Bloomberg για Πούτιν: Πώς επανέλαβε τα λάθη του Ναπολέοντα

Στις κινήσεις του Βλαντίμιρ Πούτιν μετά την εισβολή στην Ουκρανία και το γεγονός ότι ο ρωσικός στρατός έχει αρχίσει να φθείρεται μετά από περισσότερο έναν χρόνο πολέμου αναφέρεται μία εκτενής ανάλυση του Bloomberg που εστιάζει στη σημασία της στρατηγικής, σημειώνοντας πως ο Ρώσος πρόεδρος επαναλαμβάνει το λάθος του Ναπολέοντα.

Ποιο είναι αυτό; Σύμφωνα με τον αρθρογράφο Χαλ Μπραντς, ότι η στρατηγική κερδίζει τους πολέμους και όχι η δύναμη. Όπως αναφέρει το Bloomberg, ο επαναστατικός τρόπος πολέμου του Ναπολέοντα παραλίγο να του δώσει την κυριαρχία στην Ευρώπη, μέχρι που οι αντίπαλοί του έβαλαν μυαλό και άλλαξαν τις δικές τους μεθόδους. Το πλεονέκτημα είναι αναλώσιμο, οπότε η προσαρμογή είναι ουσιαστική.

Έτσι το άρθρο κάνει μία σύγκριση του τι έπαθε ο Ναπολέοντας όταν καθυστέρησε και ο στρατός του χτυπήθηκε από τον ρωσικό χειμώνα με όσα έπαθε ο Πούτιν στην Ουκρανία.

Ο αρθρογράφος υποστηρίζει ότι παρά τις κοσμογονικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο πέρασμα των αιώνων, με την άνοδο και την πτώση μεγάλων δυνάμεων και ηγετών, οι βασικές αρχές της στρατηγικής παραμένουν ίδιες από την εποχή των Θουκυδίδη, Μακιαβέλι και Κλαούζεβιτ και αναφέρεται σε τέσσερα διδάγματα που παραμένουν επίκαιρα και μας τα θυμίζει ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Δίδαγμα πρώτο: Η στρατηγική είναι πολύ σημαντική για να αφήνεται στους στρατηγούς

Η στρατηγική είναι πολύ σημαντική για να αφεθεί σε στρατηγούς. Η στρατηγική είναι στενά συνδεδεμένη με τη χρήση δύναμης, επειδή η απειλή της βίας σκεπάζει τα παγκόσμια ζητήματα. Δίνουμε μεγαλύτερη προσοχή στη στρατηγική σε στιγμές όπου η διαφορά μεταξύ καλών και κακών επιλογών, μπορεί να σημαίνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου για ανθρώπους και ολόκληρα έθνη.

Ακόμα η στρατηγική περιλαμβάνει τη χρήση όλων των μορφών δύναμης για την ευημερία σε έναν χαοτικό κόσμο. Η αποθέωση της στρατηγικής είναι η σύμπραξη: Δηλαδή να συνδυάζεις πολλαπλά εργαλεία, όπως όπλα, χρήματα, διπλωματία ή ακόμα και λέξεις για να επιτύχεις το τέλος του ενός.

Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για παράδειγμα ο μέσος Γερμανός στρατιώτης ήταν καλύτερος από τον αντίστοιχο Αμερικανό, τον Βρετανό ή τον Σοβιετικό αντίπαλό του. Αυτό που επέτρεψε στη Μεγάλη Συμμαχία να επικρατήσει δεν ήταν απλώς οι ανώτεροι πόροι, αλλά η υπεροχή στην αντιμετώπιση των πολλών καθηκόντων – κινητοποίηση των οικονομιών, διαχείριση ενός εύθραυστου συνασπισμού, κατανομή του περιορισμένου ανθρώπινου δυναμικού και υλικού σε πολλαπλά θέατρα- που απαιτούσαν τη νίκη σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο σε ένα παγκόσμιο πεδίο μάχης.

Οι μεγάλοι στρατηγικοί ηγέτες σε εκείνον τον πόλεμο δεν ήταν οι στρατηγοί ή οι ναύαρχοι, όσο ταλαντούχοι κι αν μπορούσαν να είναι. Ήταν οι πολιτικοί όπως ο Ουίνστον Τσόρτσιλ και ο Φρανκλίνος Ρούσβελτ, που έβαλαν όλα τα κομμάτια στη σειρά και επίσης παρέδωσαν μαθήματα στρατηγικής στο πολιτικό επίπεδο, με το να ενώσουν τον λαό τους προς τον κοινό σκοπό.

Ο Πούτιν είναι ο χειρότερος στρατηγιστής του πολέμου στην Ουκρανία

Αυτό θυμίζει η αντίσταση της Ουκρανίας καθώς το Κίεβο επιβίωσε όχι μόνο με τους άθλους στρατιωτικής ικανότητας, αλλά και με επιδέξια διπλωματία που εξασφάλισε τη διεθνή αλληλεγγύη και την έξυπνη χρήση της πληροφορίας για να συσπειρώσει τον πληθυσμό του και να πει την ιστορία του στον κόσμο.

Ο πιο εντυπωσιακός στρατηγιστής αυτού του πολέμου είναι ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος αρχικά ήταν ερασιτέχνης όταν ξεκίνησαν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις, αλλά ήταν ένας βιρτουόζος στη χρήση της ρητορικής και στο ψυχικό σθένος.

Ο χειρότερος στρατηγιστής του πολέμου από την άλλη είναι σίγουρα ο Πούτιν. Είναι αδέξιος σε αυτή τη σύγκρουση, καθώς έδωσε στους Δυτικούς αντιπάλους του τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν οικονομικές κυρώσεις, να εξάγουν και να μοιραστούν εργαλεία ελέγχου και πληροφοριών, να παρέχουν στρατιωτική βοήθεια και άλλα εργαλεία για να κάνουν το κόστος της Ρωσίας στον πόλεμο όσο πιο υψηλό γίνεται.

Σε μεγάλο βαθμό εκμηδένισε τα πλεονεκτήματα που είχε και συγκεκριμένα τις εξαγωγές ενέργειας, τις οποίες η Μόσχα είχε χρησιμοποιήσει κατά το παρελθόν για να «δωροδοκήσει» την Ευρώπη και καταδίκασε τη χώρα του σε οικονομική και τεχνολογική καταναγκαστική εξάρτηση από το Πεκίνο.

Εάν η στρατηγική περιλαμβάνει όλα τα πράγματα που διαμορφώνουν την παγκόσμια θέση μιας χώρας, η παρουσία του Πούτιν αποτελεί ένα μάστερ σε στρατηγικό αυτοτραυματισμό.

Δίδαγμα δεύτερο: Η σημασία των έξυπνων στρατηγικών

Οι καλύτερες στρατηγικές αποκαλύπτουν τη δύναμη σε απροσδόκητα μέρη και ομολογουμένως, η εξυπνάδα μπορεί να υπερνικάει το αριθμητικό πλεονέκτημα. Το αποτέλεσμα των πολέμων όμως δεν έχει καθοριστεί αποκλειστικά από την ισορροπία υλικών και οι οξυδερκείς στρατηγιστές ξέρουν πως να μετατοπίζουν τις ισορροπίες με το να βρίσκουν καινοτόμους τρόπους για να αποκτήσουν πλεονέκτημα.

Η ανάλυση του Blooomberg φέρνει παραδείγματα από την ιστορία. Τον έβδομο αιώνα ο προφήτης Μωάμεθ αξιοποίησε τον θρησκευτικό ζήλο στην υπηρεσία της στρατιωτικής κατάκτησης. Η ιδεολογική αφοσίωση των ακολούθων του, ξεκλείδωσε νέους και θανατηφόρους πολέμους.

Στα τέλη του 1940, ο Μάο Τσετούνγκ θριάμβευσε στον κινεζικό εμφύλιο πόλεμο επειδή χειραγώγησε τις δυναμικές μίας περιφερειακής διαμάχης, περιλαμβάνοντας την Ιαπωνία και μία παγκόσμια διαμάχη που περιλάμβανε τη Βρετανία και τις ΗΠΑ, σε μία τοπική με τον Τσιανγκ Κάι Σεκ.

Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν πως η στρατηγική έχει μία βαθιά πειθαρχία διανόησης. Απαιτεί τον υπολογισμό περίπλοκων καταστάσεων και τον εντοπισμό ενός κρίσιμου σημείου πλεονεκτήματος.

Με βάση την ισορροπία δυνάμεων η Ουκρανία δεν θα έπρεπε να υπάρχει σήμερα

Όπως αναφέρει το Bloomberg, αν σκεφτεί κάποιος τον πόλεμο στην Ουκρανία και αν κρίνει με βάση την αρχική ισορροπία δυνάμεων η Ουκρανία δεν θα έπρεπε να υπάρχει σήμερα.

Όμως η ουκρανική στρατηγική βρήκε δύναμη σε απροσδόκητα μέρη. Η δέσμευση του πληθυσμού ενεργοποίησε μία άμυνα όλης της κοινωνίας την οποία δεν περίμεναν οι δυνάμεις του Πούτιν. Επίσης η δημιουργική χρήση του εδάφους, οι τακτικές κλεφτοπολέμου και οι σχετικά φθηνές τεχνολογίες όπως τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη επίσης επέτρεψαν στην Ουκρανία να μετριάσει την επέλαση των Ρώσων.

Εν αντιθέσει η στρατηγική της Ρωσίας, δημιούργησε αδυναμία σε απροσδόκητα σημεία διασκορπίζοντας ολιγάριθμα στρατεύματα στις πολλές γραμμές της επέλασης, αποτυγχάνοντας να δημιουργήσει μία κεντρική διοίκηση που θα έκανε τον στρατό του Πούτιν να λειτουργήσει σαν ομάδα και απειλώντας μία κατάρρευση των Ουκρανών που ποτέ δεν συνέβη.

Δίδαγμα τρίτο: Ο ρόλος της πολιτικής

Γιατί όμως Ρωσία δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες με τόσο επικό τρόπο; Η απάντηση είναι το τρίτο δίδαγμα δηλαδή πως η στρατηγική καθορίζεται και από την πολιτική γιατί μπορεί οι προκλήσεις της στρατηγικής να είναι παγκόσμιες, αλλά το περιεχόμενο της στρατηγικής δεν μπορεί ποτέ να διαχωριστεί από το πολιτικό σύστημα που την παράγει.

Η αιματηρή ιστορία της μοντέρνας εποχής το αποδεικνύει. Οι μεγάλοι τύραννοι του 20ου αιώνα βλέπουν την εσωτερική μεταμόρφωση ως πρόδρομο της παγκόσμιας μεταμόρφωσης. Με τον ίδιο τρόπο η απολυταρχική φύση των καθεστώτων τους σχηματοποίησε τις δυνάμεις που τους έκανε να φαίνονται τόσο εντυπωσιακοί: σκληρότητα, ιδεολογικός ζήλος, τακτική πονηριά. Αλλά η φύση επίσης σχηματοποίησε την αδυναμία – βαναυσότητα και επιθετικότητα που έκανε τον κόσμο να στραφεί εναντίον τους.

Η στρατηγική είναι δηλαδή μια δοκιμασία τόσο των πολιτικών συστημάτων όσο και των μεμονωμένων ηγετών τους. Οι δημοκρατικές κοινωνίες λειτουργούν συνήθως καλύτερα γιατί η διάχυση της εξουσίας δημιουργεί ισχυρότερα κοινωνικά περιβάλλοντα, που συμβάλλουν στη λήψη πιο ψύχραιμων αποφάσεων.

Στην περίπτωση της Ρωσίας, στη λανθασμένη απόφαση του Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία ενδέχεται να συνέβαλε η αίσθηση του αήττητου μετά από μια σειρά μικρών νικών σε Γεωργία, Ουκρανία και Συρία. Αλλά και η υπερσυγκέντρωση εξουσίας στο πρόσωπό του.

Οι  αυταρχικοί ηγέτες γίνονται πιο χαζοί με το πέρασμα του χρόνου

Όπως σημειώνει το Bloomberg οι αυταρχικοί ηγέτες γίνονται πιο χαζοί με το πέρασμα του χρόνου καθώς είναι πιο στενόμυαλοι στη διαφωνία και παίρνουν αποστάσεις από την πραγματικότητα. Από τον Φεβρουάριο του 2022 και μετά ο κόσμος κατάλαβε πόσο κακή έγινε αυτή η κρίση.

Οι τόσες πολλές ελλείψεις στο πολεμικό πλάνο του Πούτιν από το γεγονός ότι βασίστηκε στη δική του ακλόνητη άποψη ότι η Ουκρανία δεν ήταν πραγματικά κράτος μέχρι το γεγονός ότι κράτησε μυστική την εισβολή και το κοινοποίησε στις δυνάμεις του μερικές μέρες πριν την επίθεση, έχουν τις βάσεις τους στις παθογένειες του καθεστώτος και στους συμβούλους του που είναι φανερά τρομοκρατημένοι να του φέρουν αντίρρηση.

Η φύση αυτής της στρατηγικής που αναζητά τη βίαιη κατάκτηση μίας γειτονικής χώρας με μία μαζική κτηνωδία αντανακλάται στα ήθη των γκάνγκστερ που χαρακτηρίζουν τη Ρωσία.

Από τα τείχη του Κρεμλίνου μέχρι τα χαρακώματα του Μπαχμούτ, ο πόλεμος του Πούτιν έχει διαποτιστεί από την πολιτική.

Δίδαγμα τέταρτο: Η αξία της προσαρμογής

Μια τέταρτη αλήθεια, κατά των αρθρογράφο του Bloomberg, έρχεται στο επίκεντρο όσο ο πόλεμος στην Ουκρανία μακραίνει όλο και περισσότερο και είναι ότι η στρατηγική σχετίζεται με την προσαρμογή όσο και με τον σχεδιασμό.

Όπως επισημαίνει ο Μπραντς δεν υπάρχει κάποια παγκόσμια φόρμουλα για την επιτυχία της στρατηγικής και ακόμα κι ένα καλά στημένο σχέδιο μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ και να λειτουργήσει καταστροφικά.

Έτσι η στρατηγική είναι μία διαδικασία που δεν τελειώνει ποτέ και η ευελιξία και η καλή κρίση είναι τόσο σημαντική όσο το αρχικό σχέδιο.

Η στρατηγική της Αμερικής κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου περιελάβανε συγκράτηση και αναθεωρούνταν και τροποποιούνταν συνεχώς για μία περίοδο 40 ετών, καθώς οι συνθήκες άλλαζαν και η Σοβιετική Ένωση πειραματιζόταν με νέες μεθόδους επέκτασης.

Η περίπτωση του Ναπολέοντα είναι ενδεικτική: Το επαναστατικό στυλ πολέμου του παραλίγο να του δώσει την κυριαρχία στην Ευρώπη, «μέχρι που οι αντίπαλοί του έβαλαν μυαλό και άλλαξαν τις δικές τους μεθόδους».

Η μάχη προσαρμογής δεν θα τελειώσει μέχρι να τελειώσει η σύγκρουση

Μέχρι τώρα η Ουκρανία με την υποστήριξη της Ευρώπης κερδίζει τη μάχη της προσαρμογής, προσθέτει ο αρθρογράφος σημειώνοντας πως το Κίεβο βρήκε τρόπους να εξουδετερώσει τα αρχικά πλεονεκτήματα της Ρωσίας:

Στα μέσα του 2022, χρησιμοποίησε πυραυλικά συστήματα υψηλής κινητικότητας που προμήθευαν οι Αμερικανοί και άλλες δυνατότητες για να στοχεύσει τις αποθήκες πυρομαχικών και τους κόμβους εφοδιασμού του Πούτιν, αποκρούοντας έτσι μια ρωσική επίθεση πυροβολικού που απειλούσε να διασπάσει τις ουκρανικές δυνάμεις στα ανατολικά. Στη συνέχεια, η Ουκρανία γύρισε την κατάσταση από τις υπερεκτεταμένες ρωσικές δυνάμεις, με επιθέσεις που ανακατέλαβαν μεγάλα κομμάτια γης γύρω από το Χάρκοβο και τη Χερσώνα.

Η μάχη της προσαρμογής δεν θα τελειώσει μέχρι να τελειώσει η σύγκρουση. Και εάν η ιστορία της στρατηγικής μας διδάσκει κάτι είναι πως οι πιο κρίσιμες δοκιμασίες του πολέμου βρίσκονται μπροστά μας.

Η σημασία της μελέτης της στρατηγικής σήμερα

Ο Μπραντς εστιάζει στη σημασία της μελέτης της στρατηγικής σημειώνοντας πως «διαφορετικές αποφάσεις σε κρίσιμες στιγμές μπορεί να είχαν επιτρέψει στην Αθήνα να κερδίσει τον Πελοποννησιακό Πόλεμο ή η Γερμανία και οι σύμμαχοί της να είχαν κερδίσει τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ίσως ακόμα και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο».

Η τύχη του συγκεκριμένου πολέμου δεν ήταν επίσης προκαθορισμένη, ένα πιο έξυπνο σχέδιο από τον Πούτιν και μία λιγότερο επίμονη ουκρανική άμυνα με μία διαφορετική αμερικανική στάση θα μπορούσαν εύκολα να είχαν οδηγήσει σε μια ρωσική νίκη που θα είχε αναδιατάξει την Ανατολική Ευρώπη και θα είχε αντίκτυπο σε όλο τον κόσμο. Η Ουκρανία, ή μεγάλα κομμάτια της, θα μπορούσαν να είχαν ενσωματωθεί σε ένα «ενιαίο κράτος» με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία.

Οι επιλογές που θα γίνουν στη Μόσχα, το Κίεβο, την Ουάσιγκτον και το Πεκίνο θα καθορίσουν πότε και πώς θα τελειώσει η σύγκρουση και αν θα ενισχύσει ή θα κλονίσει μια διεθνή τάξη που βρίσκεται υπό αυξανόμενη πίεση.

«Οι σοβαροί άνθρωποι δεν μπορούν πλέον να πιστεύουν, όπως υποστηριζόταν μερικές φορές πριν από μια γενιά, ότι οι συγκρούσεις και ίσως η ίδια η στρατηγική έχουν γίνει πασέ σε μια εποχή ειρήνης μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Καλώς ήρθατε λοιπόν σε έναν κόσμο στον οποίο η πριμοδότηση της καλής στρατηγικής – και της γνώσης της ιστορίας που την καθιστά δυνατή – είναι πράγματι υψηλή», καταλήγει ο Μπραντς.