Post-machismo: Το κίνημα που προσπαθεί να καταστρέψει τα επιτεύγματα του φεμινισμού

Ο Γάλλος ποιητής Σαρλ Μποντλέρ είπε περίφημα ότι είναι αδύνατο να ανοίξει κανείς μια εφημερίδα χωρίς να βρει σημάδια της πιο άθλιας ανθρώπινης εξαχρείωσης. Μπορούμε μόνο να αναρωτηθούμε τι θα μπορούσε να έχει πει για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Το μέσο ενημέρωσης Vox έκρουσε πρόσφατα τον κώδωνα του κινδύνου για την «αυξανόμενη, αναμφισβήτητη αντίδραση του #MeToo». Σύμφωνα με τη συγγραφέα του άρθρου, Constance Grady, η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου να ακυρώσει την απόφαση Roe v. Wade έφερε τις ΗΠΑ σε μια νέα φάση πατριαρχικού βιτριολισμού. Δεν πρόκειται μόνο για την αναχαίτιση της προόδου του φεμινιστικού κινήματος, αλλά και για τη μονοπώληση των δημόσιων χώρων και τη φίμωση των αντιφρονούντων.

Για την Grady, «οι ελεύθερες, ασφαλείς αμβλώσεις αποτελούν παρελθόν και ο φεμινισμός ζει την πτώση του». Μόλις πριν από τρία χρόνια, σχεδόν το 60% των ανδρών πίστευε ότι οι πρόοδοι του φεμινιστικού κινήματος ήταν «ελπιδοφόρες». Όχι πια.

Ένας έντονος κομματικός αντιφεμινισμός έχει καταλάβει τη σκηνή. Η λεγόμενη manosphere, οι εικονικοί χώροι που προωθούν μισογυνιστικές ιδέες, βρίσκονται σε άνοδο, κατακτώντας νέους οπαδούς και αποκτώντας νέα επίπεδα προβολής.

Ένα παράδειγμα επιβεβαίωσης αυτού συνέβη στην Ισπανία

Η Ισπανία φαίνεται να ακολουθεί την τάση αυτή. Πρόσφατα, διάφορα γεγονότα πυροδότησαν την επιθετικά μισογυνική σκληρότητα στα διαδικτυακά φόρουμ: Αναφορές για σεξουαλική παρενόχληση στα κινηματογραφικά βραβεία Feroz, διαμάχες για τις αμβλώσεις και για τον αμφισβητούμενο νόμο της κυβέρνησης για τη σεξουαλική συναίνεση, καθώς και οι σωματικές αλλαγές της ηθοποιού Berta Vázquez*.

(*Η Μπέρτα Βάθκεθ είναι μια Ουκρανικής καταγωγής Ισπανίδα ηθοποιός, μοντέλο και τραγουδίστρια. Η καριέρα της ξεκίνησε στον χορό και αργότερα πέρασε στην υποκριτική και τη μουσική. Η Βάθκεθ εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Palm Trees in the Snow).

Οι γυναίκες που κατήγγειλαν παρενόχληση στα βραβεία Feroz έχουν χαρακτηριστεί «μάγισσες», «ανακριτές», «κυνικές» και «κλαψιάρες». Η Berta Vázquez έχει χαρακτηριστεί «ατάλαντη καιροσκόπος που είχε ένα χρυσωρυχείο, την ομορφιά της, και το έχασε επειδή γέμισε το πρόσωπό της». Η υπουργός Ισότητας Irene Montero έχει δεχτεί καταιγισμό προσβολών. Και οι γυναίκες που αγωνίζονται για τη διασφάλιση του δικαιώματος στην άμβλωση αποκαλούνται «τρελές», «δολοφόνοι» και, φυσικά, «φεμινίστριες».

Photo: Markus Spiske / Unsplash

Η ανδρόσφαιρα συνεχώς επεκτείνεται

Κατά τη γνώμη της δημοσιογράφου και συγγραφέως Cristina Fallarás, «η ανδρόσφαιρα έχει κάνει θραύση στα ισπανικά κοινωνικά δίκτυα». Επιπλέον, «τα όλο και πιο επιθετικά επιχειρήματά τους διηθούνται και σε άλλους τομείς, όπως τα μέσα ενημέρωσης».

Η Fallarás διαβεβαιώνει ότι βιώνει προσωπικά την εμφάνιση αυτού του ανανεωμένου λόγου μίσους: «Συμμετέχω σε πολλά πάνελ συζητήσεων και στα περισσότερα από αυτά, πολλοί από τους δεξιούς συνομιλητές μου αρχίζουν να ξεστομίζουν αυτά τα επιχειρήματα, τα οποία πολύ πρόσφατα ήταν περιθωριακά».

Το χειρότερο, κατά τη γνώμη της, είναι οι «συστηματικές προσπάθειες» για τη φίμωση των φεμινιστικών φωνών: «Στην περίπτωσή μου, αυτό έχει να κάνει κυρίως με τις συνεχείς μηνύσεις που κατατίθενται εναντίον μου από υπερσυντηρητικές ή μισογυνιστικές ενώσεις. Δεν έχει σημασία αν έχουν βάση ή όχι. Ο στόχος είναι να με οδηγήσουν στα όρια της ψυχολογικής και οικονομικής μου αντίστασης για να με αναγκάσουν να παραιτηθώ, να κλείσω το στόμα μου».

Αυτή η δομή προνομίων που η ίδια αποκαλεί «ανδρική εξουσία» έχει απειληθεί «από την εμφανή πρόοδο του φεμινιστικού λόγου στον αποικισμό του δημόσιου χώρου». Στην αρχή, κινήματα όπως το #MeToo «μπέρδεψαν την πατριαρχία, η οποία αντέδρασε με έναν αδέξιο και κάπως άναρχο τρόπο».

Ωστόσο, «τώρα που οι αντιδραστικοί έχουν οργανωθεί, έχουν χάσει την ντροπή τους, συνειδητοποιώντας ότι η ρητορική τους βρίσκει ανταπόκριση σε όλη την κοινωνία, και καταφεύγουν σε λεκτική επιθετικότητα, φήμες, συκοφαντίες και προσωπική παρενόχληση».

Απέναντι σε αυτή την πολεμική κλιμάκωση, «ο φεμινισμός βρίσκεται σε αδιέξοδο λόγω της μη βίαιης λογικής του: Όταν μας φωνάζουν, το βουλώνουμε- όταν μας επιτίθενται, υποχωρούμε». Αλλά θυμάται, όχι χωρίς πικρία, «ότι η ιστορία δείχνει ότι καμία κοινωνική αλλαγή δεν ήταν δυνατή χωρίς κάποιου είδους βία κατά των δομών εξουσίας».

Ο ηγεμονικός φεμινισμός

Για την Carolina Meloni, λέκτορα πολιτικής σκέψης στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, είναι σαφές ότι «υπάρχει μια ενεργή και επιθετική αντίδραση κατά των φεμινιστικών αγώνων». Το αποδίδει στο γεγονός ότι «παραδοσιακά αποκλεισμένα υποκείμενα έχουν πάρει το λόγο και έχουν αποκτήσει πρωτοφανή ορατότητα στο δημόσιο χώρο».

«Στο πλαίσιο των χειραφετητικών κινημάτων, οι ιεραρχίες εξουσίας συχνά αναπαράγονται», προσθέτει. Αυτό συμβαίνει, κατά τη γνώμη της «στον λεγόμενο ηγεμονικό φεμινισμό». Η φιλόσοφος διαπιστώνει «μια βάναυση αντίσταση στην αποδοχή ότι ο φεμινισμός αποτελείται από πολλαπλούς φεμινισμούς, από διαφορετικές μορφές ζωής και ότι διατρέχεται από πολυάριθμους αγώνες».

Οι πολυεθνικές και ο φεμινισμός

Για τη Laura Triviño, λέκτορα κοινωνικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, «βιώνουμε ένα φεμινιστικό τσουνάμι ως αποτέλεσμα των διαδοχικών κυμάτων που έχουν επιτύχει δικαιώματα για τις γυναίκες». Αλλά «οι φεμινιστικές θεωρητικοί αναρωτιούνται σε ποιο βαθμό θα είναι ασταμάτητο. Καθώς συνδέεται με τη μαζική κουλτούρα, αργά ή γρήγορα θα έβγαινε από τη μόδα». Ένα σημάδι αυτής της καμπής, είπε, ήταν όταν «οι πολυεθνικές άρχισαν να πωλούν μπλουζάκια με φεμινιστικά συνθήματα».

Η Triviño πιστεύει ότι, με τη φεμινιστική ατζέντα, «οι γυναίκες βγήκαν από την πατριαρχική σπηλιά χέρι-χέρι». Κινήματα όπως το #MeToo και το #TimesUp κατέληξαν να προκαλούν «ρητορική μίσους κατά των γυναικών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η οποία γίνεται όλο και πιο εντυπωσιακή». Επιμένει στην ανάγκη «να απαντήσουμε με έναν ενιαίο λόγο». Το πιο σημαντικό, κατά τη γνώμη της, «είναι να μην παραμένουμε πλέον σιωπηλές. Υπάρχουν δράσεις και αντιδράσεις».

Δεν πρέπει να είμαστε εξαιρετικά αισιόδοξες ή αφελείς

Η Triviño λέει ότι «η αντίσταση στην απώλεια των προνομίων» δεν θα εξαφανιστεί από τη μια μέρα στην άλλη: «Η κατάργηση των θεμελίων της πατριαρχικής κουλτούρας που έχει εξαπλωθεί σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας και του πλανήτη θα απαιτήσει πολύ χρόνο». Η αντίσταση είναι επίσης πολύπλευρη και μεταλλαγμένη: «Ο λέκτορας του Πανεπιστημίου της Γρανάδας, Miguel Lorente, υπαινίσσεται την ανάδυση του μεταμαχισμού. Πρόκειται για μια εκδοχή του σεξισμού από τα μέσα ενημέρωσης που μεταμφιέζεται σε θύμα του φεμινισμού και είναι αφιερωμένη στη διάδοση ψευδών ειδήσεων σχετικά με τα αιτήματα των γυναικών».

Η Meloni πιστεύει ότι «δεν πρέπει να είμαστε εξαιρετικά αισιόδοξες ή αφελείς σχετικά με αυτή τη συντηρητική μαχητικότητα». Εξάλλου, λέει, αποτελεί μέρος μιας παγκόσμιας τάσης, «της επιστροφής των συντηρητικών-φασιστών».

Σημειώνει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο χώρος που χρησιμοποιούσε ο σύγχρονος φεμινισμός για να διαδώσει τα μηνύματά του, «έχει γίνει ένας εξαιρετικά εχθρικός χώρος». Στα κοινωνικά δίκτυα, «προωθούνται καταστάσεις βίας, πολεμικότητας και ακραίας πόλωσης υπό την πλάνη της απόλυτης διαφάνειας των απόψεων».

Τα πληγωμένα θηρία, προσθέτει, «δαγκώνουν και γρατζουνάνε και είναι ικανά να προκαλέσουν μεγάλη ζημιά».

*Με στοιχεία από elpais.com