Λιβύη: Έκθεση – κόλαφος του ΟΗΕ εμπλέκει την ΕΕ σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας

Η παρούσα έκθεση παρουσιάστηκε τέλη Μαρτίου και είναι το αποτέλεσμα ενδελεχούς έρευνας που πραγματοποίησε, μετά το 2016, η Ανεξάρτητη Διερευνητική Αποστολή για τη Λιβύη, την οποία ζήτησε το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ζήτησε από το Συμβούλιο να ορίσει εμπειρογνώμονες για να τεκμηριώσουν, με ανεξάρτητο και αμερόληπτο τρόπο, εικαζόμενες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από όλα τα μέρη στη Λιβύη.

Η έκθεση διαπίστωσε ότι διαπράχθηκαν εγκλήματα σε βάρος μεταναστών σε χώρους κράτησης που ελέγχονται από τη κρατικούς φορείες: την Διεύθυνση για την Καταπολέμηση της Παράνομης Μετανάστευσης της Λιβύης, τη λιβυκή ακτοφυλακή, τον Μηχανισμό Υποστήριξης της Σταθερότητας, τις Αραβικές Ένοπλες Δυνάμεις της Λιβύης, την Υπηρεσία Εσωτερικής Ασφάλειας, τον Μηχανισμό Αποτροπής για την Καταπολέμηση του Οργανωμένου Εγκλήματος και της Τρομοκρατίας.

Ωστόσο, όπως αναφέρει η έκθεση οι εν λόγω οντότητες έλαβαν τεχνική, υλικοτεχνική και χρηματική υποστήριξη από την ΕE και τα κράτη μέλη της, μεταξύ άλλων, για τη σύλληψη και την επιστροφή μεταναστών.

Βασανιστήρια και βιασμοί

Οι εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ θεωρούν ότι από το 2016 έχουν διαπραχθεί εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας κατά Λιβύων και μεταναστών σε ολόκληρη τη Λιβύη στο πλαίσιο της στέρησης της ελευθερίας.

Συγκεκριμένα, τα ευρήματα «μιλάνε» για πολυάριθμες περιπτώσεις, μεταξύ άλλων, αυθαίρετης κράτησης, δολοφονίας, βασανιστηρίων, βιασμών, υποδούλωσης και εξαφάνισης, επιβεβαιώνοντας την ευρεία πρακτική τους στη Λιβύη.

Σύμφωνα με μαρτυρία μετανάστη που κρατήθηκε σε κέντρα κράτησης, «η ανησυχία μας δεν είναι να πεθάνουμε στη θάλασσα, αλλά ανησυχούμε να επιστρέψουμε στη φυλακή όπου θα μας καταπιέζουν και θα βασανίζουν οι φρουροί».

Στην αξιολόγηση των αποδεικτικών στοιχείων σχετικά με τη μεταχείριση των μεταναστών, η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρχαν βάσιμοι λόγοι να πιστεύεται ότι η σεξουαλική δουλεία, ως πρόσθετη υποκείμενη πράξη εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας, διαπράχθηκε κατά των μεταναστών.

Η ταχύτατη απορρόφηση των ενόπλων ομάδων και της ηγεσίας τους σε δομές και θεσμούς που συνδέονται με το κράτος, συμπεριλαμβανομένων των Αραβικών Ενόπλων Δυνάμεων της Λιβύης, και η διάδοση των συντηρητικών ιδεολογιών με σαλαφιστική κλίση κέντρισε το ενδιαφέρον των ειδικών του ΟΗΕ.

Κρατήσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού

Άτομα κρατήθηκαν για τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου, την κριτική στο κράτος και την έκφραση διαφορετικών πολιτικών, θρησκευτικών και κοινωνικών απόψεων, συμπεριλαμβανομένης της αντίθεσής τους στην πατριαρχία και τον σεξισμό.

Επίσης, οι παραβιάσεις και οι καταχρήσεις που διερευνήθηκαν συνδέονταν κυρίως με την εδραίωση της εξουσίας και τον πλουτισμό των ένοπλων ομάδων μέσω, για παράδειγμα, της υπεξαίρεσης δημόσιων πόρων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα σημαντικά έσοδα που προέκυψαν από την ευρείας κλίμακας εκμετάλλευση των ευάλωτων παράτυπων μεταναστών αποτέλεσαν κίνητρο για τη συνέχιση των καταγεγραμμένων παραβιάσεων, λέει η έκθεση.

Σε αυτό το πολωτικό πλαίσιο, ένοπλες ομάδες που έχουν εμπλακεί σε καταγγελίες για βασανιστήρια, αυθαίρετες κρατήσεις, εμπορία ανθρώπων και σεξουαλική βία εξακολουθούν να μη λογοδοτούν σε κανέναν.

Με την βοήθεια των Ευρωπαίων

Όπως καταγγέλουν οι εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ, μπορεί οι αρχές της Λιβύης, να έχουν ενημερωθεί εδώ και χρόνια σχετικά με τις συνεχιζόμενες εκτεταμένες και συστηματικές επιθέσεις σε μετανάστες, ωστόσο, συνέχισαν την πολιτική τους να σταματάνε και να επιστρέφουν μετανάστες στη Λιβύη, όπου η κακομεταχείρισή τους συνεχίζεται.

Σύμφωνα με την έκθεση η ΕΕ και τα κράτη μέλη της, άμεσα ή έμμεσα, παρείχαν χρηματική και τεχνική υποστήριξη και εξοπλισμό, όπως σκάφη, στη Λιβυκή Ακτοφυλακή και στη Διεύθυνση Καταπολέμηση της Παράνομης Μετανάστευσης που χρησιμοποιήθηκε στο πλαίσιο υποκλοπής και κράτησης μεταναστών.

Ο έλεγχος της μετανάστευσης από τη Λιβύη και τα ευρωπαϊκά κράτη πρέπει να ασκείται σύμφωνα με τις υποχρεώσεις τους από το διεθνές δίκαιο, ιδίως την αρχή της μη επαναπροώθησης, και σύμφωνα με το Παγκόσμιο Σύμφωνο για την Ασφαλή, Ομαλή και Τακτική Μετανάστευση.

H EE αρνείται τις κατηγορίες

Ωστόσο, ο Peter Stano, επικεφαλής εκπρόσωπος της υπηρεσίας εξωτερικών υποθέσεων της ΕΕ, είπε στους δημοσιογράφους «ένα πράγμα που είναι πολύ σημαντικό να έχουμε κατά νου, είναι ότι δεν χρηματοδοτούμε καμία λιβυκή οντότητα. Δεν δίνουμε φυσικά χρήματα σε εταίρους στη Λιβύη, ακριβώς για αυτούς τους λόγους».

«Αυτό που κάνουμε είναι να διαθέσουμε πολλά χρήματα, τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποιούνται συνήθως από τους διεθνείς εταίρους μας. Πολλά χρήματα περνούν από τον ΟΗΕ, για παράδειγμα, όταν κάνουμε επαναπατρισμούς, όταν κάνουμε ανακατανομές μέσω του ΔΟΜ ή με τη βοήθεια της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες», είπε ο Stano.

«Δεν χρηματοδοτούμε επιχειρήσεις κακοποιών»

«Επομένως, δεν συμφωνώ με τους ισχυρισμούς ότι τα χρήματά μας πρόκειται να χρηματοδοτήσουν το επιχειρηματικό μοντέλο των λαθρεμπόρων ή εκείνων που κακοποιούν και κακομεταχειρίζονται ανθρώπους στη Λιβύη, το αντίθετο μάλιστα. Τα περισσότερα χρήματα πηγαίνουν για να φροντίσουμε αυτούς ακριβώς τους ανθρώπους», πρόσθεσε ο Stano.

Τα χρήματα χρησιμοποιήθηκαν, για παράδειγμα, για τη χρηματοδότηση 60.000 υποβοηθούμενων εθελοντικών επιστροφών και την εκκένωση 5.500 προσφύγων από τη χώρα μέσω της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, είπε. Ωστόσο, προσέθεσε ότι η ΕΕ «λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες» που διατύπωσε η διερευνητική αποστολή του ΟΗΕ.

«Ο στόχος μας, ο κοινός μας στόχος, είναι να βοηθήσουμε στη βελτίωση της κατάστασης των ανθρώπων που έχουν αποκλειστεί στη Λιβύη. Και υπάρχουν αποτελέσματα. Φυσικά, υπάρχουν περιστατικά, υπάρχουν θέματα που προκαλούν ανησυχία. Προσπαθούμε να τα αντιμετωπίσουμε με εταίρους στη Λιβύη, με τους διεθνείς εταίρους».

«Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι απλώς ένα κίνητρο για εμάς να εργαστούμε περισσότερο προκειμένου να μεταφέρουμε στους Λίβυους εταίρους να συνεργαστούν μαζί μας και επίσης με τους διεθνείς εταίρους να δεσμευτούν ακόμη περισσότερο, γιατί στην τελική, μιλάμε για ανθρώπους και προς τους ανθρώπους απευθύνονται οι προσπάθειές μας», είπε.