«Αντιγόνες» στον Αμαζόνιο και την Μπούτσα

Σχεδόν 2.500 χρόνια μετά την πρώτη της παρουσίαση, η «Αντιγόνη» παραμένει μια εξαιρετικά επίκαιρη τραγωδία. Τα διλήμματα που βάζει ο Σοφοκλής μεταξύ της υποταγής στους νόμους του κράτους και τους κανόνες της ηθικής και τη σύγκρουση της εξουσίας με το άτομο παραμένουν σύγχρονες προβληματικές που απασχολούν την ανθρωπότητα.

Απόδειξη αυτής της διαχρονικής αξίας του έργου αποτελεί αναμφισβήτητα η μοντέρνα προσαρμογή της στις δύο νέες παραστάσεις «Αντιγόνη στον Αμαζόνιο» και «Αντιγόνη στην Μπούτσα» που ανεβαίνουν τώρα σε διεθνείς θεατρικές σκηνές, ως υπενθύμιση του σκοταδιού που κρύβει μέσα της η ανθρωπότητα.

Η «Αντιγόνη στον Αμαζόνιο» αποτελεί έμπνευση του πρωτοποριακού ελβετού δημιουργού Μίλο Ράου και έκανε πρεμιέρα πριν από λίγες ημέρες στο βελγικό θέατρο ΝΤ της Γάνδης, προτού παιχθεί αυτό το Σαββατοκύριακο στο Burgtheater, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ της Βιέννης, και καταλήξει στο Φεστιβάλ της Αβινιόν τον Ιούλιο. Η ιστορία της παράστασης τοποθετείται στη ζούγκλα του Αμαζονίου και μεταφέρει σε όλον τον κόσμο το δράμα των αυτόχθονων ιθαγενών της Βραζιλίας και τις σφαγές των ακτημόνων στην Πολιτεία Πάρα. Για να το πετύχει αυτό, ενώνει ηθοποιούς, μουσικούς, ιθαγενείς, ακτιβιστές και μέλη του κινήματος των ακτημόνων ώστε να αναπαραγάγει την κρατική βία που προσπάθησε να επιβάλει την αγροτική μεταρρύθμιση τη δεκαετία του ’60 για να παραδώσει τεράστιες εκτάσεις του Αμαζονίου σε πολυεθνικές εταιρείες.

Μηνύματα όπως «Υπάρχουν τερατώδη πράγματα αλλά τίποτα δεν είναι πιο τερατώδες από την ανθρωπότητα» αναβοσβήνουν σε οθόνες όσο κινηματογραφημένα αποσπάσματα και ζωντανές σεκάνς άγριων διαλόγων ανάμεσα στους πρωταγωνιστές φέρνουν την αντιπαράθεση στη σκηνή. Το κοινό βρίσκεται ταυτόχρονα στην καρδιά της μυθικής Θήβας αλλά και στην επαρχία Πάρα της Βραζιλίας όπου το τροπικό δάσος διαλύεται, λεηλατείται και καταστρέφεται ανεπανόρθωτα από βιομηχανικούς ομίλους. Αυτή η γη που αιμορραγεί, ενώνει ευρωπαίους και βραζιλιάνους συντελεστές και αναδεικνύει ως άλλη Αντιγόνη την ακτιβίστρια Κάι Σάρα. Η ίδια στέκεται δίπλα σε έναν Χορό με μέλη επιζώντες από τις χειρότερες σφαγές που διέπραξε η αστυνομία απέναντι στο κίνημα των ακτημόνων το 1996. Ετσι, χτίζεται μια αλληγορία για τον πολιτικό αγώνα και τη σκληρή αντίσταση ενάντια στην αδυσώπητη απληστία ενός σύγχρονου καταστροφικού κόσμου.

Στην Ουκρανία

Η «Αντιγόνη στην Μπούτσα» αναπτύσσει μια πιο χαλαρή σχέση με το πρωτότυπο έργο του Σοφοκλή. Τον ρόλο της ηρωίδας παίζει μια φωτογράφος πολέμου που ζει με τον σύζυγό της στη Ζυρίχη και έχει καταγράψει με την κάμερά της ανθρωπιστικές κρίσεις σε όλο τον κόσμο. Θέλει με τις φωτογραφίες της να απεικονίσει όλα αυτά τα δεινά που συμβαίνουν ώστε να τεκμηριωθούν και να επικοινωνηθούν παντού, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να μειώσει έτσι τον πόνο όσων υποφέρουν από αυτά.

Η δουλειά της είναι παράλληλα και μια αφορμή για να ξεφεύγει από την ανιαρή οικογενειακή ζωή που έχει χτίσει και τις ανέσεις της, αναζητώντας το νόημα της καθημερινότητας αλλού. Το επόμενό της ταξίδι, λοιπόν, είναι στην Μπούτσα της Ουκρανίας, όπου μετά τη ρωσική εισβολή οι φρικαλεότητες εις βάρος των κατοίκων έχουν συγκλονίσει τον κόσμο.

Η παράσταση αυτή ανεβαίνει τώρα στο θέατρο Schauspielhaus της Ζυρίχης στην Ελβετία και αποτελεί έμπνευση του ουκρανού σκηνοθέτη Στας Ζίρκοφ, ο οποίος τον Φεβρουάριο του 2022 διέφυγε με την οικογένειά του από το Κίεβο κι έκτοτε ζει εξόριστος. Με το έργο του αυτό, αναδεικνύει την άποψή του για την Ιστορία, τον πόλεμο και πώς τον αντιμετωπίζει η Δυτική Ευρώπη.

Το πιο δυνατό στοιχείο της «Αντιγόνης στην Μπούτσα» είναι ο πνιχτός μονόλογος της ουκρανής ηθοποιού Βιταλίνα Μπιμπλίβ, από τα υπόγεια της πόλης, για την κακοποίηση που έχει δεχτεί από τους Ρώσους. Το μήνυμά της αποτυπώνεται ξεκάθαρα και στη σκηνογραφία της παράστασης που εμπνέεται από την «Αρπαγή της Ευρώπης» του Τιτσιάνο και χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο έργο ως μεταφορά του βιασμού των γυναικών της Μπούτσα, με μια μαύρη μεγάλη κηλίδα να λερώνει το έργο, σαν η νέα γενιά αυτής της ηπείρου να έχει βάλει το χέρι της στην τραγωδία της Ουκρανίας.