Η χρυσή κληρονομιά των 84 τρισ. δολαρίων

«Η κουλτούρα του καπιταλισμού εξυμνεί τον επιχειρηματία, τον επιστήμονα, εκείνον που αναλαμβάνει ρίσκα, τον καινοτόμο, τον δημιουργό» γράφει ο Τομ Πάλμερ στην εισαγωγή του δοκιμίου με τίτλο «Η ηθική του καπιταλισμού».

Με βάση την πραγματικότητα, ωστόσο, θα όφειλε και ο ίδιος να αναγνωρίσει πως έχει παραλείψει μια ακόμη σημαντική κατηγορία ανθρώπων η οποία «εξυμνείται» στο πλαίσιο του καπιταλισμού της εποχής μας: τους κληρονόμους!

Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, καθώς, όπως συνηθίζεται να λέγεται, τα λεφτά είναι πάρα πολλά. Και όχι μόνο αυτό, αλλά και διότι σταδιακά και με ολοένα ταχύτερο ρυθμό αναμένεται να αλλάξουν χέρια μέσα στα επόμενα χρόνια, στο πλαίσιο του φαινομένου που ήδη έχει αποκτήσει όνομα: Η Μεγάλη Μεταφορά Χρήματος.  Για την ακρίβεια, μόνο στην πιο πλούσια χώρα του πλανήτη, τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ειδικοί υπολογίζουν πως μέχρι το 2045 η γενιά των αποκαλούμενων baby boomers – όσων γεννήθηκαν μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και έχτισαν περιουσίες «καβαλώντας» το κύμα της ανάπτυξης – θα αφήσει στους κληρονόμους της (καθώς θα εγκαταλείπει μαζικά τον μάταιο ετούτο κόσμο) ένα ποσό της τάξης των 84 τρισ. δολαρίων. Ενα ποσό δηλαδή το οποίο είναι περίπου ίσο με το παγκόσμιο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν!

Ενα… τσουνάμι δολαρίων (και ευρώ)

Οπως εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς, χωρίς να απαιτούνται ειδικές γνώσεις επί του ζητήματος, πρόκειται για κεφάλαια τα οποία, αναλόγως του τρόπου που θα γίνει η διαχείρισή τους, από τους ιδιώτες αλλά και από τα κράτη, μπορούν να αλλάξουν πολλά – είτε προς το καλύτερο είτε, όπως είναι σήμερα το πιθανότερο, προς το χειρότερο. Και μάλιστα όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη, όπου η εικόνα είναι παραπλήσια, παρά τις όποιες διαφορές.  «Λίγες είναι οι πλευρές της οικονομικής ζωής που δεν θα επηρεαστούν από τις τεράστιες συνέπειες αυτής της μεταφοράς: στέγαση, εκπαίδευση, παροχές υγείας, αγορά εργασίας και πολιτική θα δουν αναπόφευκτα αλλαγές» σημειώνει χαρακτηριστικά η σχετική ανάλυση του Τάλμον Τζόζεφ Σμιθ στους «New York Times». «Στη διάρκεια των επόμενων δύο δεκαετιών ο δυτικός κόσμος θα βιώσει την πιο εντυπωσιακή κίνηση κεφαλαίων στην ιστορία της ανθρωπότητας» τονίζει από την πλευρά του και ο Πασκάλ Ρισέ, στη δική του ανάλυση στο γαλλικό «L’Obs».

Οπως είναι προφανές, η υπόθεση αυτή δεν θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορους τους γίγαντες του χρηματοοικονομικού συστήματος ΗΠΑ και Ευρώπης. Τους αποκαλούμενους «διαχειριστές κεφαλαίου», με άλλα λόγια, που έχουν μυριστεί τεράστιες ευκαιρίες και κέρδη και έχουν εδώ και καιρό καταστρώσει σχέδια για να προσελκύσουν τους κληρονόμους των baby boomers, θεωρώντας πως κάθε άλλο παρά δεδομένο είναι ότι θα συνεχίσουν τις επιλογές των γονιών και των παππούδων τους.

«Είναι σημαντικό να αναγνωρίσει κανείς το γεγονός ότι η Μεγάλη Μεταφορά Χρήματος δεν συνιστά ένα στατικό γεγονός, αλλά μια διαδικασία η οποία θα επηρεαστεί από τις μεγάλες τάσεις και αλλαγές στην οικονομία, την τεχνολογία, τον πολιτισμό.

Η ικανότητα των χρηματοοικονομικών συμβούλων και των διαχειριστών περιουσίας να φανούν ανταγωνιστικοί εξαρτάται από το πόσο καλά προετοιμασμένοι θα είναι για να αντιμετωπίσουν τις αναπόφευκτες αλλαγές», υπογραμμίζει και ο Μάικ Σα του «Forbes».  Η συγκεκριμένη πλευρά θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική, καθώς, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της EY, η πλειονότητα όσων ανήκουν στις τάξεις των «κληρονόμων» δείχνει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη και προτίμηση όχι στους παραδοσιακούς κλάδους αλλά σε εκείνους που έχουν σχέση με την τεχνολογία: το 49% όσων ανήκουν στη Γενιά της Χιλιετίας και το 51% εκείνων που αντιπροσωπεύουν τη Γενιά Ζ, τα μέλη της οποίας γεννήθηκαν λίγο πριν ή λίγο μετά το 2000.

Τι θα κάνουν τα κράτη;

Δεν χωράει αμφιβολία, φυσικά, ότι η υπόθεση αφορά επίσης τα κράτη και τις κυβερνήσεις, που πρέπει να επιλέξουν την πολιτική που θα ακολουθήσουν στο συγκεκριμένο μέτωπο. Και μάλιστα άμεσα, καθώς δεν είναι κάτι που επίκειται, αλλά έχει ήδη ξεκινήσει και επιταχύνεται διαρκώς. Οπως τονίζει άλλωστε η ανάλυση στο «L’Obs», «το κράτος θα μπορούσε να κατευθύνει τη γιγαντιαία αυτή μεταφορά χρημάτων με τρόπο ώστε να ωφεληθούν οι πάντες».

Πράγματι, θεωρητικά, μια επιβολή φορολόγησης, έστω και ήπιας, σε αυτά τα ποσά που αποκτήθηκαν στη διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών – μεγάλο μέρος τους άκοπα, εξαιτίας της χρηματιστηριακής έκρηξης – και πρόκειται να αλλάξουν χέρια θα μπορούσε να αποφέρει στα κρατικά ταμεία αρκετά τρισεκατομμύρια, τα οποία με τη σειρά τους θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για να βοηθηθούν οι ασθενέστεροι, να αναβαθμιστούν οι δημόσιες υποδομές, να προστατευθεί το περιβάλλον. Μόνο που στην πράξη μοιάζει να συμβαίνει το αντίθετο. Για του λόγου το αληθές, στη Γαλλία ο Εμανουέλ Μακρόν δεν έμεινε στην απόφαση που έλαβε το 2018 για κατάργηση του φόρου μεγάλης περιουσίας, αλλά έκανε ένα ακόμα βήμα: στην προεκλογική περίοδο του 2022 υποσχέθηκε πως θα μειώσει περαιτέρω τον φόρο κληρονομιάς. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, επίσης, ο Τζο Μπάιντεν κατέθεσε κάποια στιγμή την πρόταση για επιβολή φόρου 25% πάνω στην (εντυπωσιακή) αύξηση του πλούτου του 0,01% των Αμερικανών με τα περισσότερα περιουσιακά στοιχεία, όμως αναγκάστηκε να ανακρούσει πρύμνα εξαιτίας της σφοδρής αντίδρασης τόσο των Ρεπουμπλικανών όσο και τμήματος των Δημοκρατικών.

Τελικά, μάλλον πρέπει να ξανασκεφτούμε πόσο δίκιο είχε ή τι ακριβώς εννοούσε η ιστορικός Τζόις Απλεμπι όταν, στο βιβλίο της με τίτλο «Μια αδιάκοπη επανάσταση: Η ιστορία του καπιταλισμού», ισχυριζόταν πως πρόκειται «για ένα πολιτιστικό – και όχι απλώς οικονομικό – σύστημα που δεν μπορεί να ερμηνευθεί αποκλειστικά και μόνο στη βάση υλικών παραγόντων».