«Ρόζα»: Η ιστορία του ξεχασμένου τραγουδιού του Θάνου Μικρούτσικου

Ποια είναι η «Ρόζα» που αποτέλεσε την πηγή έμπνευσης του Θάνου Μικρούτσικου, με τον ίδιο να μην αποκαλύπτει ποτέ την ιστορία πίσω από τους στίχους του; Δεν μπορεί να είναι άλλη από την Ρόζα Λούξεμπουργκ, την κορυφαία αγωνίστρια, που βασανίστηκε και εκτελέστηκε.

«Δε θέλησε ποτέ, μα ποτέ, όσες φορές και αν τον ρώτησα να μου πει, αλλά προσωπικά είμαι εκατό τοις εκατό σίγουρος ότι ναι, είναι! Κάποιο πολύ κοντινό του πρόσωπο μου είχε πει ότι κάποτε υπήρχε στην ζωή του μία Ρόζα αλλά για εμένα αναμφίβολα το τραγούδι έχει γραφτεί για την Λούξεμπουργκ. Το αποδεικνύει νομίζω και ο συγκλονιστικός στίχος «πώς η ανάγκη γίνεται Ιστορία / πώς η Ιστορία γίνεται σιωπή» ο οποίος συνοψίζει την συγκυρία καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο στην ελληνική γλώσσα» είναι η απάντηση του Θάνου Μικρούτσικου, σε συνέντευξη του (1/2/2014 – εφημερίδα «Αυγή» – Θάνος Μαντζάνας), για την εμβληματική, πια, «Ρόζα» του ποιητή Άλκη Αλκαίου.

Η ιστορία πίσω από το τραγούδι και τους στίχους

Το 1976 ο Άλκης Αλκαίος στέλνει ένα ποίημα στον Θάνο Μικρούτσικο. Οι στίχοι του κουβάλαγαν πολλά από τα φρικτά βιώματά του ίδιου στην εποχή της Χούντας, τη μελαγχολία, αλλά και την ελπίδα για το αύριο.

Ο συνθέτης με το που το διαβάζει εκστασιασμένος, το ντύνει με μουσική αμέσως. Εκείνη την εποχή ζούσε σε ένα διαμέρισμα στο κέντρο. Η ώρα είναι όμως περασμένη, και ο συνθέτης αποσυνδέει το πιάνο από τα μηχανήματα, για να μην ενοχλήσει τους γείτονες. Το αποτέλεσμα της ηχογράφησης δεν είναι το επιθυμητό, και έτσι σε όσους καλλιτέχνες παρουσιάζεται, απορρίπτεται. Το τραγούδι μένει σε ένα συρτάρι. Δεν είναι η ώρα του ακόμα να ταξιδέψει.

Η Αλεξίου και ο Μητροπάνος

Στο μυαλό του Μικρούτσικου η «Ρόζα» παραμένει ζωντανή. Μερικά χρόνια αργότερα την προτείνει στην Χαρούλα Αλεξίου αλλά και εκείνη δεν δείχνει εντυπωσιασμένη και το κομμάτι παραμένει στο συρτάρι του συνθέτη, μέχρι το 1996 που αποφασίζει να ηχογραφήσει το ιστορικό άλμπουμ «Στου αιώνα την παράγκα» σε στίχους Άλκη Αλκαίου, Κώστα Λαχά, Λίνας Νικολακοπούλου και Γιώργου Κακουλίδη.

Ήταν η εποχή που ο Δημήτρης Μητροπάνος αποφασίζει να κάνει στροφή στη καριέρα του και να τραγουδήσει κάτι διαφορετικό. Ο Ηλίας Μπενέτος, παραγωγός του, κλείνει ένα ραντεβού ανάμεσα στο Μητροπάνο και το Θάνο Μικρούτσικο. Αποφασίζουν να συνεργαστούν και τη τελευταία στιγμή ακούν τη «Ρόζα».

Τι είχε πει ο Θάνος Μικρούτσικος για εκείνη τη στιγμή της διαδρομής του

«Δέκα χρόνια αργότερα, το 1996, ετοιμάζω τον δίσκο με τον Δημήτρη Μητροπάνο “Στου αιώνα την παράγκα”. Ιδια διαδικασία. Είχα ήδη γράψει για τον Μήτσο καινούργια τραγούδια αλλά επίσης του έβαζα να ακούσει και παλιότερα. Ανέσυρα εκείνη τη μαγνητοταινία με τη Ρόζα, γιατί υπήρχαν αρκετά ανέκδοτα εκεί, κι όταν άρχισε το τραγούδι σηκώθηκα από τη θέση μου με πρόθεση να πατήσω forward.
Εκείνη τη στιγμή ο Μητροπάνος μού άρπαξε με δύναμη το χέρι μου και σχεδόν ουρλιάζοντας φώναξε: «Ασ’ το! Γνωρίζουμε όλοι τι έγινε και τι εξακολουθεί να γίνεται με αυτό το τραγούδι. Πώς να μην πιστέψεις, λοιπόν, στα θαύματα;”»

Έτσι οι ηχογραφήσεις του μοναδικού αυτού τραγουδιού ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 1996.

Οι στίχοι

Τα χείλη μου ξερά και διψασμένα
γυρεύουνε στην άσφαλτο νερό
περνάνε δίπλα μου τα τροχοφόρα
και συ μου λες μας περιμένει η μπόρα
και με τραβάς σε καμπαρέ υγρό
Βαδίζουμε μαζί στον ίδιο δρόμο
μα τα κελιά μας είναι χωριστά
σε πολιτεία μαγική γυρνάμε
δε θέλω πια να μάθω τι ζητάμε
φτάνει να μου χαρίσεις δυο φιλιά
Με παίζεις στη ρουλέτα και με χάνεις
σε ένα παραμύθι εφιαλτικό
φωνή εντόμου τώρα ειν’ η φωνή μου
φυτό αναρριχώμενο η ζωή μου
με κόβεις και με ρίχνεις στο κενό
Πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία
πώς η ιστορία γίνεται σιωπή
τι με κοιτάζεις Ρόζα μουδιασμένο
συγχώρα με που δεν καταλαβαίνω
τι λένε τα κομπιούτερς κι οι αριθμοί
Αγάπη μου από κάρβουνο και θειάφι
πώς σ’ έχει αλλάξει έτσι ο καιρός
περνάνε πάνω μας τα τροχοφόρα
και γω μέσ’ στην ομίχλη και τη μπόρα
κοιμάμαι στο πλευρό σου νηστικός
Πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία
πώς η ιστορία γίνεται σιωπή
τι με κοιτάζεις Ρόζα μουδιασμένο
συγχώρα με που δεν καταλαβαίνω
τι λένε τα κομπιούτερς κι οι αριθμοί