Μόνο σεβασμός για όσους επιμένουν

Πριν από 10 χρόνια, στις 28 Μαΐου του 2013, μια ομάδα περίπου 50 οικολόγων ακτιβιστών κατασκήνωσε στο πάρκο Γκεζί, πλάι στην πλατεία Ταξίμ, στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης, σε μια προσπάθεια να αποτρέψει τα σχέδια των αρχών να χτίσουν στη θέση του ένα εμπορικό κέντρο. Η βίαιη καταστολή αυτής της ειρηνικής κινητοποίησης άναψε φωτιές. Τα πειστήριά της έκαναν άλλωστε τον γύρο του κόσμου – ανάμεσά τους και η περίφημη φωτογραφία της «γυναίκας με τα κόκκινα», μιας νεαρής ακτιβίστριας με κόκκινο φόρεμα, κολιέ στον λαιμό και λευκή τσάντα την οποία ψεκάζει με χημικά από κοντινή απόσταση ένας αστυνομικός με αντιασφυξιογόνο μάσκα, κάνοντας τα μαλλιά της να κυματίζουν.

Μέσα σε μερικές ημέρες, το κίνημα διαμαρτυρίας συμπαρέσυρε τις περισσότερες μεγάλες πόλεις της Τουρκίας. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, από διάφορους πολιτικούς ορίζοντες, βάλθηκαν να καταγγέλλουν τον αυξανόμενο απολυταρχισμό του τότε πρωθυπουργού, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που αποκαλούσε από την πλευρά του τους διαδηλωτές «βάνδαλους» και «πλιατσικολόγους». Η υπεράσπιση των ατομικών ελευθεριών, των δημοκρατικών αρχών, των οικολογικών αξιών ένωσε κεμαλιστές, υποστηρικτές του κουρδικού αγώνα, μέλη θρησκευτικών μειονοτήτων, φεμινίστριες, ακτιβιστές υπέρ των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ+… Μία πρωτοφανής συνύπαρξη, μια μαγική παρένθεση στο συλλογικό φαντασιακό της τουρκικής Αριστεράς. Οι διαδηλωτές κατέλαβαν το πάρκο και κατασκήνωσαν με σκηνές μέρα-νύχτα στον χώρο. Μέχρι τις 15 Ιουνίου, οπότε γράφτηκε βίαια ο επίλογος.

Συνολικά 11 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια των διαδηλώσεων που ξεκίνησαν από το πάρκο Γκεζί, τουλάχιστον 8.000 τραυματίστηκαν, περισσότεροι από 3.000 συνελήφθησαν. Ηταν, παραμένουν ακόμα, η μεγαλύτερη λαϊκή αμφισβήτηση που έχει αντιμετωπίσει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από όταν ανήλθε στην εξουσία, πριν από 20 χρόνια, δύο μήνες και δύο εβδομάδες. Ηταν επίσης ένας σημαντικός σταθμός στην πορεία του προς την απολυταρχία – που δεν έπαψε έκτοτε να εντείνεται. Τα δύο χρόνια κατάστασης έκτακτης ανάγκης που κηρύχθηκαν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, κατόπιν, έναν χρόνο αργότερα, το πέρασμα σε ένα ενισχυμένο προεδρικό καθεστώς, τού έδωσαν κάθε ελευθερία να φιμώνει τους πολιτικούς αντιπάλους του. Οσο για το επονομαζόμενο «Πνεύμα του Γκεζί», ο δεύτερος προεδρικός γύρος της Κυριακής έδειξε πως είναι ακόμα ζωντανό – αλλά μάλλον έχει πέσει σε βαθιά κατάθλιψη.

Από μια ειρωνεία της τύχης η δεύτερη πράξη των τουρκικών προεδρικών εκλογών συνέπεσε με τη 10η επέτειο της εξέγερσης του πάρκου Γκεζί. Ολα τα φώτα έπεσαν λοιπόν στις εκλογές, καμία συγκέντρωση μνήμης δεν έγινε – δεν θα μπορούσε να γίνει -, κανένα πανό δεν υψώθηκε, όπως πέρυσι, που να γράφει «Το σκοτάδι θα φύγει αλλά το Γκεζί θα μείνει». Μερικές μαρτυρίες έμειναν, βασικά, σταχυολογημένες εδώ κι εκεί. Του 47χρονου Χακάν Γιαμάν, για παράδειγμα, ενός οδηγού μίνιμπας που δεν συμμετείχε στις διαδηλώσεις, επέστρεφε απλώς σπίτι του από τη δουλειά του τον Μάιο του 2013 όταν δέχθηκε άγρια επίθεση από την αστυνομία στην ασιατική πλευρά της Κωνσταντινούπολης: έχασε το ένα του μάτι, έμεινε με σπασμένο ζυγωματικό, μέτωπο και μύτη, έχει κάνει δέκα επεμβάσεις, πρέπει να κάνει άλλες δύο, αλλά δεν πλήρωσε ποτέ κανείς για αυτό. «Εχουν περάσει δέκα χρόνια. Κανείς δεν έχει λογοδοτήσει. Δεν θα εγκαταλείψω τις προσπάθειες μέχρι να τιμωρηθούν οι αστυνομικοί» δήλωσε στο Reuters. Ή της 30χρονης Μελίς, που κρατάει όμορφες αναμνήσεις από αυτή τη δημιουργική συλλογική ενέργεια των διαδηλώσεων του Γκεζί αλλά σκέπτεται πια να εγκαταλείψει την Τουρκία: «Το κράτος μας έχει γίνει τόσο τυραννικό… Ζούμε πλέον σε μια ατμόσφαιρα όπου δεν μπορούμε να επιχειρήσουμε τίποτα ώστε να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τα πράγματα…» είπε στη γαλλική εφημερίδα «Le Monde». «Εδώ και τέσσερα χρόνια οι αρχές απαγορεύουν ακόμα και τις νυχτερινές πορείες (συνέβη και στις 8 Μαρτίου, Ημέρα της Γυναίκας). Το μήνυμα είναι πολύ ξεκάθαρο: «Δεν θα σας αφήσουμε να αναπνεύσετε». Και το εφαρμόζουν κατά γράμμα».

Συνολικά επτά άνθρωποι που συμμετείχαν ή στήριξαν τις διαδηλώσεις του Γκεζί καταδικάστηκαν πέρυσι σε 18 χρόνια φυλάκισης για απόπειρα «ανατροπής της κυβέρνησης». Στην ίδια δίκη, ο τούρκος επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος Οσμάν Καβάλα, που βρισκόταν στη φυλακή ήδη από το 2017, καταδικάστηκε σε ισόβια. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει απαιτήσει ήδη από το 2019 την απελευθέρωσή του, το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει καλέσει επανειλημμένως την Αγκυρα να σεβαστεί την απόφαση, μάταια. «Κοιτάζω το μέλλον της Τουρκίας με ελπίδα» δήλωνε ο Καβάλα πριν από δύο εβδομάδες μέσα από τη φυλακή στην «Deutsche Welle». Ελπίδα, όμως, και για τον ίδιο και γενικότερα θα υπήρχε μόνο αν εκλεγόταν πρόεδρος ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Ή μήπως δεν είναι έτσι;

Ανάμεσα στους επτά καταδικασθέντες πέρυσι για το Γκεζί είναι και ο δικηγόρος Τζαν Αταλάι. Ο οποίος εξελέγη βουλευτής, στις 14 Μαΐου, με το μικρό ακροαριστερό Εργατικό Κόμμα της Τουρκίας. Θεωρητικά, βάσει της «κοινοβουλευτικής ασυλίας» που προβλέπει το τουρκικό Σύνταγμα, πρέπει τώρα να αφεθεί ελεύθερος, οι δικηγόροι του κατέθεσαν ήδη σχετικό αίτημα στο τουρκικό Ακυρωτικό Δικαστήριο, «για εμάς το Γκεζί δεν τελείωσε» διαμήνυσε ο ίδιος. Μόνο σεβασμός για όσους επιμένουν να μην το βάζουν κάτω στην Τουρκία.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ