H πολιτιστική ιστορία του αυνανισμού

Στο βιβλίο «Solitary Sex: A Cultural History of Masturbation» ο Thomas W Laqueur, καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, εξετάζει περισσότερα από 2.000 χρόνια σκέψης και γραφής για τον αυνανισμό και τα συμπεράσματά του είναι συγκλονιστικά.

Ο αυνανισμός, όπως τον ξέρουμε, ισχυρίζεται, εφευρέθηκε περίπου το 1712, γεννημένος από ένα σύγγραμμα που ονόμασε μια νέα ασθένεια και δημιούργησε μόνος του μια «σχεδόν καθολική μηχανή για τη δημιουργία ενοχών, ντροπής και άγχους». Εκείνο το σύγγραμμα ήταν το Onania- ή «Η φρικτή αμαρτία της αυτορρύπανσης και όλες οι τρομακτικές συνέπειές της» (The Heinous Sin of Self Pollution, and all its Frightful Consequences).

Οι σάτυροι και οι σκλάβοι αυνανίζονταν

Πριν από τις αρχές της δεκαετίας του 1700, υποστηρίζει ο Laqueur, ο αυνανισμός δεν αποτελούσε αντικείμενο μεγάλου ενδιαφέροντος ή κερδοσκοπίας. Όπως ο Θεός μπορεί να υπήρχε, αλλά λίγοι άνθρωποι το πρόσεχαν ιδιαίτερα. Υπάρχει πολύ χυμένο σπέρμα στον ελληνικό μύθο, αλλά ο Laqueur ισχυρίζεται ότι ο αυνανισμός δεν είχε πραγματικά σημασία στην αρχαιότητα και δεν ήταν κατάλληλο θέμα για συζήτηση και ανάλυση, επειδή απουσίαζαν τα «πολιτισμικά πλαίσια που του έδωσαν αργότερα τις πτυχές της ηθικής απήχησης». Οι σάτυροι και οι σκλάβοι αυνανίζονταν, αλλά αυτό συνέβαινε επειδή ήταν το μόνο που μπορούσαν να κάνουν.

Στην ελληνική και λατινική τέχνη και λογοτεχνία ο αυνανισμός και οι αυνανιστές απεικονίζονται, αν όχι καθόλου, είτε ως κωμικοί είτε ως αξιολύπητοι- δεν είναι τίποτα σπουδαίο. Ακόμα και η πρώιμη χριστιανική εποχή δεν ενδιαφερόταν ομοίως για το μοναχικό σεξ, όπως το αποκαλεί ο Laqueur, και οι συντάκτες των Ταλμούδ και του Μιδράς είχαν άλλα πράγματα στο μυαλό τους.

«Solitary Sex: A Cultural History of Masturbation» του Thomas W Laqueur

Το πρόβλημα της «ανεξέλεγκτης ιδιωτικότητας»

Η ουσία, βέβαια, για τους θρησκευόμενους, είναι η ιστορία του Ονάν στη Γένεση 38 της Αγίας Γραφής. Ο αδελφός του Ονάν, ο Ερ, «ήταν πονηρός μπροστά στον Κύριο», και ο Κύριος τον χτύπησε. Στη συνέχεια, ο Ονάν παίρνει εντολή από τον πατέρα του να «μπεις στη γυναίκα του αδελφού σου και να την παντρευτείς και να της δώσεις το σπέρμα του αδελφού σου».

Αντ’ αυτού – και εδώ είναι το πρόβλημα – ο Ονάν «σκόρπισε το σπέρμα του στη γη».

Ο Laqueur επισημαίνει ότι οι ραββινικές ερμηνείες ασχολούνταν γενικά με την έκταση και την εφαρμογή του λεγόμενου νόμου της λευτεριάς, ο οποίος ρύθμιζε τις αρχές της διαδοχής και της κληρονομιάς.

Ο Laqueur ξεσκονίζει μερικούς αιώνες χριστιανικών εξομολογήσεων και άλλων θεολογικών συγγραμμάτων για να δείξει πώς ο αυνανισμός θεωρούνταν απλώς μια αφύσικη πράξη ανάμεσα σε πολλές άλλες, ένα σημάδι απλώς της συνεπαρμένης συμπεριφοράς του ανθρώπου και, ιδίως των μοναχών. «Τα σιωπηλά και εσωτερικά ελαττώματα είχαν σημασία μόνο σε πολύ συγκεκριμένα πλαίσια, μέχρι που το πρόβλημα της σχέσης του ατόμου με την κοινωνική τάξη ήρθε να ξεπροβάλλει στην εποχή μας».

Η εποχή μας, για τους σκοπούς του Laqueur, αρχίζει τον 18ο αιώνα, με την ανάπτυξη μιας νέας αντίληψης του εαυτού και μιας νέας κοσμικής ηθικής. Οι άνθρωποι άρχισαν να εκτιμούν την επιθυμία, την ευχαρίστηση και την ιδιωτική ζωή, και ο αυνανισμός αντιπροσώπευε τη διαβολική πτυχή αυτών των αξιών: «Έδειχνε μια άβυσσο του σολιψισμού, της ανωμαλίας και της κοινωνικά ανούσιας ελευθερίας».

Ήταν μια εγωιστική πράξη της φαντασίας. Ήταν «ανεξέλεγκτη ιδιωτικότητα».

Paolo Calliari dit Veronese 1528-1588 Venise

Ο Φρόιντ και η άποψή του για τον αυνανισμό

Στη συνέχεια ο Laqueur επαναλαμβάνει τη συνήθη ιστορία της ανάπτυξης του σύγχρονου και μεταμοντέρνου δυτικού εαυτού, συσχετίζοντας τον αυνανισμό ποικιλοτρόπως με την άνοδο της laissez-faire οικονομίας, των δημοκρατικών θεσμών και του μυθιστορήματος, το οποίο δίνει νέο νόημα στην ιδέα του Φ. Ρ. Λέιβις για την κοινή επιδίωξη*.

*(«Η κοινή επιδίωξη της αληθινής κρίσης»: Έτσι πρέπει να βλέπει ο κριτικός τη δουλειά του και αυτό πρέπει να είναι γι’ αυτόν. Οι αντιλήψεις και οι κρίσεις του είναι δικές του, αλλιώς δεν είναι τίποτα- αλλά, είτε έχει συνειδητά απευθυνθεί στη συνεργατική εργασία είτε όχι, είναι αναπόφευκτα συνεργατικές).

Ο Ρουσσώ και ο Καντ έγραψαν εκτενώς για το θέμα, αλλά είναι, φυσικά, ο Φρόιντ που αναδεικνύεται ως ο πιο ηχηρός εκπρόσωπος της κατεξοχήν σύγχρονης άποψης για τον αυνανισμό: «Ο Φρόιντ εντόπισε τη νεύρωση του άγχους, την εμμονή, τον ναρκισσισμό, τον υστερικό εμετό, τις καταπιεσμένες αναμνήσεις της παιδικής σεξουαλικότητας και, αναμφισβήτητα, την ίδια την ενοχή στην αντιπαράθεση του ψυχισμού με την πρωταρχική πηγή σεξουαλικής ικανοποίησης». Τουλάχιστον δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι σε τυφλώνει.

Αυτό που θεωρούνταν ασθένεια είναι πλέον θεραπεία

Ο Laqueur χρονολογεί τη μεταφροϋδική εποχή από τις εκθέσεις Kinsey* των δεκαετιών του ’40 και του ’50 και το Human Sexual Response των Masters και Johnson, που δημοσιεύθηκε το 1966, το οποίο διαπίστωσε ότι ο αυνανισμός ήταν κοινός τόπος στην ενήλικη ζωή: Μια αντιστροφή της ιδέας του Φρόιντ για την οντογένεση. Αυτό που κάποτε θεωρούνταν ασθένεια, φαίνεται να πιστεύει ο Laqueur, έχει πλέον αρχίσει να θεωρείται θεραπεία.

(* Ο Άλφρεντ Κίνσει έσπασε τη δυαδική αντίληψη των σεξουαλικών προσανατολισμών, προτείνοντας ένα μοντέλο σύμφωνα με το οποίο υπάρχουν πολλοί βαθμοί ανάμεσα στην ετεροφυλοφιλία και την ομοφυλοφιλία. Αυτή η βαθμιαία προοπτική ενσωματώθηκε σε αυτό που είναι τώρα γνωστό ως Κλίμακα Kinsey).

Το θέμα του αυνανισμού είναι ογκώδες, ενίοτε επαναλαμβανόμενο και αναμφίβολα συναρπαστικό. Επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά ότι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, απολαμβάνουμε τις φαντασιώσεις μας: Οι ενοχλήσεις μας, όπως και οι απολαύσεις μας, είναι δικές μας.

*Η 28η Μαΐου γιορτάζεται ως η παγκόσμια ημέρα αυνανισμού.