Ευρασία: Η μεγάλη μάχη για την κατάκτηση της – Ποιες παλιές συμμαχίες έσπασαν και ποιες νέες δοκιμάζουν όρια

Δύσκολο να το πιστέψει κανείς, αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να έχει και θετικά αποτελέσματα.

Η Ρωσία ίσως αδειάσει από τη δική της επιθετικότητα, οι ΗΠΑ μπορεί να ανακαλύψουν εκ νέου το κέντρο της δύναμης τους και μια δημοκρατική κοινότητα να αναδυθεί ενωμένη και δυνατή να αντιμετωπίσει τα επικίνδυνα χρόνια που έρχονται, γράφει το Foreign Policy.

Για την ώρα, ωστόσο, σίγουρο θεωρείται ένα επίφοβο αποτέλεσμα: η άνοδος μιας συμμαχίας αυτοκρατοριών στην Ευρασία που συνδέονται από την γεωγραφική εγγύτητα τους και τη γεωπολιτική εχθρότητα τους προς τη Δύση. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, σε ρόλο τσάρου στα όρια της παράνοιας, μαζεύει κοντά του αυτές τις δημοκρατίες, δημιουργώντας το Οχυρό της Ευρασίας, που φυλάσσεται από τους εχθρούς του ελεύθερου κόσμου.

Οι «ρεβιζιονιστικές» αυτοκρατορίες – Κίνα, Ρωσία, Ιράν και, σε μικρότερο βαθμό, Βόρεια Κορέα – δεν επιδιώκουν απλά την απόκτηση όλης εξουσίας στις περιοχές του ελέγχου τους. Δημιουργούν αλυσιδωτές στρατηγικές σχέσεις στο μεγαλύτερο κομμάτι ηπειρωτικής γης και προάγουν τα εμπορικά και μεταφορικά δίκτυα σε εδάφη εκτός επιρροής του δολαρίου και του Ναυτικού των ΗΠΑ.

Νέο μπλοκ αντιπάλων

Σαφώς και δεν είναι ακόμη μια πλήρη συμμαχία αυτοκρατοριών. Είναι, ωστόσο, ένα μπλοκ αντιπάλων πιο συνεκτικό και περισσότερο επικίνδυνο απ’ οτιδήποτε έχουν αντιμετωπίσει οι ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες.

Όλες οι μεγάλες συγκρούσεις της σύγχρονης εποχής αφορούν την Ευρασία, όπου συνασπισμοί με ανταγωνιστικά μέλη αγωνίζονται για την κυριαρχία στην υπερήπειρο και τους ωκεανούς ολόγυρα της. Στη πραγματικότητα ο Αμερικανικός Αιώνας ταυτίστηκε με τον  Ευρασιατικό Αιώνα.

Η βασική αποστολή της Ουάσιγκτον ως υπερδύναμης ήταν να διατηρεί τον κόσμο σε ισορροπία κρατώντας την Ευρασία μόνιμα διαιρεμένη. Τώρα οι ΗΠΑ ηγούνται ξανά μίας συμμαχίας από δημοκρατικά κράτη στις παρυφές του Ευρασίας ενάντια σε μια ομάδα τοπικών αντιπάλων, ενώ κρίσιμες αμφίρροπες περιοχές εξετάζουν τις προοπτικές τους για να συμπορευτούν με τον νικητή, που θα εξυπηρετήσει καλύτερα τα συμφέροντα τους.

Χώρες όπως η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και η Ινδία έχουν καίριο ρόλο στην εποχή αυτή της αντιπαλότητας λόγω της γεωγραφικής θέσης που κατέχουν και της επιρροής που ασκούν. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτές οι δυνάμεις θέλουν και παίζουν διπλό παιχνίδι.

Η ευρασιατική πρόκληση

Η αντιμετώπιση της ευρασιατικής πρόκλησης προϋποθέτει την ενίσχυση των δεσμών ανάμεσα στις ΗΠΑ και τα συμμαχικά τους δίκτυα. Αυτό, ωστόσο, που καθιστά την τρέχουσα συγκυρία τόσο απειλητική είναι ότι οι τα τυχοδιωκτικά αμφίρροπα κράτη θα διαμορφώσουν τη μάχη ανάμεσα στο Οχυρό της Ευρασίας και τον ελεύθερο κόσμο.

Η Ευρασία αποτελεί για μεγάλο χρονικό διάστημα στρατηγικό σημείο παγκόσμιου ενδιαφέροντος, επειδή εκεί εδρεύουν οι πλουσιότερες και ισχυρότερες χώρες, με εξαίρεση τις ΗΠΑ. Και από τις αρχές του 20ού αιώνα, έχει αποτελέσει τόπο διεξαγωγής αδυσώπητων μαχών για τη γεωπολιτική κυριαρχία.

Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γερμανία ήθελε μια αυτοκρατορία από το Αγγλικό Κανάλι μέχρι τον Καύκασο. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γερμανία και η Ιαπωνία κατέκτησαν τα περισσότερα εδάφη της και προχώρησαν σε μεγάλο βάθος. Χρειάστηκε ένας ακόμα μεγαλύτερος και ιδεολογικά ποικιλόμορφος συνασπισμός για την αποκατάσταση της ισορροπίας.

Στον Ψυχρό Πόλεμο, μια υπερδύναμη σε κεντρική θέση, η Σοβιετική Ένωση, προσπάθησε να δημιουργήσει ένα αντίπαλο δέος στις παρυφές της Ευρασίας. Σήμερα τα δεδομένα μπορεί να έχουν αλλάξει, αλλά η βασική σύγκρουση ανάμεσα σε αυτούς που θέλουν να κυριαρχήσουν της Ευρασίας και εκείνους -μαζί με τις δυνάμεις από το εξωτερικό- που αντιστέκονται στα σχέδια τους καλά κρατεί.

For the fourth time in little more than a century, an epic clash over Eurasia is underway, Hal Brands writes.https://t.co/R4yIob4MvJ

— Foreign Policy (@ForeignPolicy) June 4, 2023

Ο πόλεμος στην Ουκρανία

Μετά τη νίκη τους στον Ψυχρό Πόλεμο, η Ουάσιγκτον και οι φίλοι της διαφέντευαν όλων των υπο-περιοχών της Ευρασίας: της Ευρώπης, της Ανατολικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής. Ωστόσο, οι προκλήσεις από ανταγωνιστές, που συσπειρώθηκαν με βάση την κοινή εχθρότητα τους προς την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων, δεν σταμάτησαν ποτέ. Και ακριβώς όπως οι μεγάλες κρίσεις τρέχουν την ιστορία, ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας επιταχύνει την άνοδο ενός νέου Ευρασιατικού μπλοκ.

Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία ήταν μια προσπάθεια να «φτιάξει» την Ευρασία από την αρχή με τη βία. Εάν η Ρωσία είχε κατακτήσει την Ουκρανία, θα μπορούσε να αποκαταστήσει τον ευρωπαϊκό πυρήνα της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Η Μόσχα θα είχε κυρίαρχη θέση από την Κεντρική Ασία μέχρι το ανατολικό μέτωπο του NATO.

Η σινορωσική στρατηγική συνεργασία θα είχε το πάνω χέρι και οι δημοκρατίες της περιοχής θα έχαναν τη δύναμη τους. Η αποτυχημένη για την ώρα επίθεση του Πούτιν απομάκρυνε αυτό το σενάριο. Ωστόσο, ο πόλεμος έχει διχάσει βαθιά την όλη περιοχή.

Το δίχως άλλο έχει ενθαρρύνει τις ανεπτυγμένες δημοκρατίες. Το NATO επανοπλίζεται και διευρύνεται. Οι δημοκρατίες στην Ασία έχουν δηλώσει την υποστήριξη τους στην Ουκρανία και έχουν επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία, φοβούμενες ότι μια επιτυχημένη επιθετική ενέργεια σε μια περιοχή μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο για πολλές άλλες στη συνέχεια.

Ο συνασπισμός της Ρωσίας

Χώρες που συνδέονται από τις φιλελεύθερες αξίες τους και την υποστήριξη της διεθνούς τάξης υπό το πρόσταγμα των ΗΠΑ ενδυναμώνουν τις άμυνες τους από την Ανατολική Ευρώπη έως τον Δυτικό Ειρηνικό, και αναθεωρούν τις οικονομικές και τεχνολογικές σχέσεις τους με τις τυραννίες στη Μόσχα και το Πεκίνο. Και κάπως έτσι ο ελεύθερος κόσμος του Τζο Μπάιντεν γίνεται ο αυταρχικός συνασπισμός του Ρώσου ομολόγου του.

Μόσχα, Πεκίνο, Τεχεράνη και Πιονγιάνγκ επιδιώκουν να ανατρέψουν την ισορροπία δυνάμεων στις περιοχές τους και θεωρούν την Ουάσινγκτον το βασικό τους εμπόδιο. Οι ηγεσίες τους ανησυχούν για το πόσο ευάλωτες μπορούν να αποδειχτούν στις κυρώσεις και τα άλλα τιμωρητικά μέτρα τω ΗΠΑ και των συμμάχων τους.

Ομοίως όλες τους έχουν ανάγκη η μία την άλλη για να επιβιώσουν, γιατί αν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους καταστρέψουν μια από αυτές, οι υπόλοιπες γίνονται αυτόματα περισσότερο ευάλωτες και απομονωμένες. Τέλος, όλες τους βρίσκονται εντός της Ευρασίας σε μικρή απόσταση η μία από την άλλη και έρχονται πιο κοντά για αυτοπροστασία και στρατηγικά κέρδη, καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας με την Ουκρανία ανεβάζει στο κόκκινο τις παγκόσμιες εντάσεις.

Η τάση αυτή φυσικά και δεν είναι καινούργια. Το Ιράν και η Βόρεια Κορέα έχουν εδώ και καιρό μοιραστεί τα μυστικά της πυραυλικής τεχνολογίας και των άλλων όπλων μαζικής καταστροφής. Η σινορωσική στρατηγική σχέση έχει αναπτυχθεί τις τελευταίες δεκαετίες και σήμερα μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία διανύει την πιο θερμή της περίοδο.

Ο ρόλος της Κίνας

Για την  ώρα, βέβαια, η Κίνα, δεν έχει υποστηρίξει ανοικτά τον πόλεμο του Πούτιν με στρατιωτική βοήθεια, φοβούμενη τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις. Έχει προσφέρει ωστόσο από drones μέχρι και ηλεκτρονικά τσιπ για να βοηθήσει τη Ρωσία να κερδίσει το ουκρανικό στοίχημα. Αν η Ρωσία αποφασίσει τελικά να δώσει στην Κίνα ευαίσθητή τεχνολογία των υποβρυχίων, τότε ο σινοαμερικανικόες πόλεμος στον Δυτικό Ειρηνικό θα αλλάξει επίπεδο και θα κριθεί εντελώς διαφορετικά στο πεδίο της μάχης.

Στον Περσικό Κόλπο η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα στρέφονται τεχνολογικά και οικονομικά προς την Κίνα και διατηρούν αλώβητες από τον πόλεμο τις στενές σχέσεις τους με τη Ρωσία, ενώ στη Δύση η Τουρκία, στο σταυροδρόμι δύο ηπείρων και δύο θαλασσών, παίζει περίφημα το διπλό της παιχνίδι.

Έχει δηλαδή την προστασία του ΝΑΤΟ, υποστηρίζει την Ουκρανία και βοηθά τη Ρωσία να ξεφεύγει των κυρώσεων εναντίον της, ενώ αποτελεί παίκτη κλειδί σε όλες τις συγκρούσεις από τον Καύκασο μέχρι το Κέρας της Αφρικής, πυκνά συχνά ενάντια στα αμερικανικά συμφέροντα. Ακόμα και το Πακιστάν, στη Νότια Ασία, κάποτε σθεναρός σύμμαχος των ΗΠΑ, έχει μετακινηθεί σήμερα πιο κοντά στη Κίνα.

Από όλα τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι σε έναν κόσμο σε συνεχή εξέλιξη, στον οποίο οι συμμαχίες αλλάζουν ανάλογα με τα συμφέροντα, η Ευρασία σήμερα έχει… βγει στο σφυρί για να διεκδικήσει τα εδάφη της για τέταρτη φορά στην ιστορία ο πιο δυνατός, μπορεί όμως και ο πιο έξυπνος…