Μαρία Γκαετάνα Ανιέζι: Η πρωτοπόρος μαθηματικός που αμφισβήτησε τους άντρες της εποχής της

Η γυναίκα, του 18ου αιώνα, που αφοσιώθηκε στα μαθηματικά και τη φιλανθρωπία. Όμως, δεν τελειώνουν εκεί τα εξαιρετικά επιτεύγματα και οι ιδιότητές της. Η Μαρία φρόντισε ανιδιοτελώς τα 20 μικρότερα αδέλφια της μετά τον θάνατο της μητέρας της, παραμερίζοντας τις δικές της φιλοδοξίες να ενταχθεί σε μοναστήρι και να γίνει καλόγρια.

Αφού πέθανε ο πατέρας της και τα αδέλφια της μεγάλωσαν, η Μαρία αφιέρωσε το υπόλοιπο της ζωής της στη βοήθεια των φτωχών και των αστέγων. Αν και η οικογένειά της ήταν από τις πλουσιότερες της Μπολόνια εκείνη την εποχή, έδωσε όλα τα χρήματα και τα υπάρχοντά της στους άπορους, πεθαίνοντας φτωχή.

Η Μαρία Γκαετάνα Ανιέζι ήταν μια σπουδαία μαθηματικός, φιλόσοφος και θεολόγος. Ξεπέρασε όλα τα όρια που της έβαζαν φραγμούς σαν γυναίκα στην Ιταλία του 18ου αιώνα για να επηρεάσει όχι μόνο τον κόσμο των μαθηματικών, αλλά και τη ζωή των απλών ανθρώπων που ζούσαν στη γενέτειρά της, το Μιλάνο.

Photo: Wikimedia Commons

Μια ανιδιοτελής ζωή

‍Η Μαρία Γκαετάνα Ανιέζι γεννήθηκε το 1718 στο Μιλάνο της Ιταλίας. Ο πατέρας της ήταν εύπορος έμπορος μεταξιού και η μητέρα της ήταν ανήλικη ευγενής. Ήταν μέλος μιας μεγάλης οικογένειας, η μεγαλύτερη από 21 παιδιά. Χάρη στον σχετικό πλούτο της οικογένειάς της, η Μαρία μπόρεσε να μεγαλώσει γύρω από τα βιβλία και να λάβει την εκπαίδευση που στερούνταν τα περισσότερα κορίτσια στην Ιταλία εκείνης της εποχής. Στην ηλικία των 5 ετών, γνώριζε ήδη άριστα τα ιταλικά και τα γαλλικά. Μέχρι τα 11α γενέθλιά της, η Μαρία μιλούσε άπταιστα επτά γλώσσες.

Η οικογένεια και οι γείτονες της Μαρίας τη θεωρούσαν παιδί θαύμα και υποστήριζαν τη συνέχιση της φοίτησής της στο σχολείο. Ωστόσο, όταν έγινε 12 ετών, άρχισε να βιώνει μια μυστηριώδη ασθένεια. Όλοι αναρωτιόντουσαν αν είχε προκληθεί από το υπερβολικό διάβασμά της – δυστυχώς πέφτοντας θύμα της δημοφιλούς ιδέας ότι οι γυναίκες δεν ήταν γραφτό να μαθαίνουν για τον κόσμο και να αποκομίζουν γνώσεις.

Δείτε το βίντεο

Μια ασθένεια που δε μπορούσε να διαγνωσθεί

Οι γιατροί της συνταγογράφησαν έντονες σωματικές δραστηριότητες στην ύπαιθρο, αλλά αυτές επιδείνωσαν την ασθένεια. Σήμερα, οι μελετητές πιστεύουν ότι είναι πιθανό η Μαρία να ήταν επιληπτική και να έπασχε από επιληπτικές κρίσεις.

Αφού η συνταγή για άσκηση δεν κατάφερε να τη θεραπεύσει, η Μαρία είχε τη δυνατότητα να συνεχίσει τις σπουδές της. Της άρεσαν τα μαθηματικά και η φιλοσοφία, ενώ έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη γεωμετρία. Ο πατέρας της ήθελε να στηρίξει τη Μαρία, αλλά εκείνη ξεπερνούσε γρήγορα την παραδοσιακή διδασκαλία. Αποφάσισε να καλέσει γνωστούς ακαδημαϊκούς και στοχαστές από όλη την επαρχία της Μπολόνια στο σπίτι του για να συζητήσουν τις νέες ιδέες με τη Μαρία. Είχε τακτικές συναντήσεις με την ομάδα των ανδρών, αμφισβητώντας τις υποθέσεις τους.

Θρησκεία και μαθηματικά πάνε αντάμα

Αφού πέθανε η μητέρα της Μαρίας, ανέλαβε de facto τη φροντίδα των 20 μικρότερων αδελφών της. Δυσανασχετούσε με το έργο αυτό, καθώς ο στόχος της ζωής της ήταν πάντα να ενταχθεί σε μοναστήρι. Η Μαρία ήταν βαθιά θρησκευόμενη και πίστευε ότι τα μαθηματικά πήγαιναν χέρι-χέρι με τη θεολογία. Ωστόσο, σε αντάλλαγμα για τη φροντίδα των αδελφών της, ο πατέρας της τής επέτρεψε να αποσυρθεί εντελώς από τη δημόσια ζωή. Δεν έβγαινε σχεδόν ποτέ από το σπίτι της, αφιερώνοντας κάθε στιγμή του ελεύθερου χρόνου της στην έρευνα και την εργασία. Η Μαρία ήταν επίσης παθιασμένη με το φιλανθρωπικό έργο, δωρίζοντας μεγάλα ποσά από τον σημαντικό πλούτο της οικογένειάς της στους άπορους του Μιλάνου.

Η Μαρία διορίστηκε στην έδρα των μαθηματικών, της φυσικής και των φυσικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια από τον Πάπα Βενέδικτο ΙΔ΄ το 1750. Ήταν μόλις η δεύτερη γυναίκα στη δυτική ιστορία που διορίστηκε καθηγήτρια σε πανεπιστήμιο. Όταν ο πατέρας της πέθανε το 1752, η Μαρία χάρισε όλα τα υπάρχοντά της και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής της εργαζόμενη με την Εκκλησία για να βοηθήσει τους φτωχούς. Το 1783 ίδρυσε ένα γηροκομείο στο Μιλάνο, όπου επίσης έζησε και εργάστηκε. Πέθανε το 1799 ως μια φτωχή και άγνωστη γυναίκα, θαμμένη σε άσημο τάφο.

Photo: Wikimedia Commons

‍Το έργο της ως μαθηματικός

Το μεγαλύτερο μαθηματικό επίτευγμα της Μαρίας ήταν η συγγραφή του βιβλίου «Αναλυτικοί θεσμοί για τη χρήση της ιταλικής νεολαίας», το οποίο αποτελείται από δύο μέρη. Τα βιβλία εξηγούσαν την ολοκλήρωση της μαθηματικής ανάλυσης και της άλγεβρας, εστιάζοντας στο έργο του Leonhard Euler.

Το πρώτο βιβλίο της σειράς επικεντρώθηκε στα πεπερασμένα σύνολα, ενώ το δεύτερο ασχολήθηκε με τον απειροστικό λογισμό. Η Μαρία σκόπευε με το βιβλίο αυτό να κάνει το νέο πεδίο του λογισμού πιο προσιτό στους μαθητές (συμπεριλαμβανομένων των μικρότερων αδελφών της) και στους μαθηματικούς που ενδιαφέρονταν για το θέμα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο επέλεξε να γράψει τα βιβλία στα ιταλικά. Συνηθιζόταν ακόμη να εκδίδονται βιβλία στα λατινικά, την παραδοσιακή γλώσσα των ακαδημιών. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μιλούσαν ούτε διάβαζαν λατινικά και μπορούσαν να καταλάβουν μόνο ιταλικά. Η Μαρία ήθελε να διασφαλίσει ότι πολλοί άνθρωποι θα μπορούσαν να διαβάσουν και να μάθουν από τα βιβλία της.

Αφιέρωσε το βιβλίο στην αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία, η οποία την ευχαρίστησε με μια επιστολή και το δώρο διαμαντένιων κοσμημάτων. Η Μαρία έλαβε επίσης μετάλλιο και αναγνώριση από τον Πάπα Βενέδικτο ΙΔ’ για τη συμβολή της στα μαθηματικά. Εκείνη την εποχή, ο λογισμός απασχολούνταν σε μεγάλο βαθμό για τις εφαρμογές του στη φυσική. Η Μαρία βοήθησε στην εκλαΐκευση του ως σημαντικού κλάδου από μόνη της.

Ο αντίκτυπος της Μαρία Γκαετάνα Ανιέζι στις γυναίκες ‍της επιστήμης

Μετά τον θάνατο του πατέρα της Μαρίας, η ίδια εγκατέλειψε σε μεγάλο βαθμό τα μαθηματικά και τα ακαδημαϊκά πέρα από τη θεολογία. Παρά το πρόωρο τέλος της μαθηματικής της καριέρας, είχε τεράστιο αντίκτυπο στην πορεία της ιστορίας της επιστήμης. Η ασυνήθιστη ζωή της Μαρίας αποτελεί ένα εμπνευσμένο πρότυπο για τις γυναίκες (και για οποιονδήποτε άλλον) σε όλες τις εποχές και γεωγραφικές τοποθεσίες.

Η Μαρία αγωνίστηκε για να κάνει τα μαθηματικά πιο προσιτά και διαθέσιμα σε ανθρώπους εκτός των πλούσιων ή των ακαδημαϊκών κύκλων. Πολλοί άνθρωποι, σε όλη την Ευρώπη, διάβασαν το βιβλίο της τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Εμπνεύστηκαν να μάθουν περισσότερα και να βουτήξουν στα μαθηματικά. Σήμερα, η Μαρία μνημονεύεται ως η πρώτη γυναίκα που απέκτησε διεθνές κύρος στα μαθηματικά. Ένας αστεροειδής και ένας σεληνιακός κρατήρας έχουν πάρει το όνομά τους προς τιμήν της.

Photo: Wikimedia Commons