Καθώς διεκδίκησε τη νίκη στη μάχη για το Μπαχμούτ, ο Γεβγκένι Πριγκόζιν, ο ιδρυτής της ιδιωτικής στρατιωτικής εταιρείας Wagner (PMC), έδωσε μια ακόμη συνέντευξη (στη φωτογραφία από το Twitter/Salika, επάνω, μαχητές του Ομίλου Wagner, οι οποίοι συχνά αναφέρονται ως «σκιώδεις πολεμιστές» της Ρωσίας).

Επίθεση στο «βαθύ κράτος»

Καταδίκασε, με ξεκάθαρα λόγια, τον ρώσο υπουργό Αμυνας και τον αρχηγό του επιτελείου του, το «βαθύ κράτος» της Ρωσίας – δηλαδή, την προεδρική διοίκηση και το κατεστημένο της «οιονεί άμυνας» – και τις ελίτ που θωρακίζουν τους γιους τους από τα μέτωπα των μαχών.

Αποκάλυψε ότι δεν καταλαβαίνει για ποιον σκοπό διεξάγεται η επιχείρηση στην Ουκρανία, αλλά «όσο υπάρχει μάχη, πρέπει να πολεμήσουμε καλά» – παρόλο που πρόσθεσε ότι ο μεγάλης διάρκειας πόλεμος, ο οποίος έρχεται, θα έχει τεράστιο τίμημα.

Ως προς αυτό, ο Πριγκόζιν είπε την πικρή αλήθεια – η οποία γεννά το ερώτημα πώς καταφέρνει να ξεφεύγει, όταν άλλοι καταδικάζονται σε ποινές φυλάκισης για πολύ πιο ήπιες επικρίσεις.

Η απάντηση είναι ότι αντανακλά τις απόψεις ενός σημαντικού τμήματος της ρωσικής κοινωνίας. Αυτοί οι άνθρωποι είναι υπέρ του πολέμου, αλλά επικρίνουν τον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται και απογοητεύονται από τη διαφθορά και την ανικανότητα που έχουν κοστίσει ζωές στον στρατό, γράφει σε ανάλυσή της η Anna Matveeva, επισκέπτρια ανώτερη ερευνήτρια στο King’s College του Λονδίνου.


Ο Πριγκόζιν με μαχητές του σε στρατόπεδο της Βάγκνερ στα μετόπισθεν της Ουκρανίας (φωτογραφία AP: Prigozhin Press Service)

Αυτό το αντι-ελίτ αλλά «πατριωτικό» συναίσθημα το συμμερίζονται όσοι, υπό ορισμένες συνθήκες, μπορούν να δράσουν πολιτικά και, αν χρειαστεί, δυναμικά, ενισχύοντας τον Πριγκόζιν με μια αίσθηση λαϊκής απήχησης.

«Ηρωες» της Ρωσικής Ανοιξης

Εξέχοντες ανάμεσα σε αυτές τις φιγούρες είναι οι «ήρωες» της λεγόμενης Ρωσικής Ανοιξης, οι άνδρες που πολέμησαν στην εξέγερση του Ντονμπάς από το 2014.

Η κοινή αφήγηση στη Δύση είναι ότι αυτή η εξέγερση αφορούσε αποκλειστικά ένα παιχνίδι του Κρεμλίνου. Αλλά η έρευνά μου με ηγέτες, όπως ο Ιγκόρ Στρέλκοφ (πραγματικό όνομα Γκίρκιν) και διοικητές επί του πεδίου υποδεικνύουν το αντίθετο.

Πολλοί από αυτούς τους διοικητές υποκινούνταν από προσωπικές πεποιθήσεις – αντίθετα με το καθεστώς του Πούτιν, ονειρεύονταν να δημιουργήσουν έναν εξιδανικευμένο ρωσικό κόσμο σε μια «Novorossiya» (Νέα Ρωσία) στην ανατολική Ουκρανία, σ’ αντίθεση με τον νεποτικό καπιταλισμό που χαρακτηρίζει τη Ρωσία του Πούτιν.

Πείστηκα ότι ήταν γνήσιοι στις πεποιθήσεις τους και έτοιμοι να δώσουν τη δική τους ζωή και τη ζωή άλλων ανθρώπων για την επιδίωξη ενός μεγαλύτερου στόχου. Εφτασα να πιστεύω ότι εάν προκύψουν κρίσιμες συνθήκες, αυτή η ομάδα θα έχει έναν ρόλο να παίξει – και αυτό μπορεί να συμβεί.

Το ρωσικό κράτος, το οποίο αρχικά ήταν αμήχανο ως προς το πώς ν’ αντιμετωπίσει αυτούς τους έντονα φιλορωσικούς αλλά απείθαρχους χαρακτήρες, συνειδητοποίησε ότι θα μπορούσαν να γίνουν επικίνδυνοι.

Από το 2017 άρχισαν να καταστέλλονται. Το Sputnik-i-Pogrom, η κύρια διαδικτυακή ιδεολογική πηγή του δεξιού ρωσικού εθνικισμού, μπλοκαρίστηκε και ο εκδότης του Γιέγκορ Προσβερίνιν πέθανε κάτω από ύποπτες συνθήκες το 2021.

Οσοι επέζησαν, τέθηκαν υπό έλεγχο και μακριά από τα μέσα ενημέρωσης και την πολιτική, κι’ έτσι έστρεψαν τις ενέργειές τους στο «milblogging» (military bloggers).

Αντρες που αγαπούν τον πόλεμο

Αυτοί είναι άντρες που αγαπούν τον πόλεμο και όλα όσα τον συνοδεύουν – τα όπλα, τις τακτικές, τις ιστορικές μάχες, τα πολεμικά παιχνίδια, τις στολές, τις συγκινήσεις της μάχης. Υπάρχουν σε οποιαδήποτε κοινωνία, αλλά στη Ρωσία, λόγω της επέμβασης στην Ουκρανία, τους προσφέρθηκε μια ευκαιρία να βρουν πολιτική προβολή.


Ο «θρύλος» Βλαντλέν Τατάρσκι (φωτογραφία @Vladlentatarskybooks/Telegram/Reuters)

Αυτοί οι «πολεμιστές του Διαδικτύου» ανέβηκαν από τα σκοτεινά περιθώρια στο προσκήνιο της πολιτικής. Οι πόροι τους προσελκύουν μεγάλο κοινό στη δημοφιλή εφαρμογή Telegram.

Κανάλια όπως το Rybar (1,13 εκατομμύρια συνδρομητές), το WarGonzo (1,3 εκατομμύρια) και οι προσωπικότητες Ιγκόρ Στρέλκοφ, ο πρώην «υπουργός άμυνας» της αυτοαποκαλούμενης Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ, ο οποίος ξεκίνησε την αρχική εξέγερση το 2014, έχουν προσελκύσει περισσότερους οπαδούς στη Ρωσία από τους φιλελεύθερους ομολόγους τους.

Δημοσιεύουν άρθρα, βίντεο και συζητούν με το κοινό τους, χαρακτηρίζοντας τους εαυτούς τους ως voenkory, πολεμικούς ανταποκριτές.

Οι viewers τους εκτιμούν την ξεκάθαρη αξιολόγησή τους για τα τεκταινόμενα στην πρώτη γραμμή, τις πηγές τους με πραγματική γνώση, τη συναρπαστική δημοσιογραφία και τους ενδιαφέροντες καλεσμένους.

Ελκυστική υποκουλτούρα

Τα συλλογικά συναισθήματα έχουν σημασία και οι «πολεμιστές» ανέδειξαν μια υποκουλτούρα που αποδείχτηκε ελκυστική.

Εχει δικούς της θρύλους, όπως ο Βλαντλέν Τατάρσκι (φωτογραφία, επάνω), που λήστεψε τράπεζες, εξέτινε ποινή, δραπέτευσε από τη φυλακή όταν τη βομβάρδισε ένα τανκ, πολέμησε στην εξέγερση του Ντονμπάς, δημοσίευσε τρία βιβλία με απομνημονεύματα και έστησε ένα δημοφιλές κανάλι.

Πρόσφατα, δολοφονήθηκε σε στοχευμένη έκρηξη. Για τον Τατάρσκι και τους άλλους σαν αυτόν, ο πόλεμος ήταν μια περιπέτεια που άξιζε – ακόμα κι αν ήταν σύντομη.

Το «Reverse Side of the Medal», ένα κανάλι στο YouTube με το οποίο συμμετείχε στον επικοινωνιακό τομέα ο Τατάρσκι, εμπορεύεται πολεμικά ρούχα και διακριτικά, όπως του ομίλου Wagner – ένα κόκκινο κρανίο με δύο οβίδες όλμου – που έχουν γίνει σφραγίδα αναγνώρισης μεταξύ των οπαδών.

Σύγκρουση

Eτσι, δύο ριζικά διαφορετικές στρατιωτικές κουλτούρες συγκρούονται: ένα άκαμπτο και άκρως γραφειοκρατικό υπουργείο Αμυνας που έχει κρατικούς πόρους πίσω του και οι αντάρτικες τακτικές εθελοντών και ιδιωτικών στρατιωτικών εταιρειών (PMC) που βασίζονται στον αυτοσχεδιασμό και την πρωτοβουλία. Αυτές οι δύο ομάδες είναι επιφυλακτικές μεταξύ τους.

Το υπουργείο Αμυνας είναι καχύποπτο σχετικά με την παροχή μεγάλων ποσοτήτων πυρομαχικών στη Βάγκνερ και ο Πριγκόζιν το επικρίνει για τη στρατιωτική αποτυχία. Ο Πούτιν, στο μεταξύ, παρακολουθεί, και φαίνεται ν’ απολαμβάνει τους στρατηγούς που αμφισβητούνται.

Το κράτος δεν έχει την πολυτέλεια ν’ αποξενώσει αυτό το εκλογικό σώμα των «πολεμιστών», καθώς μπορεί να χρειαστεί να στηριχθεί σ’ αυτούς τόσο στην πρώτη γραμμή όσο και για να βοηθήσουν στη διατήρηση μιας φιλοπολεμικής ορμής στην κοινωνία.

Αλλά το Κρεμλίνο έχει επίσης επίγνωση των κινδύνων που εμπεριέχονται – «πολεμιστές» όπως ο Πριγκόζιν μπορεί να είναι δύσκολο να ελεγχθούν και μπορεί ν’ αναπτύξουν φιλοδοξίες.

Το στρατόπεδό τους δεν είναι ενιαίο και υπάρχουν προσωπικές έχθρες και διαφορετικές απόψεις για το μέλλον της Ρωσίας.

Να δούμε πέρα από το Κρεμλίνο

Και ακόμα, αρχίζουν ν’ αναδεικνύονται τα περιγράμματα μιας πολιτικής δύναμης που θα μπορούσε να επηρεάσει τις εξελίξεις μετά τον Πούτιν στη Ρωσία.

Εάν μια εσωτερική κρίση – ο Πούτιν πεθάνει ξαφνικά, για παράδειγμα – ανοίξει ένα παράθυρο ευκαιρίας και η άρχουσα ελίτ χάσει τον έλεγχο, αυτό το εκλογικό σώμα θα είναι το πιο έτοιμο να δράσει. Χάρη σε άτομα όπως ο Πριγκόζιν θα έχουν στη διάθεσή τους οργανωτικούς, οικονομικούς και επικοινωνιακούς (μιντιακούς) πόρους.

Ο αρχηγός της Βάγκνερ θα γίνει ο ισχυρός άνθρωπος που θα κινεί τα νήματα, ακόμα και αν δεν θα είναι ο ίδιος ηγέτης.

Ως εκ τούτου, πρέπει να πάμε πέρα από το να βλέπουμε παντού το χέρι του Κρεμλίνου και να παρατηρήσουμε ανεξάρτητους παράγοντες που μπορούν να ασκήσουν επιρροή στη νέα τάξη πραγμάτων.

Headlines