Ήταν ο πρώτος μου δάσκαλος της υποκριτικής στην Επαγγελματική Σχολη Θεάτρου, όπου πρωτάρχισα τις θεατρικές σπουδές μου. Και είν’ εκείνος που μ’ έκανε ν’ αγαπήσω την ποίηση και το θέατρο. Ποιητής ο ίδιος, με την ευρύτερη σημασία του όρου, κι όχι μόνο για τα θαυμάσια ποιήματά του που μας άφησε σε πολλές συλλογές.

Θεατρικός συγγραφέας από τους διαλεχτούς. Τα θεατρικά του έργα («Να ζει το Μεσολόγγι», «Ρήγας Βελεστινλής», «Κολοκοτρώνης» κ.ά.) είναι υποδείγματα γραφής, έμπνευσης και σκηνικής οικονομίας.

Κριτικός, που άσκησε σε πολλά περιοδικά και εφημερίδες λογοτεχνική και θεατρική κριτική.

Μεταφραστής του Σαίξπηρ, που μετέφρασε όλα του τα έργα με υποδειγματικό τρόπο, ποιητικό και θεατρικό, έτσι που οι μεταφράσεις του να παραμείνουν παντοτινό κτήμα του ελληνικού θεάτρου.


O Βασίλης Ρώτας στα ελεύθερα βουνά του ΕΑΜ (φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή)

Ο Ρώτας δεν μπορούσε παρά να είναι ηγετική φυσιογνωμία στα γράμματα και στο θέατρο.

Τότε που είχα το ευτύχημα να πάρω τα πρώτα μου φώτα στις θεατρικές μου σπουδές από τον Β. Ρώτα, γνώρισα και τον άνθρωπο και τον οδηγητή.

Ήταν γεμάτος όνειρα, φαντασία, πάθος, ορμή, γνώση και φανατισμό σ’ ό,τι πίστευε. Μας οδήγησε όλα τα παιδιά του στη Σχολή σ’ ένα μικρό θέατρο που ’χτισε σε μια μάντρα, στο Παγκράτι. Μας πήγε εκεί για να μάθουμε θέατρο στο σανίδι κι όχι στις καρέκλες της Σχολής. Έτσι βιαστήκαμε κι εμείς πριν απ’ την ώρα μας, γιατί μας κέντριζε τον πόθο μας εκείνος, να ζήσουμε το πρώτο τσαλάκωμα της σκηνής· να στριφογυρίσουμε, μέσα από γρήγορα ανεβάσματα έργων, σαν παραζαλισμένα πουλιά στους σφοδρούς ανέμους της τέχνης· και να τσακίσουμε τα φτερά μας στις απρόσιτες κορφές, έτσι καθώς ήμασταν ανώριμοι ακόμα κι άπλαστοι. Μα τι σημασία είχε αυτό; Εμείς πετούσαμε κιόλας και φανταζόμασταν.

Ο Βασίλης Ρώτας ταίριαζε στα νιάτα μας· ήταν κι αυτός σαν κι εμάς· ορμητικός, ανήσυχος, σχεδόν παράτολμος. Μα μήπως έτσι δεν αρχίζουν όλες οι μεγάλες προσπάθειες; Στο θέατρο, αν δεν έχεις και μια δόση «τρέλας», θα μείνεις στα χαμηλά.


Ο Ρώτας μάς μάγευε, μας παράσερνε προς τις πηγές της ζωής, να πιούμε, να ξεδιψάσουμε. Και δεν ήταν μόνο ο ποιητής κι ο θεατρικός συγγραφέας· ήταν κι ο ηθοποιός που ήξερε όλα τα μυστικά της τέχνης του ηθοποιού κι έπαιζε μαζί μας, εκεί στο θεατράκι του, στο Παγκράτι. Δάσκαλος και μαθητές μαζί «θα εκτελούσαμε τα εγκλήματά μας». Γιατί είχαμε μεγάλες φιλοδοξίες.

Τότε, το 1930, δεν είχε ιδρυθεί ακόμα το Εθνικό Θέατρο· κι εμείς θαρρούσαμε πως μπορούσαμε να παρουσιάσουμε έργα που μόνο ένα Εθνικό Θέατρο ή ένας πολύ δυνατός ελεύθερος θίασος θα μπορούσε να παρουσιάσει.

Τι «Δον Ζουάν» κι «Αρχοντοχωριάτη» του Μολιέρου παίζαμε! Τι «Μόνα Βάνα» του Μαίτερλιγκ! Τι «Ρωμαίο κι Ιουλιέτα» κι «Έμπορο της Βενετίας» του Σαίξπηρ! Τι «Έντα Γκάμπλερ» του Ίψεν! Τι «Ανάσταση» του Τολστόη! Μα οι μικρές μας δυνάμεις δε μας βοηθούσαν παρά μόνο να τα ψελλίσουμε, όχι φυσικά να τα παίξουμε. Υπήρχε μεγάλο μεράκι. Τι ενθουσιασμός και τι πίστη! Αλλά και τι… πείνα! Γιατί το μικρό μας θέατρο δεν ήταν βέβαια δυνατόν ν’ ανταποκριθεί στις οικονομικές μας ανάγκες. Όμως, εμείς εκεί, στις θεατρικές επάλξεις, με τα τουφεκάκια μας! Βλέποντας μπροστά τον αρχηγό μας τον Ρώτα κι ακούγοντάς τον να φωνάζει:

«Εμπρός για το μεγάλο θέατρο! Εμπρός για κάθε ωραίο ιδανικό του ανθρώπου και του ηθοποιού».

Και δεν τον χάσαμε απ’ τα μάτια μας ούτε όταν έπεσε στο πεδίο της τιμής απ’ τη μάχη του με τη ζωή, με την τέχνη, με την πίστη του για μια καλύτερη ζωή των ανθρώπων. Δεν τον χάσαμε, γιατί ξέραμε πού βρίσκεται: στις κορφές, στον ήλιο και κοντά στους αγώνες των λαών.


*Απόσπασμα από κείμενο του σπουδαίου ηθοποιού, σκηνοθέτη και θεατρικού συγγραφέα Θάνου Κωτσόπουλου (1911-1993), που είχε δημοσιευτεί στην επιθεώρηση λογοτεχνίας και κριτικού προβληματισμού «Ελεύθερο Πνεύμα» (τεύχος 81, φθινόπωρο 1991).

Ο μπαρμπα-Βασίλης Ρώτας γεννήθηκε στο Χιλιομόδι Κορινθίας στις 5 Μαΐου (23 Απριλίου με το παλαιό ημερολόγιο) 1889 και απεβίωσε στην Αθήνα στις 30 Μαΐου 1977.

O Ρώτας υπήρξε μια πολυσχιδής προσωπικότητα: ποιητής, δοκιμιογράφος, μεταφραστής, θεατρικός συγγραφέας, θιασάρχης και σκηνοθέτης.

Μαρξιστής και συνεπής αγωνιστής, ο Ρώτας εντρύφησε στη μελέτη του θεάτρου και του λαϊκού πολιτισμού.

Σύντροφός του υπήρξε επί μακρόν η συγγραφέας Βούλα Δαμιανάκου.

Headlines