Οι BRICS, το «στοίχημα» της διεύρυνσης και μια νέα «παγκόσμια τάξη»

Πέντε… μέχρι στιγμής, τα μέλη των BRICS -Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Βραζιλία, Νότια Αφρική- εκτιμάται ότι πλέον αποτελούν το μεγαλύτερο οικονομικό μπλοκ στον κόσμο με βάση την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (PPP).

Σύμφωνα στοιχεία που δημοσίευσε πρόσφατα η βρετανική εταιρεία οικονομικών ερευνών Acorn Macro Consulting, ξεπέρασαν την ομάδα G7  (ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία, Καναδά) σε μερίδιο επί του παγκόσμιου ΑΕΠ με 31,5% έναντι 30,7%.

Η θέση αυτή θα μπορούσε, δε, να ενισχυθεί με την διεύρυνσή τους.

Με αυτό το θέμα ψηλά στην ατζέντα τους, μεταξύ πολλών άλλων, συναντώνται σήμερα και αύριο στη Νότια Αφρική οι υπουργοί Εξωτερικών της ομάδας BRICS.

Προπαρασκευαστική ουσιαστικά της συνόδου κορυφής του οργανισμού, τον Αύγουστο -στο «τραπέζι» της οποίας έχει πέσει μέχρι και η ιδέα ενός κοινού νομίσματος- η διήμερη συνάντηση θεωρείται καθοριστική.

Αναζητείται μια «χρυσή» τομή που θα καθιερώσει τους BRICS στον ρόλο του εκπροσώπου του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου, ως εναλλακτικό μοντέλο της G7, ήτοι των επτά πιο ανεπτυγμένων βιομηχανικά χωρών.

Βασικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση λοιπόν θεωρείται η εισδοχή νέων μελών, στην πρώτη διεύρυνση του μπλοκ εδώ και πάνω από μια δεκαετία.

Η πρώτη και μοναδική ως σήμερα ήταν με τη Νότια Αφρική το 2010.

Τώρα φέρονται να συνωστίζονται στο «κατώφλι» του 19 χώρες.

«Δεκατρείς χώρες έχουν ζητήσει επίσημα να ενταχθούν και άλλες έξι ανεπίσημα», δήλωσε προ ημερών στο Bloomberg ο Ανίλ Σούκλαλ, πρεσβευτής της -προεδρεύουσας για το τρέχον έτος- Νότιας Αφρικής στους BRICS.

Στην πρώτη ομάδα, ανέφερε, συγκαταλέγονται η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ιράν.

Το ενδιαφέρον εκτείνεται από τη Λατινική Αμερική και την Αφρική μέχρι την Ασία.

Μέρος των συνομιλιών αποτελούν και οι προσπάθειες ενίσχυσης του εμπορίου σε τοπικά νομίσματα.

Ζητούμενο, τόνισε ο Νοτιοαφρικανός αξιωματούχος, είναι η δημιουργία μιας «πιο περιεκτικής» διεθνούς τάξης, στο φόντο των υφιστάμενων «διαχωριστικών γραμμών στην παγκόσμια γεωπολιτική, γεωοικονομική και χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική».

Ανοίγοντας «δρασκελιά»

Μέλη και της ομάδας των G20, οι σημερινές πέντε χώρες των BRICS έχουν ιδρύσει από το 2014 Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα (NDB).

Δημιουργήθηκε ως αντίβαρο στο ΔΝΤ και στην Παγκόσμια Τράπεζα, όπου -σύμφωνα με το νοτιοαφρικανικό Ινστιτούτο Μελετών για την Ασφάλεια- οι BRICS έχουν λιγότερο από το 15% των δικαιωμάτων ψήφου.

Στην ετήσια συνεδρίαση της τράπεζας την Τρίτη στη Σαγκάη, η νέα επικεφαλής της και πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας, Ντίλμα Ρούσεφ, προανήγγειλε επίσης τη διεύρυνση της NDB.

Το καταστατικό της ορίζει ότι μέλη της μπορούν να είναι όλες οι χώρες-μέλη του ΟΗΕ, πλην όμως εξασφαλίζοντας ότι το μερίδιο ψήφων των BRICS δεν μπορεί να είναι μικρότερο από το 55%.

Στους κόλπους της, όπως αναφέρει στην ιστοσελίδα της, έχουν ήδη ενταχθεί τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαγκλαντές και -πρόσφατα- η  Αίγυπτος.

Υποψηφιότητα έχει καταθέσει η Ουρουγουάη.

Σε συζητήσεις βρίσκεται πλέον, σύμφωνα με τους Financial Times, και η Σαουδική Αραβία.

Κίνηση που αναμένεται να δώσει στην NDB μεγαλύτερη οικονομική ισχύ.

Ζητούμενο για την τράπεζα των BRICS είναι η κεφαλαιακή ενίσχυσή της, που δοκιμάστηκε μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

«Θα επιδιώξουμε να χρηματοδοτούμε μεγαλύτερο ποσοστό των έργων μας σε τοπικά νομίσματα», υπογράμμισε η Ρούσεφ.

Έκανε λόγο για «διπλό στόχο ενίσχυσης των εγχώριων αγορών των χωρών-μελών και προστασίας των δανειοληπτών μας από τους κινδύνους των συναλλαγματικών διακυμάνσεων».

Από το πρώτο τρίμηνο του 2023, η τρέχουσα χρηματοδότηση της NDB σε τοπικά νομίσματα αντιπροσωπεύει περίπου το 21,5% του χαρτοφυλακίου της, κυρίως λόγω των δανείων στο κινεζικό γουάν.

Μέχρι το 2026 η NDB στοχεύει να αυξήσει το ποσοστό του όγκου χρηματοδότησης έργων σε εθνικά νομίσματα των μελών της στο 30%.

Μια ημέρα δε πριν από την ετήσια συνεδρίασή της, η NDB προχώρησε στην έκδοση ομολόγου 8,5 δισεκατομμυρίων γιουάν (1,12 δισεκατομμυρίων ευρώ), το μεγαλύτερο σε οικονομική αξία έως τώρα στο κινεζικό νόμισμα.

Δύσκολες ισορροπίες

Οι κινήσεις των BRICS γίνονται εν μέσω ενός υπό διαμόρφωση ψυχροπολεμικού πεδίου, που εκτείνεται από τη διπλωματία μέχρι την οικονομία, στο φόντο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και του κλιμακούμενου γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας.

Στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής της G7 στη Χιροσίμα -όπου ήταν προσκεκλημένες η Ινδία και η Βραζιλία- τα κεντρικά μηνύματα από τους ηγέτες των «επτά» ήταν η αταλάντευτη στήριξή τους στο Κίεβο απέναντι στη Μόσχα και η δυσπιστία τους έναντι του Πεκίνου.

Στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού εν τω μεταξύ οι προσπάθειες των ΗΠΑ και συμμάχων τους για ανάσχεση της Κίνας εντείνονται μέσα από τη δημιουργία μπλοκ -όπως τις Quad, όπου συμμετέχει η Ινδία- και ένα πλέγμα συμφώνων εμπορίου και ασφάλειας, όπως π.χ. η AUKUS.

Σε αυτό το φόντο η Κίνα άνοιξε πέρυσι τη συζήτηση για τη διεύρυνση των BRICS, δίνοντας στην ομάδα μεγαλύτερη μόχλευση και αξιοπιστία.

Η προοπτική φαίνεται ωστόσο να προκαλεί σε ορισμένα μέλη επιφυλάξεις.

Στο προσκήνιο αφορούν στους όρους και στα κριτήρια εισδοχής νέων χωρών.

Στο παρασκήνιο λέγεται ότι επικρατεί προβληματισμός για ασιατική μετατόπιση και υπερίσχυση της επιρροής της Κίνας.

Ήδη έχει πολλαπλάσιο ΑΕΠ έναντι των άλλων τεσσάρων άλλων μελών των BRICS αθροιστικά, καθώς και τεράστια ήπια ισχύ μέσω της Πρωτοβουλίας Μια Ζώνη Ένας Δρόμος.

Σε κάθε περίπτωση, κοινό ζητούμενο παραμένει ένα εναλλακτικό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, με μείωση της εξάρτησης από το αμερικανικό δολάριο και μεγαλύτερη αυτονομία πολιτικής.

Η ανάπτυξη μηχανισμών προς αυτή την κατεύθυνση και η ενίσχυση των συναλλαγών σε τοπικά νομίσματα θα είναι επίσης στο επίκεντρο της υπουργικής συνεδρίασης των BRICS.

Οι κρίσιμες αποφάσεις αναμένονται πάντως στη σύνοδο κορυφής του Αυγούστου στη Νότια Αφρική.

Προσώρας πάντως αναζητείται λύση για τη συμμετοχή του Ρώσου προέδρου Πούτιν, καθώς σε βάρος του εκκρεμεί ένταλμα σύλληψης από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, με την κατηγορία ότι είναι υπεύθυνος για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία.