Ανάμεσα στην ακρίβεια και την αυτοκρατορική φαντασίωση οι τούρκοι πολίτες επέλεξαν τη δεύτερη. Λοιπόν; Δεν νικάει πάντα η τσέπη στην εκλογική ιεράρχηση; Στον τόπο μας η Αριστερά πάντα πολιτευόταν με τα λεγόμενα «ψίχουλα» που δίνει το αστικό κράτος. Θεμελίωνε έτσι μεγάλο μέρος της ρητορικής της στη διεκδίκηση υψηλότερων οικονομικών καρπών για λογαριασμό του λαού. Προσαρμόστηκε η Δεξιά, ιδίως με την επιδοματοκρατία, δίνοντας μια φαινομενικά φιλολαϊκή απάντηση και σε κάποιον βαθμό υποσκελίζοντας την Αριστερά στο προνομιακό της πεδίο. Η (πολύ σημαντική) 13η σύνταξη που θεσμοποίησε ο ΣΥΡΙΖΑ το 2019 δεν τον διέσωσε από την εκλογική ήττα, ενώ η κατάργησή της από τη Νέα Δημοκρατία δεν μείωσε τις δυνάμεις της. Η αριθμητική διάσταση της οικονομίας δεν είναι πάντα η απάντηση σε ένα πολιτικό πρόβλημα που μοιάζει με γρίφο. Φαίνεται ότι βαθύτερα ταυτοτικά ερωτήματα εγείρονται μέσα στον οικονομικό κλονισμό. Ετσι τα διάφορα επινοήματα με τα οποία διασκεδάζεται η ακρίβεια και η μείωση των εισοδημάτων συναρμόζονται με μια αφηρημένη (και γι’ αυτό εξατομικεύσιμη) προστατευτική λειτουργία του κοινωνικού κράτους.

Η στρατηγική της ανάπτυξης και η αλλαγή παραγωγικής κουλτούρας (π.χ. ένταξη του ερευνητικού, διανοητικού αποθέματος στην παραγωγή) μοιάζουν αλαμπουρνέζικα. Ο πραγματικός φιλελευθερισμός, η επιχειρηματική ποιότητα, οι διασταυρώσεις πολλών τύπων παραγωγής (εκλεκτά αγροτικά προϊόντα με την ιατρική – φαρμακευτική βιομηχανία, τον τουρισμό κ.λπ.) παραμένουν μια μακρινή ιστορία. Η οικονομία χρειάζεται και την πίστη, την ταύτιση του πολίτη με κάτι ενισχυτικό της αυτοεκτίμησής του, κάτι επικυρωτικό της ταυτότητάς του. Εχει σημασία αν η οικονομία συγκροτεί μια ηττοπαθή αναδίπλωση ή ένα ρεύμα ανόδου.

Πώς απαντάει η Κεντροαριστερά σε ερωτήματα παραγωγικής κατεύθυνσης, σε ερωτήματα παραγωγικού πολιτισμού; (Γράφω επί πολλά χρόνια, τουλάχιστον από το 2015, ότι οι όμοροι χώροι μπορούσαν να προχωρήσουν τις σημαντικές μεταρρυθμίσεις.) Ο ανταγωνισμός των δύο χώρων, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ, που συναποτελούν την Κεντροαριστερά, θα μπορούσε, έστω και υπό το κράτος προεκλογικής στενότητας, να γίνει το πρόκριμα για μια ουσιώδη συνάντηση των ιδεολογικών ρευμάτων. Φυσικά (σε μεγάλο βαθμό) οριοθετούν οι πληγές παρά οι ιδεολογικοί προσδιορισμοί. Πάντως είναι ενδιαφέρον ότι οι προγραμματικοί ισχυρισμοί είναι συγγενείς. Υπάρχουν ωσμώσεις και αλληλοεπιρροές. Τα ιστορικά προφίλ, οι καταγωγικές γειτνιάσεις, επίσης. Πολλά πρόσωπα που βίωσαν τραυματικά την κατάρρευση μετά το 2010, τις συγκρούσεις της εποχής, έχουν κατά κάποιον τρόπο μειώσει την επιρροή τους. Πολλοί έχουν αποσυρθεί. Δεν υπάρχουν βέβαια σε βάθος θεωρητικές επεξεργασίες, υπάρχει όμως ένα είδος ελευθεριακής (όχι ακριβώς φιλελεύθερης) πρόσληψης του πολιτικού υποκειμένου ως προς την οικονομία, τα δικαιώματα, την κοινωνική προστασία. Ενας συγγενής ορθολογισμός ως προς την εξωτερική και αμυντική πολιτική. Είναι ένα θεωρητικό κλίμα, που θα μπορούσε να αποτελέσει την πρώτη ύλη. Φυσικά τώρα, στην προεκλογική φάση, η σχέση ανάμεσα στους δύο χώρους θα είναι κρουστική. Η πολιτική όμως πραγματικότητα, τα ιδεολογικά, κομματικά σχήματα, που βασίζονται σε διάφορες εκδοχές της πίκρας, δεν είναι επιβιώσιμα.

Η Αριστερά στα πρώτα μεταδικτατορικά χρόνια θεωρούσε ότι το ΠΑΣΟΚ σφετεριζόταν την ιδιόκτητη ρητορική της. Εβλεπε στα συνθήματα κλοπή και όχι επιβεβαίωση της δικής της ισχύος που το ευλύγιστο ΠΑΣΟΚ αφομοίωνε. Σήμερα, αντιστρόφως, υπάρχει η ένσταση ότι ο ΣΥΡΙΖΑ υφαρπάζει το ιστορικό περιεχόμενο ιδίως του παπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ. Και δεν αξιολογείται το γεγονός ότι ο παπανδρεϊσμός αποτελεί μια ισχυρή προσανατολιστική αναφορά, που επηρεάζει εκατομμύρια πολίτες, άρα μορφοποιεί και τα κόμματα.

Αγγίζοντας ακόμα και αγιολογικά, πολιτικά σύμβολα, η συνάντηση είναι αναπότρεπτο να γίνει. Καλύτερα με πρωτοβουλία παρά με σπρώξιμο της ανάγκης.

Ο Δημήτρης Σεβαστάκης είναι ζωγράφος, καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ

Headlines