Η Κίνα αντιμέτωπη με τη δημογραφική κρίση

Τον περασμένο Ιανουάριο η Κίνα ανακοίνωσε ότι το 2022 γεννήθηκαν στην χώρα 9,56 εκατομμύρια παιδιά και πέθαναν 10,41 εκατομμύρια άνθρωποι. Ήταν η πρώτη φορά σε έξι δεκαετίες που οι θάνατοι ήταν περισσότεροι από τις γεννήσεις. Επιπλέον, πρόσφατα ο ΟΗΕ ανακοίνωσε ότι στο μέσο του έτους που διανύουμε ο πληθυσμός της Ινδίας θα είναι 1,428 δισεκατομμύρια, δηλαδή πάνω από τα 1,425 δισεκατομμύρια της Κίνα, που θα πάψει έτσι να είναι η πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου

Η «πολιτική του ενός παιδιού»

Το παράδοξο είναι ότι η Κίνα ήταν μια χώρα που επεδίωξε για μεγάλο διάστημα να συγκρατήσει την αύξηση του πληθυσμού. Αυτό έγινε με την περίφημη «πολιτική του ενός παιδιού», που απαγόρευε στα περισσότερα ζευγάρια να έχουν πάνω από ένα παιδί και επισήμως γενικεύτηκε το 1979, όμως είχε αρχίσει να εφαρμόζεται σε ορισμένες επαρχίες από νωρίτερα. Η συγκεκριμένη πολιτική ήταν από τις πιο επιθετικές πολιτικής δημογραφικής παρέμβασης που δοκίμασε ποτέ κράτος και στηριζόταν στην πεποίθηση ότι η δημογραφική αύξηση της Κίνας είχε καταστεί ανεξέλεγκτη και άρα έπρεπε να μπει ένας φραγμός.

Όμως, με το πέρασμα των ετών αποδείχτηκε ότι η συγκεκριμένη πολιτική μπορεί να συγκράτησε τη γενική δημογραφική αύξηση και τα προβλήματα που αυτή θα μπορούσε να δημιουργήσει, ως προς την κάλυψη όλων των βασικών αναγκών, όμως σταδιακά οδήγησε σε άλλα προβλήματα.

Γι’ αυτόν τον λόγο και το 2016 η πολιτική του ενός παιδιού εγκαταλείφθηκε και επισήμως, ενώ η χαλάρωση και η προσπάθεια να αυξηθούν οι γεννήσεις είχε αρχίσει νωρίτερα. Ο λόγος είναι ότι η πολιτική αυτή είχε οδηγήσει σε μια σταδιακή γήρανση του πληθυσμού, που ήταν ιδιαίτερα έντονη στις αγροτικές περιοχές όπου μάλιστα είχε ξεκινήσει νωρίτερα.

Τα προβλήματα από τη γήρανση του πληθυσμού της Κίνας

Όμως, μια χώρα που εμφανίζει τάσεις έντονης γήρανσης είναι μια χώρα που θα αντιμετωπίσει προβλήματα σε διάφορα επίπεδα. Καταρχάς, θα αρχίσει να αντιμετωπίζει πρόβλημα δυνητικά με το ασφαλιστικό σύστημα καθώς θα συρρικνώνεται η ασφαλιστική βάση των ενεργών εργαζομένων. Έπειτα, ιδίως εάν έχει και μεγάλη εσωτερική μετανάστευση, θα βρεθεί να έχει περιοχές όπου η συγκέντρωση θα είναι πολύ μεγαλύτερη από την υπόλοιπη χώρα, κάτι που ήδη φαίνεται σε επαρχίες όπου το πρόγραμμα του ενός παιδιού άρχισε νωρίτερα όπως η Ρουντόγκ όπου το ποσοστό των κατοίκων άνω των 60 είναι 39%, την ώρα που ο αντίστοιχος εθνικός μέσος όρος είναι 18,7%. Και βέβαια μια χώρα που γερνάει σημαίνει ότι σταδιακά αρχίζει να στερείται τον κοινωνικό και οικονομικό δυναμισμό που φέρνει η ύπαρξη αυξημένου ποσοστού νέων. Ήδη οι εκτιμήσεις είναι ότι το 2035 το 30% του πληθυσμού της Κίνας θα είναι άνω των 60.

Για την Κίνα η γήρανση του πληθυσμού σημαίνει και ένα συνολικότερο οικονομικό πρόβλημα. Η μεγάλη οικονομική ανάπτυξη της Κίνας στηρίχτηκε στο να γίνει το εργοστάσιο του πλανήτη και μεγάλοι πόροι κατευθύνθηκαν στις υποδομές και στον κατασκευαστικό τομέα. Τώρα μέρος αυτών των πόρων θα πρέπει να ανακατευθυνθεί στο συνταξιοδοτικό σύστημα, στο σύστημα υγείας και στη φροντίδα για τους ηλικιωμένους. Τα πράγματα δεν κάνει καλύτερα, το γεγονός ότι ούτως ή άλλως η χώρα είχε μεγάλες ανισότητες ως προς τις παροχές που απολαμβάνουν οι συνταξιούχοι, καθώς υπάρχει απόσταση ανάμεσα στις συντάξεις που παίρνουν οι κάτοικοι των αστικών κέντρων και αυτές που παίρνουν οι συνταξιούχοι σε πιο αγροτικές περιοχές, που τείνουν να είναι αρκετά πιο χαμηλές.

Την ίδια ώρα υπάρχει ο φόβος εάν θα έρθει μια στιγμή που δεν θα υπάρχει επαρκές δυναμικό σχετικά νεαρής ηλικίας για να καλύψει τις ανάγκες της οικονομίας ιδίως της βιομηχανίας.

Μια πολιτική για την αύξηση του πληθυσμού

Όλα αυτά εξηγούν γιατί η κινεζική ηγεσία προσπαθεί τα τελευταία χρόνια να διαμορφώσει μια πολιτική που να οδηγεί σε περισσότερες γεννήσεις και αύξηση του πληθυσμού. Αυτό έχει υπογραμμίσει σε παρεμβάσεις του και ο ίδιος ο Σι Τζινπίνγκ που έχει θέσει ως στόχο την «υψηλής ποιότητας αύξησης του πληθυσμού» σε μια προσπάθεια να τονίσει ότι αυτό που επιδιώκεται είναι η αύξηση του πληθυσμού μέσα από την προσφορά καλύτερων υποδομών φροντίδας για τα παιδιά και καλύτερης εκπαίδευσης ώστε  να μειώνεται το βάρος που πέφτει πάνω στις πλάτες των ζευγαριών.

Βεβαίως την ίδια στιγμή η Κίνα έχει να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα που έχουν αντιμετωπίσει όλες οι αναπτυγμένες χώρες. Και αυτή είναι ότι όσο περισσότερο αναπτύσσεται μια οικονομία, μειώνεται ο αγροτικός τομέας και αυξάνεται η συμμετοχή των γυναικών στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό η γενική τάση είναι η μείωση των γεννήσεων. Αυτό, αντίστροφα, εξηγεί γιατί η απότομη αύξηση που παρατηρήθηκε στον πληθυσμό διαφόρων χωρών, ακριβώς στη φάση όπου οι υψηλοί ρυθμοί γεννήσεων συνέπεσαν με την πτώση της θνησιμότητα (παιδικής αλλά και συνολικής), στη συνέχεια φάνηκε να υποχωρεί καθώς μαζί με τη συνεχιζόμενη υποχώρηση της θνησιμότητας υπήρξε και μείωση των γεννήσεων. Και παρότι σε διάφορες χώρες οι κυβερνήσεις επεδίωξαν και επιδιώκουν να ενισχύσουν την αύξηση των γεννήσεων, μέχρι τώρα αυτές οι προσπάθειες δεν έχουν στεφθεί με μεγάλη επιτυχία.

Αυτό εξηγεί γιατί είναι αρκετά πιθανό η κινεζική ηγεσία να αναγκαστεί να αναμετρηθεί τελικά με τη γήρανση του πληθυσμού και την αντιστροφή των τάσεων πληθυσμιακής αύξησης με άλλα μέσα συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των ορίων για συνταξιοδότηση.