Έξαρση των αυτοκτονιών, έφηβες σκελετωμένες και ολοένα και περισσότεροι βίαιοι μαθητές στις ΗΠΑ, φαίνεται να έχουν μια κοινή συνισταμένη: την ενασχόληση με ψηφιακές πλατφόρμες. Αυτό υποστηρίζουν χιλιάδες γονείς και πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα στις ΗΠΑ αποφασίζοντας πλέον να δραστηριοποιηθούν κατά των τεχνολογικών γιγάντων, της Big Tech.

Περισσότερες από 40 σχολικές περιφέρειες στις ΗΠΑ έχουν καταθέσει αγωγές εναντίον κολοσσών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, συμπεριλαμβανομένων των Facebook, Snapchat και TikTok, υποστηρίζοντας ότι οι πλατφόρμες προκαλούν εν γνώσει τους κακό σε παιδιά με «κακόβουλους» αλγόριθμους.

Ήδη, ο επικεφαλής των ομοσπονδιακών υγειονομικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, αρχίατρος δρ Βίβεκ Μέρτι, προειδοποίησε με έκθεσή του σχετικά με τους κινδύνους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τα παιδιά, καλώντας σε ενδελεχή μελέτη των πιθανών «βλαβών στην ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων».

Υπογραμμίζει ότι οι επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ψυχική υγεία των εφήβων δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς, προσθέτοντας ωστόσο ότι τα μέσα αυτά μπορεί να αποδειχθούν επωφελή για ορισμένους χρήστες τους. Παρ’ όλα αυτά, ο δρ Μέρτι γράφει: «Υπάρχουν άφθονες ενδείξεις ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) μπορεί να προκαλέσουν βλάβες».

Μπαράζ αγωγών

Πολλά σχολεία λοιπόν, κινούνται νομικά με πιο πρόσφατη την περίπτωση αγωγής της σχολικής περιφέρειας του Νάσβιλ, που μήνυσε αρκετές εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης λόγω αυξανόμενων ανησυιών για τη ψυχική υγεία των μαθητών.

Η εκπαιδευτική περιφέρεια Clarksville-Montgomery (CMCSS) φέρεται να κατέθεσε αγωγή κατά των Meta, Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat, Google, WhatsApp και YouTube λόγω «ζημιών και αυξανόμενης κρίσης ψυχικής υγείας μεταξύ των μαθητών».

«Τα τελευταία χρόνια, παρατηρήσαμε και βιώσαμε αύξηση σε ζητήματα ψυχικής υγείας, απειλές σχολικής βίας, διαδικτυακό εκφοβισμό, ακατάλληλο περιεχόμενο και άλλες προκλήσεις, ζημιές και διαταραχές που σχετίζονται με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τους μαθητές – και την έλλειψη προστασίας και τους ελέγχους τους», δήλωσε η διευθύντρια του CMCSS, Δρ. Jean Luna-Vedder, σε δελτίο τύπου που μεταδόθηκε από τοπικά μέσα ενημέρωσης.

«Χωρίς συνεργασία και υποστήριξη από εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η CMCSS δίνει μια δύσκολη μάχη. Πρέπει να προστατεύσουμε τα παιδιά μας, τα σχολεία μας και την κοινωνία μας», πρόσθεσε η Luna-Vedder.

Οι δικηγόροι της δικηγορικής εταιρείας Lewis Thomason, που εκπροσωπεί τα σχολεία της περιφέρειας είπαν ότι τα ζητήματα από τέτοιες πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης προκάλεσαν περαιτέρω διαταραχές, αυξημένο κόστος και ανησυχίες για την ασφάλεια στη σχολική περιφέρεια.

«Το σχολικό σύστημα της κομητείας Clarksville-Montgomery κάνει ένα γενναίο και προληπτικό βήμα για να αναζητήσει υπευθυνότητα και σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι γίγαντες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αλληλεπιδρούν με τα παιδιά», δήλωσε ο δικηγόρος Chris McCarty.

Εκμεταλλεύονται τους εγκεφάλους της νεολαίας μας

Μέσα στο 2023, η Σχολική Περιφέρεια του Σιάτλ κατέθεσε αγωγή 91 σελίδων σε Περιφερειακό Δικαστήριο των ΗΠΑ κατά των Facebook, TikTok, Google, Snapchat και YouTube, υποστηρίζοντας ότι οι πλατφόρμες έχουν προκαλέσει δημόσια ενόχληση που επηρεάζει την περιοχή.

«Οι κατηγορούμενοι έχουν εκμεταλλευτεί επιτυχώς τους ευάλωτους εγκεφάλους της νεολαίας, συνδέοντας δεκάδες εκατομμύρια μαθητές σε ολόκληρη τη χώρα σε βρόχους σχολίων υπερβολικής χρήσης και κατάχρησης των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης των κατηγορουμένων», αναφέρει η αγωγή. «Ακόμα χειρότερα, το περιεχόμενο που επιμελούνται και κατευθύνουν οι κατηγορούμενοι στους νέους είναι πολύ συχνά επιβλαβές και εκμεταλλευτικό».

Μια ανασκόπηση 68 μελετών σχετικά με τον κίνδυνο χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε νέους που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2022 από το International Journal of Environmental Research and Public Health εξέτασε 19 εργασίες που αφορούσαν την κατάθλιψη, 15 με τη διατροφή και 15 με ψυχολογικά προβλήματα. Όσο περισσότερο χρόνο περνούν οι έφηβοι στο διαδίκτυο, τόσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα κατάθλιψης και άλλες δυσμενείς συνέπειες, σημειώνει η έκθεση, ειδικά στους πιο ευάλωτους.

Τον Ιανουάριο, μια έκθεση ειδικών νευροεπιστημόνων στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας ανέφερε ότι οι έφηβοι που έλεγχαν συνήθως τους λογαριασμούς τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αντιμετώπισαν αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλός τους -που δεν αναπτύσσεται πλήρως μέχρι την ηλικία των 25 ετών- ανταποκρίθηκε στον κόσμο, γίνονται υπερευαίσθητοι στην ανατροφοδότηση από τους συνομηλίκους τους.

Στην μήνυσή της η Περιφέρεια του Σιάτλ κατηγορεί τις εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης ότι προωθούν μια δίαιτα λιπόσαρκων κοριτσιών«corpse bride diet», που τρώνε 300 θερμίδες καθημερινά ή ενθαρρύνουν τον αυτοτραυματισμό.

Εκτόξευση αυτοκτονιών

Άλλες βλάβες στην ψυχική υγεία που αναφέρει η αγωγή των σχολείων του Σιάτλ είναι το άγχος, ο διαδικτυακός εκφοβισμός και η αυτοκτονία. Πράγματι, το ζήτημα της εκτόξευσης του αριθμού των αυτοκτονιών δεν διαφεύγει των γονιών που συγκρούονται με τις εταιρείες. Οι αυτοκτονίες μεταξύ 10 και 19 ετών στις ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά 45,5% μεταξύ 2010 και 2020, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων. Σύμφωνα με αμερικανική έρευνα του Φεβρουαρίου του 2023 που επικαλούνται οι Financial Times, σχεδόν ένα στα τρία έφηβα κορίτσια είχε σκεφτεί σοβαρά να αυτοκτονήσει, από ένα στα πέντε το 2011.

Πολλοί γονείς και πολιτικοί ρίχνουν το φταίξιμο στις εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης που, λένε, αναπτύσσουν εξαιρετικά εθιστικά προϊόντα που εκθέτουν τους νέους σε επιβλαβές υλικό που έχει συνέπειες στον πραγματικό κόσμο.

Αν και οι εταιρείες υποστηρίζουν ότι η τεχνολογία τους επιτρέπει στους ανθρώπους να χτίζουν σχέσεις που είναι ευεργετικές για την ψυχική υγεία, ορισμένοι ακαδημαϊκοί επιστρατεύουν αδιαμφισβήτητα ευρήματα ερευνών: ο πολλαπλασιασμός των smartphone, του internet υψηλής ταχύτητας και των εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης αλλάζει τον εγκέφαλο των παιδιών και οδηγεί σε αύξηση διατροφικών διαταραχών, κατάθλιψης και άγχους.

Όπως αναφέρει ο κοινωνικός ψυχολόγος και καθηγητής στο Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Jonathan Haidt «όταν μπήκαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή το Internet υψηλής ταχύτητας, [οι μελέτες] βρίσκουν όλες την ίδια ιστορία, ότι η ψυχική υγεία πέφτει κατακόρυφα, ειδικά για τα κορίτσια».

Θα τα καταφέρουν απέναντι στους γίγαντες;

Αυτό που θα μπορούσε να ανατρέψει την ισορροπία προς όφελος των γονέων είναι η επερχόμενη δικαστική μάχη εναντίον των κολοσσών των social media, σύμφωνα με εκτενές ρεπορτάζ των Financial Times.

Οποιαδήποτε απόφαση που θεωρεί τις εταιρείες υπεύθυνες για θανάτους και τραυματισμούς που προκαλούνται σε παιδιά θα μπορούσε να αναγκάσει τη μαζική κατάργηση του διαδικτυακού περιεχομένου και να βλάψει τα έσοδα τους.

Το 2022, τα έσοδα στη Meta και στο Snap αυξήθηκαν με τον πιο αργό ρυθμό από τότε που οι εταιρείες εισήχθησαν στο χρηματιστήριο το 2012 και το 2017 και η TikTok μείωσε τον παγκόσμιο στόχο εσόδων της κατά σχεδόν 2 δισ. δολ..

Οι εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης σκοπεύουν να βασιστούν στον νόμο Section 230  του 1996, ο οποίος παρέχει ευρεία «ασυλία» από αξιώσεις για επιβλαβές περιεχόμενο που δημοσιεύεται από χρήστες. Οι ενάγοντες, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι είναι τα χαρακτηριστικά σχεδιασμού αυτών των πλατφορμών και όχι το περιεχόμενο που δημιουργείται από τους χρήστες είναι αυτό που οδηγεί στον εθισμό.

Η εταιρεία προειδοποιεί ότι εάν αφαιρεθεί αυτή η ασπίδα, θα μπορούσε να δημιουργήσει «πραγματικά προβλήματα» στο διαδίκτυο με συνέπειες για την ελευθερία του λόγου.

Ο επιστημονικός αντίλογος

Την ίδια στιγμή, υπάρχουν φωνές στην ακαδημαϊκή κοινότητα, όπως ο καθηγητής ψυχολογίας στο San Diego State University Jean Twenge, που υπογραμμίζουν την έλλειψη επιστημονικών δεδομένων που αποδεικνύουν την αιτιώδη σύνδεση μεταξύ της αύξησης της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των συνθηκών ψυχικής υγείας.

Ορισμένες μελέτες, λένε, δείχνουν ότι οι έφηβοι μπορούν να επωφεληθούν από τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, εάν χρησιμοποιούνται με μέτρο.

«Δεν λέω ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν αποτελούν μέρος αυτής της [κρίσης], αλλά δεν έχουμε ακόμη τα στοιχεία», λέει η Δρ Έιμι Όρμπεν, επικεφαλής της ομάδας ψηφιακής ψυχικής υγείας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. «Είναι πολύ πιο εύκολο να κατηγορείς εταιρείες παρά να κατηγορείς πολύ περίπλοκα φαινόμενα. Αλλά ένας πολύ περίπλοκος ιστός διαφορετικών παραγόντων επηρεάζει την ψυχική υγεία».

Διακομματική υποστήριξη

Ακόμα κι αν δεν δικαιωθούν οι ενάγοντες, η δημόσια προσοχή έχει επικεντρωθεί στην ψυχική υγεία και την ασφάλεια στο διαδίκτυο, ένα από τα λίγα πολιτικά ζητήματα με δικομματική υποστήριξη στις ΗΠΑ και αλλού.

Ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια Γκάβιν Νιούσομ υπέγραψε τον Σεπτέμβριο του 2022 ένα νομοσχέδιο που Απαιτεί από τις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης να καθορίζουν την ηλικία των παιδιών με «εύλογο επίπεδο βεβαιότητας», μεταξύ άλλων μέτρων, αλλά αμφισβητείται στο δικαστήριο.

Οι νομοθέτες στη Μινεσότα πρότειναν ένα νομοσχέδιο που θα απαγορεύει στις εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης να στοχεύουν χρήστες κάτω των 18 ετών με αλγόριθμους που επιμελούνται περιεχόμενο που μπορεί να αρέσει ή να αλληλεπιδρά με έναν χρήστη. Κάθε παράβαση θα επιφέρει ποινή 1.000 δολ.

Η Γιούτα ψήφισε ένα νομοσχέδιο που επιβάλλει την επαλήθευση ηλικίας για όλους τους χρήστες και απαιτεί τη γονική συναίνεση για τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για άτομα κάτω των 18 ετών από το 2024. Παρόμοιες προτάσεις υποβάλλονται σε πολιτείες όπως το Τέξας και το Οχάιο.

Μη πληροφορίες από Daily Mail, The Financial Times, The Daily Wire

Headlines