Η χρυσή εποχή των… δικών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα – Ποιος πληρώνει τα σπασμένα

Το 2009, τεράστιοι όγκοι πετρελαίου χύθηκαν στη Θάλασσα του Τιμόρ από τα κοιτάσματα Μοντάρα στα ανοικτά των ακτών της Δυτικής Αυστραλίας.

Η διαρροή που διήρκεσε δυόμισι μήνες προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στη θαλάσσια άγρια ζωή και ανέτρεψε την καθημερινότητα πολλών χιλιάδων Ινδονήσιων αγροτών, των οποίων οι καλλιέργειες φυκιών καταστράφηκαν ολοσχερώς.

Στα τέλη του 2022, η εταιρεία που διαχειριζόταν τα κοιτάσματα έληξε πολυετή νομικό αγώνα ερχόμενη σε εξωδικαστική συμφωνία με περισσότερους από 15.000 αγρότες από την Ινδονησία που είχαν ασκήσει ομαδική αγωγή εναντίον της για την πετρελαιοκηλίδα έκτασης πάνω από 6.000 τ.χλμ. και τις τραγικές συνέπειες της.

Συγκεκριμένα η PTTEP Australasia συμφώνησε να τους καταβάλει αποζημίωση 192,5 εκατομμύριων δολάριων Αυστραλίας, χωρίς όμως να αποδεχτεί ευθύνη.

«Αυτή ήταν μια ισχυρή διευθέτηση […] Είχαμε συγκινηθεί όλοι όταν τα βρήκαμε», λέει στους Financial Times η Ρεμπέκα Γκίλσεναν, δικηγόρος στην εταιρεία Maurice Blackburn, που είχε αναλάβει την εκπροσώπηση των αγροτών. Η PTTEP αρνήθηκε να κάνει κάποιο σχόλιο.

Η γραμμή ήταν «ούτε λίρα στους πληγέντες»

Δεν ήταν όμως μόνο οι Ινδονήσιοι που ανακουφίστηκαν όταν επιτεύχθηκε τελικά ο συμβιβασμός. Η Harbour Litigation Funding, εταιρεία με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο που παρέχει χρηματοδότηση για περίπλοκες αγωγές με αντάλλαγμα μερίδιο από τα έσοδα τους, ξόδεψε περισσότερα από 17 εκατομμύρια λίρες Αγγλίας για την υπόθεση αυτή, στο πλαίσιο ενός προϋπολογισμού που προέβλεπε χρήματα για σκάφος και μοτοσικλέτες για τις δύσβατες και απομακρυσμένες περιοχές στις οποίες ζουν οι προαναφερόμενοι αγρότες.

Ο συμβιβασμός έκανε τους ιθύνοντες πλουσιότερους κατά 43 εκατομμύρια λίρες Αγγλίας, τα δύο πέμπτα δηλαδή του ποσού που κλήθηκε να καταβάλει η PTTEP.

«Είναι πάντα δύσκολο για τους ανθρώπους να πρέπει να στερηθούν σημαντικά ποσά από την αποζημίωση τους», εξηγεί η Γκίλσεναν. «Ωστόσο ο καθένας ξεχωριστά από αυτούς δέχτηκε αυτή την προϋπόθεση, για να κερδίσει μια συμφωνία που θα τον αποζημίωνε για όλα όσα έχασε», προσθέτει η ίδια.

Ο Μορίς Μακ Σουίνι, διευθυντής νομικών εξόδων και προγραμματισμού πωλήσεων στην Harbour, τονίζει στη βρετανική εφημερίδα ότι η PTTEP «πολέμησε σθεναρά» για να μην δώσει ούτε λίρα στους πληγέντες, γι’ αυτό και οι τελευταίαιοι χρειάζονται την κάλυψη μιας μεγάλης νομικής εταιρείας που θα αγωνιστεί για τη δικαίωση τους.

Κατακόρυφη αύξηση των προσφυγών

Ο όγκος των διεθνών δικών που σχετίζονται με περιβαλλοντικά και κλιματικά ζητήματα έχει αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια, συνήθως με υποθέσεις που ζητούν αποζημίωση από εταιρείες για περιβαλλοντικές ζημίες.

Στο Λονδίνο, η εταιρεία εξόρυξης BHP αντιμετωπίζει μια από τις μεγαλύτερες τέτοιες υποθέσεις, μια ομαδική αγωγή ύψους 36 δισ. λιρών που ασκήθηκε εναντίον της από περισσότερους από 700.000 ενάγοντες για ζημίες που αφορούν την κατάρρευση του φράγματος Fundao στη Βραζιλία το 2015, που είχε σαν αποτέλεσμα την απελευθέρωση περίπου 40 εκατομμύρια λίτρα υδαρών αποβλήτων από την εξόρυξη σιδήρου.

«Είναι η δικιά μας 11η Σεπτεμβρίου»

Η κόκκινη λάσπη των αποβλήτων έθαψε μια πόλη σκοτώνοντας 19 ανθρώπους, ρύπανε το νερό εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων και ταξίδεψε χιλιόμετρα μέχρι τον Ατλαντικό Ωκεανό αποδεκάτιζοντας την άγρια ζωή. Ήταν η χειρότερη περιβαλλοντική καταστροφή στην ιστορία της Βραζιλίας.

«Είναι η δικιά μας 11η Σεπτεμβρίου», λέει η Άνα Καρολίνα Σαλομάο, επικεφαλής επενδύσεων και συνεργάτης στη δικηγορική εταιρεία Pogust Goodhead, η οποία εκπροσωπεί τους ενάγοντες.

Η υπόθεση έχει ήδη κοστίσει 70 εκατομμύρια λίρες Αγγλίας και χρηματοδοτείται από επενδυτές δικαστικών διαφορών, όπως η Prisma Capital της Βραζιλίας και η North Wall Capital του Ηνωμένου Βασιλείου. Η BHP από την πλευρά της «απορρίπτει στο σύνολο της τις αξιώσεις που ασκήθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο και θα συνεχίσει να υπερασπίζεται την υπόθεση».

«Νομίζω ότι εισερχόμαστε στην χρυσή εποχή των δικών που αφορούν το κλίμα», λέει ο Τζόλιο Μάγχαμ, ιδρυτής της μη κερδοσκοπικής νομικής υπηρεσίας  Good Law Project. «Σε αυτή τη χρονική στιγμή συναντιούνται οι ανάγκες της κοινωνίας με τα περιθώρια που έχουν οι πολιτικοί να τις καλύψουν», συμπληρώνει ο ίδιος.

Τέτοιες περιπτώσεις είναι «απολύτως απαραίτητες για να λογοδοτήσουν οι άνθρωποι, επειδή δεν έλαβαν επαρκή δράση για την κλιματική αλλαγή», σύμφωνα με τον Ίαν Φράι, ειδικό εισηγητή του ΟΗΕ για την προώθηση και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής.

Μια win win κατάσταση

Βέβαια, επειδή κίνδυνοι παραμονεύουν παντού, το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις δίκες που αφορούν περιβαλλοντικές καταστροφές, έχει κάνει πολλούς από αυτούς που εμπλέκονται χρηματικά στο πλευρό των εναγόντων να βλέπουν τις ιστορίες αυτές σαν επιειρηματικές ευκαιρίες για να πιάσουν την καλή, χωρίς κανένα ενδιαφέρον για τα συμφέροντα των εναγόντων.

Η ΕΕ έχει ήδη προτείνει την κατάρτιση κανόνων που θα εξασφαλίσουν ότι οι εταιρείες να παρέχουν χρηματική βοήθεια στους ενάγοντες θα αποζημιώνονται επαρκώς, αλλά και οι ενάγοντες θα παίρνουν τα χρήματα τους χωρίς να πέφτουν θύματα αυτών των εταιρειών.

Μια win win κατάσταση, που ίσως βοηθήσει σε βάθος χρόνου στη μείωση τέτοιων περιστατικών μεγάλης περιβαλλοντικής ζημίας, όταν οι υπεύθυνοι της ξέρουν ότι θα πληρώσουν στα σίγουρα και πολλά.