Γιατί κάποιοι άνθρωποι χάνουν την προφορά τους ενώ άλλοι όχι – Γλωσσολόγος απαντά

Ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο μιλάει αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητάς του. Είναι φυλετικός, χαρακτηρίζοντας έναν ομιλητή ως ανήκοντα σε μια κοινωνική ομάδα ή σε μια άλλη. Οι προφορές είναι ένα σημάδι του ανήκειν όσο και κάτι που χωρίζει τις κοινότητες.

Ωστόσο, όλοι μας μπορούμε πιθανώς να σκεφτούμε παραδείγματα ανθρώπων που φαίνεται να έχουν «χάσει» την περιφερειακή ή εθνική τους προφορά και άλλων που η προφορά τους παραμένει σταθερά στη θέση της.

Δεδομένης της προσωπικής και κοινωνικής σημασίας του τρόπου με τον οποίο μιλάει κάποιος, γιατί να αλλάξει η προφορά κάποιου;

Μπορεί να σκέφτεστε την προφορά σας ως ένα φυσικό μέρος του εαυτού σας – αλλά η συνειδητή ή υποσυνείδητη επιθυμία να ενταχθείτε μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που μιλάτε, είτε το θέλετε είτε όχι. Έρευνες έχουν δείξει ότι η προφορά ενός ατόμου θα κινηθεί προς εκείνη της ομάδας συνομιλητών με την οποία ταυτίζεται σε κάποιο στάδιο της ζωής του. Οι προφορές είναι ένα ρευστό χαρακτηριστικό της ομιλίας. Αν κάποιος μετακομίσει από την Αυστραλία στις ΗΠΑ για να εργαστεί, για παράδειγμα, πιθανότατα θα τροποποιήσει τουλάχιστον την προφορά του, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα.

Αυτό μπορεί να οφείλεται στην ανάγκη ή την επιθυμία να γίνει πιο κατανοητή και να γίνει αποδεκτή σε μια νέα κοινότητα. Μπορεί επίσης να θέλουν να αποφύγουν τη γελοιοποίηση για τον τρόπο που μιλούν. Πάνω από το ένα τέταρτο των ανώτερων επαγγελματιών που προέρχονται από την εργατική τάξη στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν ξεχωρίσει για την προφορά τους στην εργασία τους.

Αίσθηση του ανήκειν

Για τα άτομα των οποίων η προφορά αλλάζει, ο τρόπος ομιλίας μπορεί να είναι λιγότερο σημαντικός για την αίσθηση της ταυτότητάς τους ή η ταυτότητά τους με μια κοινωνική ή επαγγελματική ομάδα μπορεί να είναι πιο επιτακτική.

Ακόμη και πριν γεννηθούμε, είμαστε εκτεθειμένοι στα πρότυπα ομιλίας των ανθρώπων γύρω μας. Μελέτες σε νεογέννητα έχουν διαπιστώσει ότι είναι δυνατόν να ανιχνεύσουμε από τις κραυγές τους τονικές πτυχές που αφορούν ειδικά τις κοινότητες ομιλίας τους. Για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες μας, είμαστε λίγο πολύ προγραμματισμένοι να ενταχθούμε. Παράγουμε φωνές που ακούγονται σαν να ανήκουν στις κοινότητες των φροντιστών μας. Προχωράμε μέσα από διάφορα στάδια ανάπτυξης του λόγου που έχουν ως αποτέλεσμα να έχουμε μοτίβα ομιλίας παρόμοια με αυτά των γύρω μας.

Αναδυόμενοι στην κοινωνία, αναμιγνυόμαστε με άτομα εκτός της περιορισμένης κοινωνικής μας ομάδας και εκτεινόμαστε σε περισσότερα μοτίβα ομιλίας. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα η προφορά ενός παιδιού να αλλάζει γρήγορα για να γίνει αποδεκτή από τους συνομηλίκους του.

«Ένας συνάδελφός μου από τις ΗΠΑ, για παράδειγμα, ο οποίος εργάζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο, μου είπε πώς το παιδί τους είχε αρχίσει να μιλάει με μια τυπική προφορά της νότιας Αγγλίας από τότε που ξεκίνησε το σχολείο. Οι γονείς διδάσκονταν πλέον από το παιδί τους να μιλάει «σωστά» αγγλικά» γράφει η Jane Setter στο theconversation.com

Δείτε το βίντεο

Μια ισχυρή ταυτότητα

Για άλλους των οποίων η προφορά δεν φαίνεται να αλλάζει, αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι αισθάνονται ασφαλείς στην ταυτότητά τους και η προφορά τους είναι πολύ σημαντικό μέρος αυτής της ταυτότητας – ή ότι η διατήρηση της διαφοράς είναι πολύτιμη γι’ αυτούς. Μπορεί να μην έχουν καν επίγνωση του πόσο πολύ σημαίνει η προφορά τους γι’ αυτούς. Εάν ένας ομιλητής έχει αυτό που οι περισσότεροι θεωρούν επιθυμητή προφορά, μπορεί να μην θέλει να χάσει το πλεονέκτημα τροποποιώντας την.

Είτε συνειδητά είτε όχι, οι άνθρωποι έχουν τουλάχιστον κάποιο έλεγχο της ομιλίας τους όταν μετακομίζουν στην πατρίδα τους. Αλλά η εγκεφαλική βλάβη ή το εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί, σε σπάνιες περιπτώσεις, να οδηγήσει σε σύνδρομο ξένης προφοράς (FAS). Το σύνδρομο αυτό προκύπτει από φυσικές αλλαγές που δεν είναι υπό τον έλεγχο του ομιλητή. Ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου σχετίζονται με την παραγωγή και την αντίληψη της γλώσσας και έχουμε επίσης περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν τις κινητικές πτυχές της ομιλίας.

Αν αυτές υποστούν βλάβη, οι ομιλητές μπορεί να χάσουν την ικανότητα να μιλούν εντελώς ή να παρουσιάσουν αλλαγές στον τρόπο άρθρωσης των ήχων, επειδή η κινητική περιοχή στέλνει διαφορετικές οδηγίες στα φωνητικά όργανα.

Ένα ακραίο παράδειγμα, που αναφέρθηκε πρόσφατα στο The Metro, περιγράφει πώς μια γυναίκα, η Abby French, από το Τέξας των ΗΠΑ, ξύπνησε μετά από χειρουργική επέμβαση με σύνδρομο ξένης προφοράς. Η French ισχυρίστηκε ότι ακουγόταν ρωσική, ουκρανική ή αυστραλιανή αλλάζοντας ανά λεπτό.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ακροατές μπορεί να κάνουν διακρίσεις σε βάρος ενός ατόμου με σύνδρομο ξένης προφοράς (FAS), καθώς πιστεύουν ότι είναι ξένοι, γεγονός που δείχνει πόσο πολύ η ομιλία μας μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο μας αντιμετωπίζουν οι άλλοι. Δεν είναι περίεργο που πολλοί άνθρωποι προστατεύουν ασυνείδητα τον εαυτό τους προσαρμόζοντας την ομιλία τους στους γύρω τους.

*Η Jane Setter είναι καθηγήτρια φωνητικής στο Πανεπιστήμιο του Reading.

*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο theconversation.com