Σκλήρυνση κατά πλάκας: Νέα όπλα επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου

Η Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΠΣ) ή Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣκΠ) είναι η πιο συχνή απομυελινωτική νόσος του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ). Και παρά τις εντατικές έρευνες η νόσος παραμένει ανίατη, αλλά έχουν καταγραφεί σημαντικά επιστημονικά βήματα προς όφελος των ασθενών, καθώς επιβραδύνουν σημαντικά την εξέλιξη της νόσου και αλλάζουν προς το καλύτερο τη ζωή τους.

«Η ΠΣ θεωρείται αυτοάνοση, νευροφλεγμονώδης και νευροεκφυλιστική νόσος του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ), δηλαδή εγκεφάλου και νωτιαίου μυελού, που αφορά όλες τις ηλικιακές ομάδες, αλλά κυρίως το ηλικιακό φάσμα 30-40 ετών» σημειώνει στο ένθετο «Υγεία» η Μαρία Αναγνωστούλη, επίκουρη καθηγήτρια Νευρολογίας, υπεύθυνη Μονάδας Πολλαπλής Σκλήρυνσης & Απομυελινωτικών Νοσημάτων και υπεύθυνη Ερευνητικού Εργαστηρίου Ανοσογενετικής στην Α’ Πανεπιστημιακή Νευρολογική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ στο Αιγινήτειο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο.

Και συνεχίζει: «Πλήττει επίσης σπανιότερα παιδιά και εφήβους και ενηλίκους άνω των 55 ετών. Μέσω πολύπλοκων παθολογικών διεργασιών, σε γενετικά προδιατεθιμένα άτομα (έχει εντοπιστεί ως γονίδιο κινδύνου το HLADRB1*15:01) και κάτω από συγκεκριμένες περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως η χαμηλής έντασης ηλιoφάνεια και η έλλειψη βιταμίνης D, ή το στρες υπάρχει εμφάνιση της νόσου, κυρίως σε περιοχές βόρειες, μακριά από τον ισημερινό».

Τα συμπτώματα

Η νόσος, όπως εξηγεί η ειδικός, εκδηλώνεται με συμπτώματα που αφορούν σε συγκεκριμένες ανατομικές δομές που προσβάλλονται από κάποιες οξείες ή χρόνιες απομυελινωτικές πλάκες, ή συμπτώματα που αφορούν την υφέρπουσα διάχυτη χρόνια νευροφλεγμονώδη και νευροεκφυλιστική διαδικασία. Πιο συγκεκριμένα, μερικά χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι τα ακόλουθα:

• οπτική νευρίτιδα
• διαταραχές στάσης βάδισης και συντονισμού των κινήσεων
• διαταραχές της αισθητικότητας και της λειτουργίας κύστης και ορθού
• διαταραχές από την ομιλία και τη μνήμη
• κόπωση
• διαταραχές ύπνου και συναισθήματος.

Η νόσος, δε, έχει κλινικά τέσσερις τύπους κλινικής εμφάνισης και πορείας, την Υποτροπιάζουσα-Υφέσιμη (Relapsing-Remmitting, RRMS), τη Δευτεροπαθώς Προϊούσα (Secondary Progressive, SPMS), την Πρωτοπαθώς Προϊούσα (Primary Progressive, PPMS) και την Προοδευτική με υποτροπές (Progressive-Relapsing, PRMS).

Διάγνωση- θεραπεία

«Πρόσφατα, πέραν των κλασικών ανοσολογικών εξετάσεων, οι νέες τεχνολογίες αιχμής, πρωτεομικής, μεταβολομικής ή λιπιδομικής (Next-Generation Multi-Omics) έχουν τη δυνατότητα να διαχωρίσουν την ΠΣ από άλλα απομυελινωτικά νοσήματα, όπως η Οπτική Νευρομυελίτιδα, νοσήματα του φάσματος της Οπτικής Νευρομυελίτιδας (Neuromyelitis Optica Spectrum Disorders – NMOSD) ή άλλα συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα» σημειώνει η Μ. Αναγνωστούλη.

Επιπρόσθετα και σύμφωνα με την ίδια, «τα τελευταία χρόνια η ανάδυση νέων νοσολογικών οντοτήτων, με βάση νεοανακαλυφθέντα αυτοαντισώματα, όπως τα anti-AQP4 και anti-MOG, έδωσε νέα διάσταση στη διαφοροδιάγνωση και στη θεραπεία της ΠΣ, όπως οι αντι-Β-θεραπείες. Επίσης νέες θεραπείες με βάση τους αναστολείς BTKIs είναι σε φάση ΙΙΙ κλινικής μελέτης διεθνώς, με συμμετοχή και της Μονάδας Πολλαπλής Σκλήρυνσης και Απομυελινωτικών Νοσημάτων, όπως και κλινικές μελέτες φάσης ΙΙΙ και για παιδιά με ΠΣ».

Είναι αξιοσημείωτο, δε, ότι σημαντικό σταθμό, πρόσφατα, στη θεραπευτική εξέλιξη της ΠΣ αποτέλεσε και «η έγκριση για πρώτη φορά στην ιστορία του νοσήματος της σιπονιμόδης για τη δευτεροπαθώς προϊούσα ΠΣ (SPMS) και της οκρελιζουμάμπης για την πρωτοπαθώς προϊούσα ΠΣ (PPMS)».

Ο ρόλος του στρες

Υπό τις εξελίξεις αυτές, η Μ. Αναγνωστούλη καταλήγει πως «πλειάδα παλαιότερων και νεότερων κυκλοφορούντων φαρμάκων, αλλά και άλλων υπό μελέτη έρχονται να στηρίξουν την προσπάθειά μας για τον καλύτερο δυνατό έλεγχο της εξέλιξης της νόσου. Η νευροανοσολογία, η νευροαπεικόνιση και η νευροαποκατάσταση έφεραν νέες ελπίδες για την πληρέστερη αντιμετώπιση της ΠΣ και των άλλων απομυελινωτικών νοσημάτων».

Σε κάθε περίπτωση εντούτοις κρίσιμος κρίκος στην αλυσίδα της διαχείρισης και της φροντίδας των ασθενών είναι η διεπιστημονικότητα και η διεπιστημονική προσέγγιση όλων των προβλημάτων και καθημερινών θεμάτων που αντιμετωπίζουν τα άτομα με απομυελινωτικά νοσήματα. «Είναι πρωταρχικής σημασίας και την κάνουμε πράξη στο μέτρο του δυνατού. Συνεργαζόμαστε με ψυχιάτρους, ψυχολόγους, ουρολόγους, παιδιάτρους, παιδονευρολόγους, καρδιολόγους, παθολόγους, ενδοκρινολόγους, αιματολόγους, φυσιάτρους, φυσιοθεραπευτές, ειδικούς, νοσηλευτές, ώστε με όλες μας τις δυνάμεις να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα».

Σε αυτό το ολιστικό πλαίσιο, στόχος είναι η ενθάρρυνση των ασθενών να δοκιμάσουν και άλλες μη φαρμακευτικές μεθόδους χαλάρωσης και ελέγχου του στρες, καθώς έχει καταλυτικά αρνητικές συνέπειες για την εμφάνιση και επιδείνωση της νόσου.

«Στον αγώνα κατά της ΠΣ, είμαστε μαζί!»

Το μήνυμα «στον αγώνα κατά της ΠΣ είμαστε μαζί!» θα βρίσκεται στον πυρήνα της ενημερωτικής ημερίδας για τους ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΠΣ) ή Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣκΠ) και τις οικογένειές τους, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Πολλαπλής Σκλήρυνσης, που τιμάται και γιορτάζεται κάθε χρόνο, στις 30 Μαΐου.

Η Ημερίδα αυτή διοργανώνεται από τη Μονάδα Πολλαπλής Σκλήρυνσης και Απομυελινωτικών Νοσημάτων, της Α’ Πανεπιστημιακής Νευρολογικής Κλινικής, της Ιατρικής Σχολής, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ΕΚΠΑ, του Αιγινητείου Νοσοκομείου. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως την τελευταία τριετία η συγκεκριμένη Μονάδα είναι και επίσημα πλέον το Κέντρο Εμπειρογνωμοσύνης για τα Σπάνια Απομυελινωτικά και Αυτοάνοσα Νοσήματα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, της Ιατρικής Σχολής, του ΕΚΠΑ.

Στόχο έχει την ενημέρωσή από μέλη ΔΕΠ, μεταδιδακτορικούς νευρολόγους και υποψήφιους διδάκτορες της Μονάδας Πολλαπλής Σκλήρυνσης και Απομυελινωτικών Νοσημάτων, της Α’ Πανεπιστημιακής Νευρολογικής Κλινικής, του Αιγινητείου Νοσοκομείου, αλλά και την ψυχολόγο-σεξολόγο και πρόεδρο της ΠΟΑμΣΚΠ και τη φυσίατρο και διευθύντρια στην Β’ Κλινική Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης στο Εθνικό Κέντρο Αποκατάστασης.

«Ευελπιστούμε ότι η ενεργός συμμετοχή, οι ερωτήσεις και οι απορίες των ασθενών και η συμμετοχή τους θα αναδείξουν τις γωνίες εκείνες που πρέπει να φωτίσουμε περισσότερο με τις προσπάθειές μας και τη συνεργασία μας» τονίζει η Μ. Αναγνωστούλη.