος όγκος των δυνάμεων των Γερμανών, όταν τα γερμανικά στρατεύματα, μοιρασμένα σε ομάδες, βρέθηκαν μέσα σ’ ένα δαίδαλο από στενά σοκκάκια όλο στροφές, οι αμυνόμενοι άνοιξαν πυρ, σχεδόν εξ επαφής. Για τρίτη φορά οι Γερμανοί νικήθηκαν.

Ένα 24ωρο αργότερα μια επίθεσις των γερμανικών τανκς απεκρούσθη με μποτίλλιες γεμάτες αναμμένη βενζίνη. Όταν στερήθηκαν της υποστηρίξεως των τανκς, που κάηκαν, τα τμήματα των Ες Ες βρέθηκαν στην ανάγκη να υποχωρήσουν και για τετάρτη φορά, αφήνοντας πολλές εκατοντάδες νεκρών στο πεδίο της μάχης.

«ΤΑ ΝΕΑ», 27.6.1960, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο κυβερνήτης Φρανκ ήταν έξω φρενών. Απομάκρυνε τον επίτροπο της Γκεστάπο και τον αντικατέστησε με ένα στρατηγό των Ες Ες, στον οποίο έδωσε τη διαταγή να «ξυρίση» το γκέτο και να εξοντώση τους κατοίκους του. Ήθελε να δημιουργήση ένα παράδειγμα, ώστε κανένας πια να μην τολμήση να προκαλέση τη γερμανική δύναμι.

Ο στρατηγός των Ες Ες ήταν ένας μεθοδικός άνθρωπος. Κάθε μέρα εξαπέλυε καινούργια επίθεσι, χρησιμοποιώντας διαφορετική μέθοδο και βαρώντας προς διαφορετική διεύθυνσι. Οι αμυνόμενοι Εβραίοι πολεμούσαν με πείσμα, από σπίτι σε σπίτι, από πάτωμα σε πάτωμα, από δωμάτιο σε δωμάτιο. Δεν το είχαν σκοπό ν’ αφήσουν να συλληφθούν ζωντανοί. Επί τρεις εβδομάδες ακόμα, η επινοητικότητα, το θάρρος, η απόγνωσις αναχαίτιζαν, παρ’ όλη τη συντριπτική υπεροχή του εχθρού, τις καθημερινές επιθέσεις του. Ωστόσοι οι Εβραίοι δεν μπορούσαν να έχουν αμφιβολία ως προς το μοιραίο τέλος: δεν είχαν ν’ αντικαταστήσουν τους άνδρες που έχαναν. Κατανάλισκαν πολύ περισσότερα πυρομαχικά από όσα μπορούσαν να παράγουν τα πρωτόγονα εργοστάσιά τους. Και δεν μπορούσαν ούτε καν να σκεφθούν ν’ ανακαταλάβουν τις θέσεις που έχαναν, όσο ζωτική σημασία κι’ αν είχαν για τον αγώνα ενός ολόκληρου τομέα.

Από την άλλη μεριά, ο στρατηγός των Ες Ες απέφευγε τις θριαμβολογίες. Τα στρατεύματά του είχαν υποστή βαρειές απώλειες και η προπαγάνδα των ναζήδων δεν κατώρθωνε να συγκαλύψη το καταπληκτικό αυτό γεγονός. Μια χούφτα φτωχοί Εβραίοι κατώρθωσαν να κάνουν θραύσι και να εξευτελίσουν τις καλύτερες μονάδες του στρατού που είχαν στη Βαρσοβία οι Γερμανοί.

Ο στρατηγός απεφάσισε ν’ αλλάξη μέθοδο. Απέσυρε τους άντρες του από το εσωτερικό του γκέτο, περιέσφιξε τον κλοιό της πολιορκίας και κουβάλησε βαρύ πυροβολικό.

Τότε πια δημιουργήθηκε μια αληθινή κόλασις. Αδιάκοπα τα μεγάλα κανόνια βομβάρδιζαν την συνοικία, καταστρέφοντας συστηματικά ό,τι ακόμα έμενε όρθιο. Τη νύχτα βομβαρδιστικά αεροπλάνα Χαίνκελ έρριχναν εκατοντάδες εμπρηστικών βομβών.

Οι Εβραίοι είχαν καταντήσει φάσματα από την εξάντλησι, την πείνα, την δίψα. Πολλοί είχαν σοβαρά τραύματα.

Η πολωνική αντίστασις αρνιόταν κατηγορηματικά, οριστικά, να σπεύση σε βοήθεια του γκέτο. Άλλωστε, έξω από την περιοχή όπου ήταν περιμαντρωμένοι οι Εβραίοι, δεν γινόταν σχεδόν λόγος για την εβραϊκή εξέγερσι. Κανένας δεν ήθελε να μιλάη γι’ αυτήν.

Τις μέρες που ακολούθησαν σημειώθηκε ένα περίεργο φαινόμενο: από τη Βαρσοβία και τα γύρω χωριά, δεκάδες Εβραίων που τα είχαν καταφέρει να διαφύγουν και να καμουφλαριστούν σε χριστιανούς, ξαναγύρισαν στο γκέτο, για να πάρουν μέρος στον έσχατο αγώνα. Θεωρούσαν πως είναι ένα μεγάλο προνόμιο να πεθάνη κανείς με αξιοπρέπεια.

«ΤΑ ΝΕΑ», 28.6.1960, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Επί τέλους ο βομβαρδισμός σταμάτησε, οι πυρκαϊές έσβησαν. Και τα Ες Ες ξανάρχισαν την επίθεσι. Αυτή τη φορά είχαν στα χέρια τους όλα τα ατού. Οι Εβραίοι δεν είχαν πια αμυντικές θέσεις, δεν είχαν πια τρόπο επικοινωνίας και τα αποθέματά τους σε πυρομαχικά, ψωμί και νερό είχαν σχεδόν εξαντληθή. Οι Γερμανοί ενεργούσαν με σύστημα. Περιοριζόντουσαν να περικυκλώνουν τα οχυρά των Εβραίων ένα-ένα, για να καθαρίζουν κάθε φωλιά αντιστάσεως με το πυροβολικό και τα φλογοβόλα.

Έκαναν τα αδύνατα δυνατά για να συλλάβουν αιχμαλώτους, με τον υπολογισμό ότι με τα βασανιστήρια οι Εβραίοι αιχμάλωτοι θα τους απεκάλυπταν την ακριβή τοποθεσία των οχυρών τους. Αλλ’ οι Εβραίοι προτιμούσαν να σουβλιστούν ζωντανοί παρά να παραδοθούν.

Μην τολμώντας να μπουν μέσα στους υπονόμους, οι Γερμανοί άρχισαν να τους ρίχνουν ασφυξιογόνα αέρια. Σε λίγο τα λασπερά νερά των υπονόμων παρέσυραν ομάδες πτωμάτων Εβραίων, που είχαν πεθάνει από ασφυξία. Κι’ όμως, παρ’ όλα αυτά, η αντίστασις συνεχιζόταν. Κεραυνοβόλες επιδρομές εναντίον γερμανικών περιοχών, που είχαν περικοπή από τις μονάδες τους, και κομμάντος της αυτοκτονίας που ριχνόντουσαν είχαν για τους επιτιθεμένους Γερμανούς ως αποτέλεσμα πολλές εκατοντάδες νεκρών. Στο σύνολό τους οι απώλειες των Γερμανών, από τότε που άρχισαν την επίθεσι κατά του γκέτο, μετριόντουσαν με τις χιλιάδες.

«ΤΑ ΝΕΑ», 29.6.1960, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στις 15 του Μάη ο εβραϊκός πομπός εξέπεμψε το τελευταίο του μήνυμα:

«Εδώ η φωνή του γκέτο της Βαρσοβίας! Για όνομα του Θεού, βοηθήστε μας!»

Στις 16 Μαΐου 1943 τα Ες Ες ανατίναξαν την μεγάλη συναγωγή, που τόσα χρόνια ήταν το σύμβολο του ιουδαϊσμού στην Πολωνία. Όπως ο ναός του Σολομώντος καταστράφηκε από τους Ρωμαίους, έτσι και η συναγωγή της οδού Τλαμάτσκα καταστράφηκε από τους Γερμανούς. Κι’ έτσι ο κυβερνήτης Φρανκ μπόρεσε ν’ αναγγείλη θριαμβευτικά πως το πρόβλημα του γκέτο της Βαρσοβίας είχε βρη την «οριστική του λύσι».

*Αποσπάσματα από σειρά άρθρων που είχαν δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Τα Νέα» τον Ιούνιο του 1960. Τα συγκεκριμένα κείμενα, με τίτλο «Η Έξοδος» και υπέρτιτλο «Το μαρτύριο μιας φυλής», αναφέρονται στην ολοκληρωτική καταστροφή του γκέτο της Βαρσοβίας από τους ναζί την άνοιξη του 1943, στο ουσιαστικό τέλος των Εβραίων της Βαρσοβίας.