Οι γυναίκες της Αλβανίας «ανθίζουν» ενώ οι άντρες τους εγκαταλείπουν τη χώρα

Γύρω από μια ξυλόσομπα σε ένα κατάστημα στο Bajram Curri της Τροπόγια, στη βόρεια Αλβανία, ένας κύκλος γυναικών εργάζεται, συνομιλεί και ανταλλάσσει φωτογραφίες των γιων και των συζύγων τους, που βρίσκονται στο Λονδίνο. Από τους 12.310 Αλβανούς μετανάστες που πήγαν στο Ηνωμένο Βασίλειο πέρυσι με βάρκες, η συντριπτική πλειοψηφία ήταν άνδρες από αυτήν την ορεινή περιοχή. Έφυγαν εξαιτίας της ανεργίας ή μιας αίσθησης πλήξης και απελπισίας.

Αυτή η μαζική έξοδος άλλαξε ριζικά τις ζωές των συζύγων και των μητέρων που άφησαν πίσω τους. Στο μικρό αυτό χωριό, γυναίκες συγκεντρώνονται για να φτιάξουν φαγητό, να παράγουν χειροποίητα ρούχα και κοσμήματα και να σχεδιάσουν χάρτες πεζοπορίας για να τους πουλήσουν σε ντόπιους και επισκέπτες. Διατηρώντας τις φωτιές του σπιτιού αναμμένες έχουν δημιουργήσει ακριβώς αυτό που έλειπε στους άνδρες τους: κοινωνική ζωή, πηγή εισοδήματος και ελπίδα.

Παρά την πρόσφατη άνθηση στον τουρισμό, η χρόνια έλλειψη θέσεων εργασίας στην Αλβανία εξακολουθεί να απομακρύνει τους άνδρες. Οι οικονομικές συνθήκες δεν είναι τόσο απελπιστικές όσο ήταν στον κομμουνισμό, αλλά η μετάβαση σε μια ευημερούσα οικονομία της αγοράς αποδεικνύεται μακρά και δύσκολη. Η χώρα έχει μερικούς από τους χαμηλότερους μισθούς και το υψηλότερο κόστος διαβίωσης στα Βαλκάνια. Ακόμα και η αύξηση κατώτατου μισθού που έχει προαναγγελθεί, θα είναι ανεπαρκής για να αντιμετωπίσει τον αυξανόμενο πληθωρισμό: το 2021-22, οι Αλβανοί ξόδεψαν έως και το 60 τοις εκατό του εισοδήματός τους μόνο για τρόφιμα, εξήγησε ο Andi Hoxhaj, ειδικός στα Δυτικά Βαλκάνια στο University College του Λονδίνου, στους Financial Times.

Ακούγοντας τις ιστορίες για μια πιο ποιοτική ζωή, οι αγρότες μετέφεραν τις οικογένειές τους σε μικρά αστικά κέντρα όπως το Barjam Curri. Η υπεύθυνη του ιστότοπου του καταστήματος, Gerta, ζούσε στην ύπαιθρο καλλιεργώντας λαχανικά και εκτρέφοντας πρόβατα μέχρι που ο πατέρας της αποφάσισε να μετακομίσει σε ένα βρώμικο διαμέρισμα στην πόλη το 2007. Όταν δεν κατάφερε να βρει δουλειά, η οικογένεια σχεδόν λιμοκτονούσε.

Γυναίκες στο «τιμόνι»

Είναι σύνηθες σε αυτές τις περιπτώσεις οι γυναίκες να γίνονται προστάτες οικογενείας χρησιμοποιώντας «δεξιότητες εσωτερικού χώρου», όπως η καθαριότητα ή «κρατούν» τα μαγαζιά, εξηγεί η Catherine Bohne, μια Ιταλοαμερικανίδα που ζει σε αυτά τα βουνά για 15 χρόνια και βοήθησε στη δημιουργία του καταστήματος στο Bajram Curri. «Εντωμεταξύ οι άντρες κάθονται τριγύρω πίνοντας ρακές και νιώθοντας απογοητευμένοι».

Κατά την περίοδο του κομμουνιστικού καθεστώτος, οι γυναίκες ήταν ενεργές στην αγορά εργασίας, αλλά στη δεκαετία του 1990 οι πατριαρχικοί κανόνες επανεμφανίστηκαν, ωθώντας τις γυναίκες πίσω μέσα στα σπίτια, ειδικά σε πιο απομακρυσμένες περιοχές της χώρας. Τώρα, οι άντρες εξαφανίζονται ήσυχα – πολλοί που φεύγουν απλώς πηγαίνουν στην πόλη κρατώντας ένα μπλουζάκι σε μια πλαστική σακούλα και δεν επιστρέφουν. «Συχνά οι άντρες δεν στέλνουν χρήματα πίσω για πολύ καιρό επειδή χρωστούν σε διακινητές ή επειδή δεν μπορούν να κάνουν αρκετές χειρωνακτικές εργασίες. Οι γυναίκες που έμειναν πίσω πρέπει απλώς να συνεχίσουν», λέει η Bohne.

Αυτό μπορεί να φέρει νέες ελευθερίες στον απόηχο του. Η Gerta έχει μάθει τεχνολογικές δεξιότητες μέσω μιας ιστοσελίδας και θα πάει στο πανεπιστήμιο του χρόνου. Η Lida, η αφεντικίνα του καταστήματος, περιορίστηκε στο σπίτι από τον σύζυγό της μέχρι να φύγει για να βρει δουλειά στο Βέλγιο. Με τέσσερα παιδιά να μεγαλώνει μόνη της, έφτιαξε κοσμήματα για να τα πουλήσει, έγινε κυρίαρχη του εαυτού της και τελικά σταμάτησε να στέλνει μηνύματα στον σύζυγό της για να ζητήσει άδεια να βγει έξω.

Δίκτυο για γυναίκες

Το επόμενο έργο του καταστήματος είναι να δημιουργήσει ένα δίκτυο για γυναίκες που κερδίζουν τα προς το ζην καλλιεργώντας ή συλλέγοντας πράγματα: άγρια ​​βατόμουρα, βατόμουρα ή κάστανα. Πριν, αυτές οι γυναίκες κέρδιζαν μόλις 10 ευρώ για τριήμερη εργασία, που τις εκμεταλλεύονταν. Οι κυρίες στο μαγαζί τις ενθάρρυναν να φτιάξουν μαρμελάδα, την οποία μπορούν να πουλήσουν για 5 ευρώ την κατσαρόλα.

Υπάρχουν όμως ακόμα γυναίκες που λιμοκτονούν, που γίνονται θύματα της σύγχρονης σκλαβιάς ή που πρέπει να ξεπληρώσουν τα χρέη ενός γιου που πήρε μια βάρκα στο Λονδίνο. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια θετικά για την επόμενη γενιά. Οι μητέρες που περιμένουν να φύγουν οι γιοι τους είναι πλέον πιο πιθανό να επικεντρωθούν στις σπουδές των κορών τους. Το 2021, το 71 τοις εκατό των εγγραφών στα πανεπιστήμια στην Αλβανία ήταν γυναίκες, από 58 τοις εκατό την προηγούμενη δεκαετία. Εν τω μεταξύ, η συμμετοχή των ανδρών στο εργατικό δυναμικό μειώθηκε σταθερά τα τελευταία 30 χρόνια.

Δύο ώρες μακριά από το Bajram Curri, στο χωριό Shtiqën έξω από το Κούκεσι, ζει η Naze, 89 ετών, με την κόρη της και τις τρεις εγγονές της. Δεδομένου ότι οι γιοι και τα εγγόνια της είναι όλοι στο Λονδίνο, εστιάζει κυρίως στα κορίτσια της και όχι μόνο «βρίσκοντάς τους έναν πλούσιο σύζυγο», λέει με περηφάνια. Η 9χρονη εγγονή της «μελετάει σκληρά», λέει η Naze. «Μια μέρα θα γίνει πρόεδρος της Αλβανίας».