Φίδια στην Ελλάδα: Ποια είναι επικίνδυνα – Τι να κάνετε αν σας δαγκώσουν

Ξανά στο προσκήνιο έρχονται οι κίνδυνοι που κρύβουν τα δαγκώματα από φίδια με αφορμή το δάγκωμα ερπετολόγου από οχιά στη Θεσσαλονίκη.

Στην Ελλάδα, τα κρούσματα δαγκώματος από φίδια σημειώνονται κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, με τα σημαντικότερα προβλήματα να προκαλούνται από τις οχιές.

Σίγουρα βλέποντας ένα φίδι, η πρώτη αντίδραση μας θα ήταν να τρομοκρατηθούμε και προστατευτούμε.

Είναι όμως όλα τα φίδια επικίνδυνα και τι πρέπει να κάνουμε σε περίπτωση που μας δαγκώσει ένα;

Τα βασικότερα είδη φιδιών στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, από τα περίπου 70 είδη ερπετών που μπορεί να συναντήσει κανείς, μόνο 7 φέρουν δηλητήριο και είναι όλα τους είδη φιδιών. Τα 5 ανήκουν στην οικογένεια των Εχιδνιδών (Οχιές).

1. Κοινή οχιά (Vipera ammodytes, έχιδνα η αμμοδύτης): Ζει στην ηπειρωτική χώρα, στις Κυκλάδες και τα Ιόνια Νησιά. Τρέφεται με ποντίκια, σαύρες και έντομα. Το αρσενικό, είναι χρώματος γκρι, ενώ το θηλυκό είναι χρώματος κεραμιδί. Είναι πολύ επικίνδυνο και δηλητηριώδες φίδι. Χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι ένα μικρό κέρας στο εμπρόσθιο μέρος της κεφαλής του. Το δηλητήριο εκκρίνεται από τα μπροστινά δύο μεγάλα δόντια.

2. Οθωμανική Οχιά (Vipera xanthina, Έχιδνα η ανοιχτόχρωμος): Δεν φέρει το χαρακτηριστικό κέρας της κοινής οχιάς. Ζει στα νησιά του Αιγαίου και στον Έβρο.
Τρέφεται με μικρά θηλαστικά και με πουλιά. Είναι πολύ επικίνδυνη. Το δηλητήριο εκκρίνεται από τα μπροστινά δύο μεγάλα δόντια.

3. Οχιά της Μήλου (Vipera lebetina): Είναι ενδημικό είδος. Ζει στη Μήλο, Κίμωλο, Σίφνο και Πολύαιγο. Τρέφεται με μικρά θηλαστικά, σαύρες και έντομα. Φτάνει μήκος τα 120cm. Μια ποικιλία της έχει κόκκινο χρώμα (σπάνιο είδος). Προστατεύεται με το Προεδρικό Διάταγμα 67/1981 και ήδη το έτος 2005, Ευρωπαϊκή κοινοτική οδηγία απείλησε με πρόστιμο την Ελλάδα γιατί δεν έλαβε καμιά μέριμνα για τη διάσωση αυτής της οχιάς της Μήλου. Στη διάρκεια της δικτατορίας είχε επικηρυχθεί με 10 δρχ το κεφάλι, ενώ σήμερα παρουσιάζει συλλεκτικό ενδιαφέρον για ερπετάρια. Είναι δηλητηριώδες φίδι.

4. Σπάνια Οχιά της Ροδόπης ή Αστρίτης (Vipera berus): Zει στην οροσειρά της Ροδόπης. Το μέγεθός της είναι περί τα 75cm μέγιστο. Τρέφεται με μικρά πουλιά, σαύρες, βατράχια, και μικρά θηλαστικά. Είναι δηλητηριώδες φίδι.

5. Μικρή Οχιά (Νανόχεντρα) (Vipera ursinii): Απαντάται στην οροσειρά της Πίνδου. Τρέφεται με μικρές σαύρες, θηλαστικά και μικρά έντομα. Μέγιστο μήκος είναι τα 50cm. Eχει δηλητήριο στα δύο μπροστινά δόντια.
Προστατεύεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως απειλούμενο είδος.

6. Μαυρόφιδο ή Σαπίτης (Malpolon isnignitus): Είναι από τα μεγαλύτερα φίδια της Ελλάδας. Μέγιστο μήκος 200cm. Zεί σε όλη σχεδόν την Ελλάδα. Τρέφεται με πουλιά, μικρά θηλαστικά και σαύρες. Έχει δηλητήριο πού εκκρίνεται από τα πίσω δόντια της άνω γνάθου (οπισθόγλυφο). Δεν είναι πολύ επικίνδυνο. Συμπτώματα: Πρήξιμο και ελαφρύς πυρετός.

7. Σαΐτα (Coluber najadum): Ζει στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα νησιά. Μέγιστο μήκος 100cm. Είναι λεπτό φίδι και το χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι μαύρες κηλίδες στα πλάγια του λαιμού, και επίσης όταν ενοχληθεί συσπειρώνεται και εκτινάσσεται σαν ελατήριο για να ξεφύγει. Τρέφεται με μικρά θηλαστικά και σαύρες. Δεν έχει δηλητήριο.

8. (Coluber gemonensis): Zεί στην ηπειρωτική Ελλάδα και σε ορισμένα νησιά όπως και στην Κρήτη. Μέγιστο μήκος 100cm. Τρέφεται με ποντίκια, αρουραίους, πουλιά, σαύρες και βατράχια. Είναι ακίνδυνη. Δεν έχει δηλητήριο.

9. Δενδρογαλιά (Coluber nummifer και πλέον Hemorrhois nummifer): Aπαντάται κυρίως στα Δωδεκάνησα. Τρέφεται με σαύρες και πουλιά. Φτάνει τα 100cm μήκος. Είναι ακίνδυνο, δεν έχει δηλητήριο.

10. (Coluber caspius): Zεί στην ηπειρωτική Ελλάδα και σε ορισμένα νησιά. Μέγιστο μήκος 100cm.
Τρέφεται με ποντίκια, αρουραίους, πουλιά, σαύρες και βατράχια. Είναι ακίνδυνη. Δεν έχει δηλητήριο.

11. Σπιτόφιδο (Elaphe situla): Ζει σε όλη την Ελλάδα. Απαντάται συχνά μέσα σε κήπους. Το μέγιστο μήκος του είναι 110cm. Τρέφεται με μικρά ποντίκια και σαύρες. Είναι ακίνδυνο. Δεν έχει δηλητήριο.

12. Φίδι του Ασκληπιού (Elaphe longissima): Απαντάται στην ηπειρωτική Ελλάδα και τα Ιόνια νησιά. Μέγιστο μήκος 100cm. Διατροφή ίδια με του σπιτόφιδου. Είναι ακίνδυνο. Δεν έχει δηλητήριο.

13. Λαφιάτης (Elaphe quatuorlineata): Είναι μεγάλο φίδι, ακίνδυνο. Μέγιστο μήκος 200cm. Ζει στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα. Τρέφεται με πουλιά, θηλαστικά και σαύρες. Είναι καλός αναρριχητής. Τρώει και αυγά πουλιών από τις φωλιές. Δεν έχει δηλητήριο.

14. Τυφλίνος (Typhlus vermicularis): Ζει σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, νησιωτική και ηπειρωτική. Μέγιστο μήκος 30cm. Τρέφεται μόνο με έντομα. Είναι ακίνδυνο. Δεν έχει δηλητήριο.

15. Μικρός Βόας (Eryx jaculus): Απαντάται στη νησιωτική και ηπειρωτική χώρα. Μέγιστο μήκος 80cm. Τρέφεται με έντομα και μικρές σαύρες. Δεν έχει δηλητήριο. Είναι ακίνδυνο.

16. Ασινόφιδο (Coronella austriaca): Ζει στην ηπειρωτική χώρα και συνήθως σε μεγάλα υψόμετρα. Μέγιστο μήκος 100cm. Tρέφεται με μικρά θηλαστικά και δεν είναι δηλητηριώδες.

17. Αγιόφιδο (Telescopus fallax): Ζει στις Κυκλάδες αλλά και σε άλλα νησιά του Αιγαίου και στην ηπειρωτική χώρα. Μέγιστο μήκος 70cm.
Τρέφεται με σαύρες, θηλαστικά και έντομα. Είναι οπισθόγλυφο. Το δηλητήριό του όμως δεν προκαλεί τίποτα σε έναν μέσο ενήλικα.

18. Θαμνόφιδο (Eirenis modestus): Είναι ανατολικό είδος ερπετού. Απαντάται στα Ανατολικά νησιά του Αιγαίου και στα παράλια της Τουρκίας. Μέγιστο μήκος 50cm.
Tρέφεται με σαρανταποδαρούσες, σκορπιούς, αρουραίους και μικρές σαύρες. Είναι ακίνδυνο. Δεν έχει δηλητήριο.

19. Νερόφιδα (Natrix-natrix, Natrix tessellata): Είναι λεπτά φίδια με μέγιστο μήκος τα 100-150cm, συνήθως είναι 50cm. Zουν σε όλα τα γλυκά νερά.
Τρέφονται με γυρίνους, βατράχια, έντομα και μικρά ψάρια. Είναι ακίνδυνα. Δεν έχουν δηλητήριο.

Η αντιμετώπιση

Πρώτο μέλημα μετά το δάγκωμα είναι να ακινητοποιηθεί το θύμα, για να μην μπει το δηλητήριο στην κυκλοφορία του αίματος. Το ΕΚΑΒ συνιστά τα εξής:

Όχι περπάτημα.

Καθησυχασμός του θύματος.

Αφαίρεση κοσμημάτων και στενών ρούχων (π.χ. κάλτσα), πριν αρχίσει το οίδημα.

Ακινητοποίηση του άκρου (όπου συνέβη το δάγκωμα) σε θέση χαμηλότερη από το ύψος της καρδιάς.

Καθαρισμός της πληγής με νερό και σαπούνι.

Όχι πάγος στο τραύμα.

Όχι ίσχαιμος περίδεση. Η σύσταση να δένουμε σφιχτά με έναν επίδεσμο ή ύφασμα το μέλος πιο ψηλά από το σημείο της πληγής, για να εμποδίσουμε τη διάχυση του δηλητηρίου, είναι λανθασμένη.

Όχι χορήγηση καφέ και αλκοόλ.

Όχι σύλληψη του φιδιού. Προσπαθήστε να απομνημονεύσετε το χρώμα και το σχήμα του φιδιού, για να το περιγράψετε στους γιατρούς.

Διακομιδή στο νοσοκομείο.