Πέρα από τις κάλπες

Παρότι συνηθίζουμε να θεωρούμε ότι οι εκλογές είναι καθρέφτης των κοινωνιών, η στιγμή όπου εκφράζονται οι διαθέσεις του συνόλου των πολιτών, τα πράγματα είναι αρκετά πιο σύνθετα. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι οι στιγμές όπου όντως οι εκλογές αποτυπώνουν σχετικά άμεσα και πειστικά την «κατάσταση πνευμάτων» μέσα στις κοινωνίες αποτελούν περισσότερο την εξαίρεση παρά τον κανόνα στις σύγχρονες δημοκρατίες.

Και αυτό γιατί καθόλου δεδομένο δεν είναι ότι οι πολιτικές διαιρέσεις αντιστοιχούν στις κοινωνικές. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι σε κοινωνίες όπου πολύ μεγάλο τμήμα του πολιτικού προσωπικού διεκδικεί να κινείται γύρω από την έννοια του Κέντρου ή όπου σημαντικές πολιτικές θεωρούνται σε μεγάλο βαθμό αυτονόητες – χαρακτηριστικό παράδειγμα η αντιμετώπιση του «ευρωπαϊκού δρόμου» ως αναπόδραστου ιστορικού ορίζοντα -, μπορεί οι κοινωνικές αντιθέσεις να «χρωματίζουν» τις πολιτικές και εκλογικές δυναμικές, όμως δεν σημαίνει ότι αντανακλώνται στις βασικές πολιτικές αντιθέσεις.

Αυτό επιτρέπει να αποφύγουμε τον κίνδυνο να ερμηνεύσουμε μια εκλογική δυναμική ως απόδειξη ότι έχουν κατευναστεί οι έντονες κοινωνικές αντιθέσεις ή ότι υπάρχει μια ευρύτερη αποδοχή και νομιμοποίηση πολιτικών. Και αυτό σημαίνει ότι ανεξαρτήτως των εκλογικών αποτελεσμάτων η ελληνική κοινωνία διαπερνάται από βαθύτερες αντιθέσεις που δεν είναι βέβαιο ότι θα εκφραστούν. Η βελτίωση κάποιων οικονομικών δεικτών δεν σημαίνει ότι έχει αναιρεθεί μια βαθύτερη συνθήκη επισφάλειας και ανασφάλειας για το μέλλον. Ούτε έχει ακυρώσει το βάθεμα των ανισοτήτων ή την κρίση του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος.

Σίγουρα δεν έχει δώσει ακόμη σε μεγάλα κομμάτια της νεολαίας κάποια διαβεβαίωση ότι δεν είναι το «αναλώσιμο υλικό» της ανάπτυξης και ο «εύκολος στόχος» μια διάχυτης αυταρχικής στροφής. Και βέβαια δεν απαντά στην αγωνία που διαρκώς γεννά η βεβαιότητα μιας επικείμενης κλιματικής καταστροφής. Πράγμα που σημαίνει ότι το μέλλον είναι πιο σύνθετο και καλό κανείς να στοχάζεται έγκαιρα τους «σεισμούς που μέλλονται να ‘ρθουν». Σε τελική ανάλυση οι πρόσφατες εξελίξεις στη Γαλλία προσφέρουν υλικό για σκέψη.